منابع مقاله:
کتاب : نظام خانواده در اسلام
نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان
دورنمائى از حقوق خانواده
حقوقى كه زن و شوهر نسبت به يكديگر دارند در قرآن مجيد و روايات به طور مفصل ذكر شده، و در اين زمينه چيزى فروگذار نشده.
انسان وقتى اين حقوق متقابل را مطالعه مى كند، آن را از معجزات فرهنگ پاك اسلام مى بيند.
در هيچ مكتب و مدرسه اى بدين صورت به حقوق زن و شوهر اشاره نشده، و هيچ مكتبى هم توان ارائه بهتر از آن را تا قيامت ندارد.
قسمتى از اين حقوق متقابل واجب، و قسمتى هم مستحب است، ترك حقوق واجب بدون گذشت طرف مقابل موجب عذاب، و ترك مستحب باعث كم شدن شيرينى زندگى است.
قسمت عمده اى از حقوق واجب و مستحب زن و شوهر نسبت به يكديگر در كتاب شريف وسائل، جلد 20 و 21 و 22 چاپ مؤسسه آل البيت ذكر شده، كه من تا جائى كه نياز باشد نقل مى كنم، و مطالعه مفصل آن را به عزيزانم در آن كتاب سفارش مى نمايم.
ابتدا براى تبرّك متوسل به چند آيه قرآن در رابطه با اين مسئله مى شوم، سپس به ذكر روايات مى پردازم.
وعاشروهنَّ بالمعروفِ.
با همسران خود خوشرفتارى كنيد.
ولهنَّ مثل الَّذى عليهنَّ بالمعروف.
و مانند همان حقوقى كه مردان بر زنان دارند، زنان به نحو معروف بر مردان دارند.
قد علمنا ما فرضنا عليهم فى ازواجهم.
ما هرآنچه را در رابطه با زنانشان بر آنان واجب كرده ايم، مى دانيم.
اسحاق بن عمار مى گويد: به حضرت صادق (عليه السلام) گفتم:
ما حَقُّ الْمَرْأَهِ عَلى زَوْجِهَا الَّذى اذا فَعَلَهُ كانَ مُحْسِناً؛ قالَ يُشْبِعُها وَيَكْسُوها وَانْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَها وَقالَ ابُوعَبْدِاللّهِ كانَتْ امْرَأَهٌ عِنْدَ ابى تُؤْذيهِ فَيَغْفِرُ لَها.
حق زن بر شوهرش چيست كه وقتى آن را ادا كند مردى محسن و نيكوكار است؟ فرمود او را با غذاى مطلوب سير كند، و لباسش را تأمين كند و چون كارى جاهلانه از او سرزد وى را ببخشد، حضرت فرمود: پدرم زنى داشت آزاردهنده ولى آن حضرت او را مى بخشيد.
امام ششم (عليه السلام) فرمود: رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمودند:
اوْصانى جَبْرَئيلُ بِالْمَرْأَهِ حَتّى ظَنَنْتُ انَّهُ لايَنْبَغى طَلاقُها الّا مِنْ فاحِشَه مُبَيِّنَه.
چندان امين وحى نسبت به زن سفارش كرد، كه گمان كردم طلاق او جز با ارتكاب زنا جايز نيست.
و نيز آن حضرت فرمود:
رَحِمَ اللهُ عَبْداً احْسَنَ فيما بَيْنَهُ وَبَيْنَ زَوْجَتِهِ فَانَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ قَدْ مَلَّكَهُ ناصِيَتَها وَجَعَلَهُ الْقَيِّمَ عَلَيْها.
رحمت خدا بر كسى كه تمام برنامه هاى بين خود و همسرش را نيكو انجام دهد، چه خداوند اختيار زن را به مرد داده، و شوهر را سرپرست او نموده.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ يعُولُ.
كسى كه حقوق عائله خود را ضايع كند از رحمت خدا دور است.
