دعای 45 ( دعا به هنگام وداع با ماه مبارک رمضان ) ترجمه عبدالحسین موحدی

(1) بار الها، اى كسى كه در برابر (احسان به خلق) مزد نمى‌خواهى.

(2) و اى كسى كه از بخشش پشيمان نمى‌شوى.

(3) و اى كسى كه مزد بنده‌ى خود را (افزون از عمل مى‌دهى و) برابر نمى‌دهى-

(4) نعمتت، بى‌سابقه‌ى استحقاق و عفوت به آئين تفضل و عقوبتت، عدل و قضايت خير است‌

(5) اگر عطا كنى، عطايت را به منت آلوده نمى‌سازى و اگر منع كنى منعت از روى ستم نيست.

(6) هر كه تو را شكر گذارد جزاى شكر مى‌دهى و حال آنكه تو خود او را به شكر ملهم ساخته‌اى‌

(7) و هر كس سپاس تو را به جا آورد پاداش مى‌بخشى در صورتى كه تو خود سپاس به او آموخته‌اى‌

(8) پرده مى‌پوشى بر آنكه اگر مى‌خواستى او را رسوا مى‌ساختى، و بخشش مى‌كنى بر كسى كه اگر مى‌خواستى از او دريغ مى‌داشتى، در حالى كه آن دو، از جانب تو سزاوار رسوائى و منعند. ولى تو كارهاى خود را بر پايه‌ى تفضل بنا نهاده‌اى و قدرتت را بر آئين گذشت روان ساخته‌اى‌

(9) و آنكه را عصيان تو كرده به حلم تلقى نموده‌اى، و آنكه درباره‌ى خود قصد ستم كرده، مهلت داده‌اى. تو ايشان را به مداراى خود مهلت مى‌دهى تا مگر باز گردند و در مواخذه‌ى ايشان شتاب نمى‌كنى تا مگر توبه كنند: تا هلاك شونده‌ى ايشان برخلاف رضاى تو- مگر بعد از مبالغه‌ى تو در معذورى هلاك نشود و بدبختان به سبب نعمت تو جز پس از اتمام حجت، بدبخت نگردد. و اين (عذرخواهى و اتمام حجت، پرتو) كرمى از (آفتاب) عفو توست اى خداى كريم و (ميوه‌ى) منفعتى از (بوستان) شفقت توست اى خداى حليم،

(10) تواى كه براى بندگانت درى به سوى عفو خود گشوده‌اى، و آن را توبه ناميده‌اى و بر آن در، راهنمائى از وحى خود قرار داده‌اى تا آن را گم نكنند پس تو خود كه منزه و جاويد است نامت، فرموده‌اى «به سوى خدا توبه‌اى پيراسته از نفاق كنيد، اميد است كه پروردگارتان گناهانتان را محو كند و شما را به بهشتى كه نهرها از زير (درختان) آن روان است درآورد»

(11) در آن روز كه خدا پيغمبر خود را و آنان را كه به او ايمان آورده‌اند خوار نمى‌گذارد و در حالى كه نورشان پيش رويشان و از سمت راستشان روان است مى‌گويند: اى پروردگار ما نورمان را براى ما كامل ساز و ما را بيامرز، زيرا كه تو بر هر چيز توانائى» پس بعد از گشودن در، و بپاداشتن راهنما، عذر آن كس كه از ورود به آن منزل غفلت ورزد چه خواهد بود؟! «گر گدا كاهل بود تقصير صاحبخانه چيست؟»

(12) و تويى كه در معامله، بر عطاى خود به بندگان، افزوده‌اى تا در تجارتهاشان، با تو سود برند، و در كوچ كردن به سوى تو كامياب گردند، و از تو بهره‌اى افزون يابند، و به اين سبب تو خود كه مبارك نام و بلند مقامى- فرموده‌اى: (هر كه كار نيكى بجا آورد پس مزدش ده برابر آن است، و هر كه كار بدى را مرتكب شود پس جز به مانند كارش كيفر داده نمى‌شود)

(13) و (نيز) فرموده‌اى «مثل كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى‌كنند، مانند دانه‌اى است كه هفت خوشه رويانيده باشد و در هر خوشه صد دانه باشد، خدا براى هر كه بخواهد مضاعف مى‌سازد» و (نيز) فرموده «كيست آنكه به خدا قرض‌الحسنه‌اى دهد تا خدا آن را برايش چندين برابر سازد» و همچنين نظائر اين وعده‌ها از افزايشهاى حسنات كه در قرآن نازل فرموده‌اى.