و نيز آن حضرت فرمود:
خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِاهْلِهِ وَانَا خَيْرُكُمْ لِاهْلى.
بهترين شما كسى است كه براى خانواده اش بهتر باشد، و من براى خانواده ام از تمام شما بهترم.
و نيز فرمود:
عِيالُ الرَّجُلِ أُسَرائُهُ وَاحَبُّ الْعِبادِ الَى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ احْسَنُهُمْ صُنْعاً الى أُسَرائِهِ.
عائله شخص در قيد اويند، محبوبترين بندگان نزد خداى عزوجل كسى است كه با افراد در قيدش بهتر رفتار كند.
***
حقوق زن بر شوهر
1 تهيه لوازم زندگى
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
فَعَلَيْكُمْ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ.
خوراك و پوشاك زنان به نحو معروف بر شما واجب است.
امام سجاد (عليه السلام) فرمود:
لَئَنَ ادْخُلُ السُّوقَ وَمَعِىَ دِرْهَمٌ ابْتاعُ بِهِ لَحْماً لِعِيالى وَقَدْ قَرِمُوا الَيْهِ احَبُّ الَىَّ مِنْ انْ اعْتِقَ نَسَمَهً.
وارد شدن به بازار و خريد يك درهم گوشت براى عائله ام كه آن را هوس كرده اند، براى من محبوبتر از بنده آزاد كردن است.
امام ششم (عليه السلام) فرمود:
مِنْ سَعادَهِ الرَّجُلِ انْ يَكُونَ الْقَيِّمَ عَلى عِيالِهِ.
سرپرستى زن و بچه و رسيدگى به امور آنان از خوشبختى مرد است.
2 مباشرت
از امام هشتم (عليه السلام) پرسيدند: شخصى زن جوانى دارد، به خاطر مصيبتى كه بر مرد وارد شده چند ماه و شايد يك سال است با او نزديكى نكرده، البته نيت آزار زن را نداشته، عذرش مصيبت زدگى بوده، آيا اين مرد گناهكار است؟ فرمود: آرى پس از چهارماه معصيت كار است.
ابوذر از رسول حق پرسيد، آميزش مرد با همسرش در عين اينكه لذت دارد، ثواب هم دارد؟
فرمود: آرى، اگر از راه نامشروع كام دل بجوئى حرام نيست؟ عرضه داشت چرا، فرمود: پس حلالش هم ثواب دارد!
در معارف الهيه آمده مستحب است مرد هر چهار شب يك شب جهت آميزش در كنار همسرش باشد.
3 گشايش در زندگى
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
كسى كه به بازار مى رود و براى عيالش تحفه مى خرد، مانند كسى است كه در خانه مستمندان صدقه مى برد، او بايد تحفه خريده شده را وقتى به خانه برد ابتدا به دخترانش بدهد، زيرا هركس دخترش را خوشحال كند چنان است كه بنده اى از نسل اسماعيل آزاد كرده، و هركس ديده پسرش را با بردن تحفه روشن كند، گويا از ترس خدا اشك ريخته، و كسى كه از ترس خدا گريه كند حضرت حق او را وارد بهشت هاى پرنعمت كند.
موسى بن جعفر (عليه السلام) فرمود:
عِيالُ الرَّجُلِ أُسَرائُهُ فَمَنْ انْعَمَ اللّهُ عَلَيْهِ بِنِعْمَه فَلْيُوَسِّعْ عَلى أُسَرائِهِ فَانْ لَمْ يَفْعَلْ اوْشَكَ انْ تَزُولَ تِلْكَ النِّعْمَهُ.
عائله مرد در اختيار و قيد اويند، خداوند به هر كس نعمت داده بر عائله خود گشايش دهد، وگرنه ممكن است آن نعمت از او سلب شود.
عَنِ النَّبِىِّ (صلى الله عليه وآله وسلم) انَّهُ نَهى انْ يَشْبَعَ الرَّجُلُ وَ يُجيعَ اهْلَهُ.