(14) و تواى كه به وسيله‌ى سخن خود از جهان غيب خويش و به وسيله‌ى تشويقت، كه متضمن بهره‌ى ايشان است آنان را به امورى هدايت فرموده‌اى كه اگر آن را از ايشان مى‌پوشيدى چشمهاشان آن را درك نمى‌كرد و گوشهاشان آن را فرا نمى‌گرفت و دست انديشه‌ى ايشان به آن نمى‌رسيد از اين رو فرموده‌اى «مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم و مرا سپاس گذاريد و كفران مكنيد» و (نيز) فرموده‌اى: «هر آينه اگر شكر كنيد افزونى دهم و اگر كفران كنيد همانا كه عذاب من سخت است»

(15) و (نيز) فرموده‌اى: «مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم، آنانكه از خواندن من كبر مى‌ورزند زود است كه به خوارى به دوزخ درآيند» پس دعاى خود را عبادت و تركش را تكبر ناميده‌اى و بر ترك دعا به دخول دوزخ با خوارى تهديد فرموده‌اى‌

(16) و به اين سبب، بندگان تو را به نعمتت ياد كردند، و به فضلت- شكرگزارند، و بر حسب فرمانت تو را خواندند، و براى افزودن احسانت در راه تو صدقه دادند و تنها راه نجاتشان از خشم تو و دست‌يافتنشان به رضاى تو در آن بود،

(17) و اگر مخلوقى مخلوق ديگر را، به مانند آنكه تو بندگانت را به خود راهنمائى كرده‌اى، به سوى خود راهنمائى مى‌كرد مورد ستايش مى‌بود. پس تو را سپاس، تا آنجا كه راهى در سپاس تو يافت شود، و تا آنجا كه براى سپاس لفظى كه تو به آن ستوده شوى و معنائى كه به سپاس منصرف گردد باقى باشد.

(18) اى كسى كه احسان و فضل را بر بندگانت انعام فرموده‌اى و ايشان را به نعمت و عطا فرا گرفته‌اى چه آشكار است در زندگى ما نعمت تو! و چه سرشار است بر ما (احسان) و انعام تو! و چه بسيار ما را به نيكى و (احسان) خود اختصاص داده‌اى!

(19) ما را به دين برگزيده و ملت پسنديده و راه آسان خود، رهبرى فرموده‌اى، و به تقرب نزد خويش و رسيدن به كرامت خود، بينا ساخته‌اى.

(20) بار الها، و تو ماه رمضان را از آن وظائف برگزيده و خصائص آن واجبات قرار داده‌اى، كه آن را از همه‌ى ماهها اختصاص بخشيده‌اى: و از همه‌ى زمانها و روزگارها برگزيده‌اى، و بر همه‌ى اوقات سال برترى داده‌اى، به سبب قرآن و نورى كه در آن فرو فرستاده‌اى و به سبب آنكه ايمان را در آن ماه مضاعف ساخته‌اى، و روزه را در آن ماه واجب كرده‌اى و بپا خاستن (براى عبادت) را در آن ترغيب فرموده‌اى، و شب قدر را در آن تجليل نموده‌اى: آن شب قدر را كه خود از هزار ماه بهتر است.

(21) پس ما را به سبب آن بر ساير امتها تفضيل داده‌اى و به فضيلت آن، به جاى اهل ملتها برگزيده‌اى. پس به اين سبب روزش را، به فرمان تو، روزه داشتيم، و شبش را به يارى تو (به عبادت) برخاستيم- در حالى كه، به وسيله‌ى صيام و قيامش خود را در معرض آن رحمتى كه ما را بر آن عرضه كرده‌اى، درآوريم و آن را وسيله‌ى ثواب تو قرار داديم- و تو به عطاى خواسته‌ها قادر و به آنچه از فضل و احسانت مسئلت شود بخشنده و به هر كس كه آهنگ تقرب به تو كند نزديكى،

(22) و اين ماه در ميان ما ستوده زيست. و با ما پسنديده مصاحبت كرد و بهترين سودها جهانيان را بهره‌ى ما ساخت. سپس، هنگام پايان يافتن وقت و سرآمدن مدت و كامل شدن شماره‌اش از ما جدا شد.

(23) پس ما آن را مانند كسى وداع مى‌كنيم كه فراقش بر ما سخت‌تر و غم افزا باشد و روى برتافتنش ما را به وحشت افكند و او را بر ذمه‌ى ما پيمان نگاهداشتنى و حرمت رعايت كردنى و حق گزاردندى لازم شده باشد از اين رو همگى مى‌گوئيم: سلام بر تو اى بزرگترين ماه خدا- و اى عيد دوستان خدا-

(24) سلام بر تو، اى گراميترين مصاحب از ميان اوقات. و اى بهترين ماه در ايام، و ساعات.