رسول خدا از اينكه مرد سير باشد و همسرش گرسنه نهى فرمود.
امام ششم (عليه السلام) فرمود:
انَّ الْمَرْءَ يَحْتاجُ فى مَنْزِلِهِ وَعِيالِهِ الى ثَلاثِ خِلال يَتَكَلَّفُها وَانْ لَمْ يَكُنْ فى طَبْعِهِ ذلكَ: مُعاشِرَهٌ جَميلَهٌ، وَسَعَهٌ بِتَقْدير، وَغَيْرَهُ بِتَحَصُّن.
مرد بايد در برنامه خانه و خانواده سه چيز را بر خود تحميل كند، هر چند خلاف ميلش باشد:
خوشرفتارى، توسعه در معاش بدون اسراف، و غيرت ناموسى.
امام چهارم (عليه السلام) فرمود:
انَّ ارْضاكُمْ عِنْدَ اللهِ اسْبَغُكُمْ عَلى عِيالِهِ.
هر كه بر خانواده اش بيشتر توسعه دهد، حضرت حق از او خوشنودتر است.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
اذا انْفَقَ الْمُسْلِمُ عَلى اهْلِهِ نَفَقَهً وَهُوَ يَحْتَسِبُها كانَتْ لَهُ صَدَقَهٌ.
آنچه را مسلمان به خاطر خدا براى همسرش مى خرد ثواب صدقه دارد.
4 احترام به زن
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
مَنِ اتَّخَذَ زَوْجَهً فَلْيُكْرِمْها.
كسى كه زن مى گيرد، بايد او را احترام كند.
و فرمود:
ايُّما رَجُل ضَرَبَ امْرَأَتَهُ فَوْقَ ثَلاث اقامَهُ اللهُ يَوْمَ الْقِيامَهِ عَلى رُؤُسِ الْخَلائِقِ فَيَفْضَحُهُ فَضيحَهً يَنْظُرُ الَيْهِ الْاوَّلُونَ وَالْاخِرُونَ.
هركس همسرش را بيش از سه مشت بزند، خداوند در قيامت در برابر اولين و آخرين رسوايش كند.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
ايَضْرِبُ احَدُكُمُ الْمَرْأَهَ ثُمَّ يَظَلُّ مُعانِقَها.
آيا روز، زن را به باد كتك مى گيريد، و شب او را به آغوش مى خوانيد؟!
و نيز فرمود:
انَّمَا الْمَرْأَهُ لُعْبَهٌ مَنِ اتَّخَذَها فَلايُضَيِّعْها.
همانا زن لعبت است، كسى كه با او ازدواج مى كند او را ضايع ننمايد.
و فرمود:
انّى اتَعَجَّبُ مِمَّنْ يَضْرِبُ امْرَأَتَهُ وَهُوَ بِالضَّرْبِ اوْلى مِنْها لاتَضْرِبُوا نِسائَكُمْ بِالْخَشَبِ فَانَّ فيهِ الْقِصاصَ.
در شگفتم كسى كه همسرش را مى زند، با اينكه خود او به كتك خوردن سزاوارتر است، زن را با چوب مزنيد كه موجب قصاص است.
اميرالمومنين (عليه السلام) فرمود:
... وَانَّهُنَّ امانَهٌ فَلاتُضارُّوهُنَّ وَلاتَعْضُلُوهُنَّ.
زنان در دست شما امانت هستند، بر آنان سخت نگيريد، و بلاتكليفشان مگذاريد.
حولا از رسول حق پرسيد: زن را بر مرد چه حقى است؟
فرمود: برادرم جبرئيل آنقدر سفارش زنها را كرد، كه تصور كردم مرد حق ندارد اف به او بگويد.
گفت: محمد (صلى الله عليه وآله وسلم) درباره زنان از خدا بترسيد، اينان رنج و سختى زندگى را تحمل مى كنند، به مقتضاى دستور حق و نص قرآن و سنت و شريعت محمدى بر شما حلال شده اند، در برابر اين كه تن در اختيار لذت هاى شما مى نهند و فرزندانتان را در اندرون خود حمل مى كنند، تا آنجا كه به وقت زائيدن دچار دردهاى خطرناك مى شوند، حقوق واجبى بر عهده شما دارند، با آنان مهربان باشيد، آنان را دلخوش داريد، تا با شما بسازند، از آنان اظهار كراهت و ملال نكنيد در آنچه به عنوان مهر به آنان داده ايد طمع نورزيد، و چيزى از آن را به زور استرداد ننمائيد.
5 آراسته و پاكيزه بودن
همانطور كه مرد، زن خود را دوست دارد زيبا، پاكيزه، خوش لباس، معطر ببيند، زن هم از مرد خود همين توقع را دارد، نظافت، پاكى، حمام، مسواك، سرشستن، شانه زدن، ناخن گرفتن، عطر زدن، لباس منظم و پاكيزه پوشيدن و ساير زينت هاى حلال بر اندام مرد، زن را خوشدل و راضى مى كند، و به عفت و پاكدامنى او مى افزايد، و از چشم دوختن به ديگران و در خيال گرفتن غيرشوهر حفظ مى كند.
حسن بن جهم مى گويد: امام هفتم (عليه السلام) راخضاب كرده ديدم، عرضه داشتم قربانت شوم خضاب كرده اى؟ فرمود: آرى، آمادگى و خودآرائى مرد موجب افزايش عفت زن است، زنانى كه ترك عفت كردند، به اين خاطر بود كه شوهر خود را آرايش كرده نديدند، سپس از من پرسيد، تو دوست دارى همسرت را آشفته و درهم و برهم ببينى؟
حضرت رضا (عليه السلام) از پدران بزرگوارش روايت مى كند:
انَّ نِساءَ بَنى اسْرائيلَ خَرَجْنَ مِنَ الْعَفافِ الَى الْفُجُورِ، مااخْرَجَهُنَّ الّا قِلَّهُ تَهْيِئَهِ ازْواجِهِنَّ وَقالَ انَّها تَشْتَهى مِنْكَ مِثْلَ الَّذى تَشْتَهى مِنْها.
زنان بنى اسرائيل از عفت و پاكى دست كشيدند، و اين مسئله هيچ علّتى نداشت جز اينكه شوهران آنها خود را نمى آراستند، سپس فرمود: زن هم از مرد همان انتظارى را دارد كه مرد از او دارد.
بعضى از مردان واقعاً بى انصافند، به خود نمى رسند، دير به دير اصلاح مى كنند، اهل دود هستند، دندان و دهانشان كثيف و بدبو است، لباس مناسبى به تن ندارند، به قيافه خود نمى رسند، و از اين بدتر توقع دارند زن آنها به هر شكلى دربست در اختيار آنان باشد، اينان مردانى ستمگر، و مستحق عتاب و سرزنش هستند.
6 خوش زبانى و مدارا
درشت گوئى، بدزبانى، تندى، سخت گيرى طرف مقابل انسان را هر كه باشد وادار به عكس العمل مى كند.
حال و مقال وقتى خارج از حدود باشد، زن را دلگير، و روحيه او را كسل و در نتيجه فضاى زندگى به تلخى و سردى مى گرايد.
اميرالمؤمنين (عليه السلام) در اين زمينه به مردان، چنين دستور مى دهد:
فَدارُوهُنَّ عَلى كُلِّ حال وَاحْسِنُوا.
با آنان در همه حال مدارا كنيد، خوش زبان و نرمخو باشيد، و در تمام امور نيكى نمائيد، كه عكس العمل آنان با شما به همين صورت است.
7 رعايت اراده و اختيار خود را بنمايد
بعضى از مردان از آزادى خداداده، و اراده و اختيار خود چشم مى پوشند، و دربست در اختيار زنان خود قرار مى گيرند، و بعضى از زنان با تسخير اراده و اختيار شوهر، حاكميت بر زندگى را به دست مى گيرند، و مركب حيات را به هر كجا كه خاطرخواه آنهاست مى رانند.