(25) سلام بر تو اى ماهى كه برآمدن كامها در آن آسان، و اعمال نيك در آن منتشر و فراوان است.

(26) سلام بر تو، اى همنشينى كه چون پديد آيد احترامش بزرگ و چون ناپديد شود فقدانش دردناك باشد. و (اى) مايه‌ى اميدى كه فراقش رنج افزايد.

(27) سلام بر تو، اى همدمى كه چون رو آورد، مايه‌ى انس و شادى انگيخت. و چون سپرى شد وحشت افزود و متالم ساخت.

(28) سلام بر تو، اى همسايه‌اى كه دلها در (جوار) آن رقت گرفت و گناهان در آن كم شد.

(29) سلام بر تو، اى يارى‌دهنده‌اى كه (ما را) در مبارزه‌ى شيطان يارى داد. و اى رفيقى كه راههاى احسان را هموار ساخت.

(30) سلام بر تو، چه بسياراند آزادشدگان خدا در تو، و چه نيكبخت است به سبب تو كسى كه احترامت را منظور داشت.

(31) سلام بر تو، كه چه زداينده بودى گناهان را! و چه پوشنده بودى انواع عيبها را!

(32) سلام بر تو، چه طولانى بودى بر گناهكاران! و چه باهيبت بودى در دلهاى مومنان

(33) سلام بر تو، اى ماهى كه روزها با تو سر همسرى ندارند.

(34) سلام بر تو، كه از هر جهت موجب سلامتى.

(35) سلام بر تو كه هم‌نشينيت مكروه، و معاشرتت نكوهيده نيست.

(36) سلام بر تو، همچنانكه با ارمغان بركات بر ما وارد شدى، و آلودگى گناهان را از ما فروشستى،

(37) سلام بر تو، كه وداع با تو از روى خستگى، و ترك روزه‌ات از سر ملالت نيست.

(38) سلام بر تو، كه پيش از آمدن در آرزوى تو بوديم و پيش از رفتن از انديشه‌ى فراقت محزونيم.

(39) سلام بر تو، چه بسا بديها كه به نيروى تو از جانب ما گشته و چه خوبيها كه به بركت تو بر ما روان شده!

(40) سلام بر تو، و بر شب قدرى كه از هزار ماه بهتر است-

(41) سلام بر تو، ديروز چه سخت به تو دل بسته بوديم. و فردا چه بسيار به تو مشتاق خواهيم بود!

(42) سلام بر تو، و بر فضيلتت كه از آن محروم شديم و بر بركات گذشته‌ات كه از ما ربوده شد.

(43) بار الها، ما اهل اين ماهيم كه ما را به آن تشريف بخشيدى. و ما را براى (حق‌شناسى) آن توفيق دادى در آن زمان كه بدبختان (قيمت) وقتش را نشناختند- و به علت بدبختى خود، از فضل آن محروم ماندند.

(44) و توئى سرپرست ما در شناختن فضيلتش، كه ما را براى آن برگزيدى و وظائفش كه ما را به آن رهبرى كردى و ما - با اعتراف به تقصير- به توفيق تو، صيام و قيامش را عهده‌دار شديم. و اندكى از بسيار را بجا آورديم.

(45) پس از سر اعتراف به بدكردارى و به آئين اقرار بر سهل‌انگارى حمد تو مى‌گوئيم. و پشيمانى قطعى دلها، و عذر صادقانه‌ى زبانهامان را، به تو اختصاص مى‌دهيم پس ما را بر تقصيرى كه به ما اصابت كرده، اجرى عطا كن كه به نيروى آن خيرى را كه دلخواه است، دريابيم. و اندوخته‌هائى را كه مورد علاقه‌ى شديد است به عوض ستانيم.

(46) و عذر ما را در تقصير از پرداخت حق خود بپذير. و آينده‌ى عمر ما را به ماه رمضان ديگر برسان. و چون ما را به آن ماه رساندى بر انجام عبادتى كه زيبنده‌ى تو باشد، يارى ده. و بر قيام به طاعتى كه لايق آن ماه باشد موفق ساز و عمل شايسته‌اى را كه موجب تدارك حق تو در آن دو ماه (رمضان) از ماههاى زمان است به دست ما جارى كن.