اين نوع زندگى به طور اغلب به يك زندگى شيطانى تبديل شده، و موجى از گناه و معصيت، و اسراف و تبذير، و خواسته هاى نامشروع زندگى را پوشانده، و معنويت را فرارى داده، و خانه و خانواده را از اصول الهى و انسانى منحرف نموده است.
درصد بالائى از خانواده ها در اين زمان دچار اين بلاى خانمانسوز هستند، به جاى اينكه قيام زندگى بستگى به مرد داشته باشد، بستگى به زن دارد، به عوض اينكه شوهر بايد شوهر زن باشد، زن شوهرى براى شوهر خود است، و خدا نكند مرد از خواسته زن هر چند نامشروع و خلاف خدا اطاعت نكند، آن زمان است كه جنگ و دعوا شروع مى شود، و آتشى خانمانسوز با دست زن روشن مى گردد، و تا مرد تسليم نشود، يا او را طلاق ندهد، آن آتش جهنمى فرو نمى نشيند.
على (عليه السلام) در رابطه با چنين مردان اختيار از دست داده، و ضعيف و زبون شده فرمود:
كُلُّ امْرِى ء تُدَبِّرُهُ امْرَأَهٌ فَهُوَ مَلْعُونٌ.
هر مردى اختيارش را به دست زن دهد ملعون است.
و فرمود:
مَنْ اطاعَ امْرَأَتَهُ اكَبَّهُ اللهُ عَلى وَجْهِهِ فِى النّارِ قيلَ وَماتِلْكَ الطّاعَهُ قالَ تَطْلُبُ الَيْهِ ... الثِّيابَ الرِّقاقَ فَيُجيبُها.
آن مردى كه دربست تسليم زن شود، خداوند او را با روى به آتش جهنم درافكند، پرسيدند، چگونه، فرمود: لباس بدن نما از مرد بخواهد و او بپذيرد!
و درباره اينگونه زنان در زمانى كه مردى از زن خود شكايت كرد، در حضور مردم خطبه اى بدين صورت ايراد فرمودند:
مردم به هيچ صورت از زن اطاعت نكنيد، هيچ مال به دست او ندهيد، تدبير امور زندگى را به وى وامگذاريد، اگر اين طايفه به اختيار خود باشند همه را دچار مهلكه مى كنند، سر از فرمان شوهر بپيچند، ما اينگونه يافتيم كه اين جماعت به هنگام نياز، تقوا را رعايت نكنند، در برابر شهوت به سرعت از پاى درآيند، تا دوران پيرى به فكر زر و زيورند، و به وقت ناتوانى خودبين و مغرور و خودپسند، اگر گوشه اى از
خواسته هاى آنان انجام نگيرد تمام لطف و محبت ها را ناديده گيرند، و شر و بدى را در گوشه خاطر جا دهند، بدون پروا تهمت زنند، از سركشى و طغيان دست نكشند، و مدام بر سر راه شيطان نشينند.
حقوق شوهر بر زن
قسمت عمده اى از استحكام پايه هاى زندگى، در گرو رعايت حق شوهر از جانب زن است.
در اين زمينه زن لازم است فقط و فقط حضرت حق و قيامت را لحاظ كند، و از دستورگيرى از ديگران نسبت به شوهرش، و قبول دخالت اطرافيان بپرهيزد.
چه بسا كه ديگران در فرمانها و دستورات خود در خطا و اشتباه باشند، يا نسبت به جمال و جلال زندگى و امنيت زن و شوهر نظر سوئى داشته باشند، و چه بسا كه مايه دخالت ديگران در زندگى زن و شوهر جوان و تازه عروسى كرده حسادت باشد.
نفوذپذيرى و اثرگيرى زن زياد است، بنابراين به اين حالت طبيعى خود، و امكان اشتباه و حسادت ديگران توجه عميق داشته باشد، و در رعايت حق شوهر، كه رعايت حق ايمانى و اسلامى و انسانى است خدا را ملاحظه كند، و قيامت خود را در نظر بگيرد.
مرد دوست دارد زن، زن او باشد، حالات زن بودنش محفوظ باشد، از اينكه بالاخره زن است و زن آفريده شده دست برندارد، لطافت، ناز، طنازى، عشوه گرى خود را براى شوهر حفظ كند، مقلد ديگران و قبول كننده دخالت اقوام نزديك و دور و همسايه و معاشر نباشد.
در هر صورت زنِ شوهر باشد، و بر محور خواسته هاى مشروع او زندگى كند، امور خانه را مطابق ميل شوهر اداره كند و براى فرزندانش مادر باشد.
بعضى از زنان زن بودن خود را فراموش مى كنند، ضمخت و خشن و تند و قهرمان مسلك مى گردند، كه اين حالات كام مرد را فوق العاده تلخ و او را از ازدواج و زندگى پشيمان و گاهى از عمر خود سير مى كند.
تمكين زن از شوهر به وقت نياز مرد، اطاعت او از همسر در تمام امور شرعى و اخلاقى حق بيرون رفتن از خانه و مسافرت، منهاى سفر حج واجب از حقوق واجبه شوهر بر عهده زن، و قسمتى هم مستحب است.
1 اطاعت
حضرت باقر (عليه السلام) فرمود:
جاءَتْ امْرَأَهٌ الَى النَّبِىِّ فَقالَتْ يا رَسُولَ اللّهِ ماحَقُّ الزَّوْجِ عَلَ الْمَرْأَهِ فَقالَ لَها انْ تُطيعَهُ وَلاتُعْصِيَهُ.
زنى به محضر رسول حق آمد و گفت حق شوهر بر زن چيست؟ فرمود: اطاعت از شوهر و پرهيز از عصيان نسبت به او.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
اذا صَلَّتِ الْمَرْأَهُ خَمْسَها، وَصامَتْ شَهْرَها، وَحَجَّتْ بَيْتَ رَبِّها، وَاطاعَتْ زَوْجَها، وَعَرَفَتْ حَقَّ عَلِىٍّ (عليه السلام) فَلْتَدْخُلْ مِنْ اىِّ ابْوابِ الْجِنانِ شاءَتْ.
به هنگامى كه زن نماز واجب پنج وقت را بخواند، و روزه رمضان را بگيرد، و حج خود را انجام دهد، و از شوهرش فرمان ببرد، و حق على (عليه السلام) را كه امام واجب الاطاعه است بشناسند، از هر درى از هشت در بهشت كه مى خواهد به بهشت درآيد.
به اين روايت بسيار مهم كه از رسول باكرامت اسلام رسيده توجه كنيد:
كُلُّ امْرَأَه صالِحَه عَبَدَتْ رَبَّها وَادَّتْ فَرْضَها، وَاطاعَتْ زَوْجَها دَخَلَتِ الْجَنَّهَ.
هر آن زن شايسته اى كه خدا را عبادت كند، واجبات را ادا نمايد، از شوهر فرمان برد، وارد بهشت مى شود.
مامِنْ امْرَأَه صَلَّتْ صَلوتَها وَلَزِمَتْ بَيْتَها وَاطاعَتْ زَوْجَها الّا غَفَرَ اللهُ لَها ذُنُوبَها ماقَدَّمَتْ وَاخَّرَتْ.
هر آن زنى كه نماز بگذارد، بدون نياز از خانه بيرون نرود، از شوهر اطاعت كند، خداوند گناهان گذشته و آينده اش را بيامرزد.
به زنى به نام حولا فرمود:
به آن خدائى كه مرا به راستى مقام نبوت داده، مرد بر زن حق دارد، چون شوهر او را طلب كند اجابت نمايد، اگر دستورى دهد سرنپيچد، و با او ستيزه و مخالفت نكند.