(47) بار الها، هر معصيت صغيره يا كبيره‌اى كه در اين ماه پيرامون آن گشته‌ايم، يا گناهى كه به آن آلوده شده‌ايم، يا خطائى كه مرتكب گشته‌ايم از روى عمد يا فراموشى، به ستم كردن بر خود يا به هتك حرمت ديگرى، پس بر محمد و آلش رحمت فرست و ما را از آن در پرده‌ى (ستارى) خود بپوشان. و به عفوت از ما درگذر- و ما را در آن ماه نصب‌العين شماتت‌كنندگان مساز. و زبان طعنه‌زنندگان را بر ما مگشاى. و ما را به مهربانى بى‌پايان و فضل كاستى‌ناپذيرت به كارى بگمار كه سبب فرونهادن و پوشاندن آن چيز شود! كه در آن ماه بر ما نمى‌پسندى.

(48) بار الها، بر محمد و آلش رحمت فرست و مصيبت رفتن ماه ما را جبران كن، و روز عيد و روزه گشودنمان را بر ما مبارك ساز، و آن را از بهترين روزهائى قرار ده كه بر ما گذشته است:- جالبترين روزها براى عفو و پاك‌كننده‌ترين روزها براى گناه و گناهان پنهان و آشكار ما را بيامرز.

(49) بار الها، با بيرون رفتن اين ماه، ما را از گناهان بيرون آور، و همراه خارج شدنش ما را از بديهامان خارج ساز، و ما را از خوشبخترين اهل اين ماه به وسيله‌ى اين ماه و از پرنصيب‌ترين ايشان، در اين ماه و از بهره‌مندترين ايشان، در اين ماه قرار ده.

(50) بار الها، هر كس كه اين ماه را چنانكه شايسته‌ى رعايت است، رعايت كرده و حرمتش را چنانكه شرط نگهداريست نگاهداشته، و به حدودش چنانكه شايسته‌ى قيام است، قيام كرده، و از گناهان خود، چنانكه حق پرهيزكارى است، پرهيز كرده، يا به وسيله‌ى تقربى به تو نزديكى جسته، كه او را از تو راضى، و رحمتت را به او معطوف ساخته، پس مانند آنچه به او بخشيده‌اى، از توانگرى خود، به ما ببخش، و چندين برابر آن را از فضل خود به ما عطا كن، زيرا كه فضل تو كاستى نمى‌گيرد، و خزانه‌هايت، نقصان نمى‌پذيرد، بلكه افزون مى‌شود- و كانهاى احسان تو، فانى نمى‌شود، و همانا كه بخشش گوارا، بخشش توست.

(51) بار الها، بر محمد و آل محمد رحمت فرست و مانند ثوابهاى آن كس را براى ما بنويس كه تا روز رستاخيز در آن ماه روزه داشته، يا در عبادت تو كوشيده.

(52) بار الها، در اين روز كه آن را براى مومنان عيد و شادى، و براى اهل ملت خود، روز اجتماع و تعاون قرار دادى پيش تو توبه مى‌كنيم: از هر گناهى كه مرتكب شده‌ايم، يا هر كار بدى كه پيش فرستاده‌ايم، يا انديشه‌ى بدى كه در دل داشته‌ايم: توبه‌ى كسى كه خيال بازگشت به گناه در دل ندارد، و پس از توبه به خطا باز نمى‌گردد: توبه‌ى خالصى كه از شك و ريب پيراسته باشد. پس آن را از ما بپذير و از ما خشنود شو، و ما را بر آن ثابت بدار.

(53) بار الها، ترس از عذاب وعيد، و شوق به ثواب موعود را روزى ما ساز، تا لذت آنچه را كه از آن به تو پناه مى‌بريم، دريابيم،

(54) و ما را نزد خود از توبه‌كنندگانى قرار ده كه محبتت را بر ايشان لازم ساخته‌اى و بازگشتشان را به طاعت خود پذيرفته‌اى. اى عادلترين عادلان.

(55) بار الها، از پدران و مادران و همه‌ى اهل دين ما، هر كه از ايشان در گذشته و هر كه تا روز قيامت خواهد آمد، درگذر.

(56) بار الها، بر محمد پيغمبر ما و آل او رحمت فرست- همچنانكه بر فرشتگان مقرب رحمت فرستادى، و بر او و آلش رحمت فرست همچنانكه بر پيغمبران مرسلت، رحمت فرستادى، و بر او و آلش رحمت فرست- همچنانكه بر بندگان صالحت رحمت فرستادى- و بهتر از آن- اى پروردگار جهانيان. چنان رحمتى كه بركتش به ما برسد و نفعش به ما عايد شود، و به موجب آن دعايمان مستجاب گردد، زيرا كه تو كريمتر كسى هستى كه بر او توكل شده و بخشنده‌تر كسى هستى كه از فضلش مسئلت شده و تو بر هر چيز قدرت بى‌نهايت دارى.