و در گفتارى بسيار مهم و كوبنده فرمود:
لاتُؤَدِّى الْمَرْأَهُ حَقَّ اللهِ عَزَّوَجَلَّ حَتّى تُؤَدِّىَ حَقَّ زَوْجِها.
زن تا حق شوهر را ادا نكند، حق خداوند را ادا نكرده!!
در اين روايات ملاحظه كرديد كه تنها اطاعت از شوهر ملاك نجات نيست، بلكه ايمان زن و عبادت او و اداى واجبات و ترك محرمات نيز دخالت قابل توجه در نجات او دارد، به اين معنا كه وقتى همه اين واقعيات در وجود زن جمع باشد عامل رستگارى و فلاح او در دنيا و آخرت است.
2 تمكين
زن در غير مواردى كه از نظر شرع محدوديت دارد، واجب است نسبت به خواسته مرد، در مسئله كام گيرى تسليم باشد، حتى مستحب است در اين زمينه پيش قدم شده آمادگى خود را اعلام نمايد.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
عَلَيْها انْ تَطَيَّبَ بِاطْيَبِ طيبِها، وَتَلْبَسَ احْسَنَ ثِيابِها، وَتُزَيِّنَ بِاحْسَنِ زينَتِها، وَتَعْرِضَ نَفْسَها عَلَيهِ غُدْوَهً وَعَشِيَّهً وَاكْثَرُ مِنْ ذلِكَ حُقُوقُها.
بر زن لازم است از بهترين عطر استفاده كند، زيباترين لباسش را بپوشد، خود را به نيكوترين وجه آرايش دهد، و صبح و شب همچون طاووس خرامان خود را به شوهر عرضه نمايد، باز هم حقوق شوهر بيش از اينهاست!
اگر زن به همين صورت به دستور رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) عمل كند، شوهرش را براى خود حفظ كرده، و او را از چشم چرانى، و هوس نسبت به ديگران، يا رفتن دنبال اين و آن حتى به صورت مشروع بازداشته.
عمده اى از اختلافات از همين ناحيه مايه مى گيرد، زن عطر و بهترين لباس و نيكوترين آرايش را به وقت رفتن مهمانى و عروسى براى خود مى خواهد، و نسبت به شوهر روش و منش او معمولى است، تازه وقتى از مهمانى و عروسى برمى گردد، براى شوهر مهلت ديدن او را به آن صورت نمى گذارد، بلافاصله لباس زيبا را از تن درآورده لباس خانه مى پوشد، و زينت و آرايش را جمع كرده به صورت عادى درمى آيد، كارى كه شوهر را دل زده، رنجيده، و ناراحت مى كند و باعث سست شدن رابطه، و فراهم كننده امور ديگر مى گردد.
بسيارى از مردان جوان، و متوسط نزد خود من از عادى بودن، بى تفاوت بودن، بى ميل بودن زنانشان به مسئله تمكين، و دورى كردنشان از آرايش براى شوهر و لباس زيبا پوشيدن، و جلوه دادن خود شكايت كرده، و ميل به رفتن دنبال متعه، يا ازدواج مجدد را اظهار كرده، و درخواست حل مشكل نموده اند.
من تنها سفارشى كه به بانوان دارم اين است كه در اين مرحله با تمام وجود از دستورات رسول اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) و امامان معصوم (عليهم السلام) اطاعت كنيد تا مشكلى پيش نيايد، و مرد بيرون از خانه را هوس ننمايد، وگرنه بناى زندگى ويران مى شود، و گناه نابخشودنى ويرانى خانه و خانواده در روز قيامت به عهده شماست!
در رابطه با ميل مرد به زن و تمكين زن نسبت به شوهر رسول خدا دستور عجيبى دارند، اين دستور را در پاسخ زنى كه از حق شوهر از رسول خدا پرسيد فرمودند:
وَلاتَمْنَعْهُ نَفْسَها وَانْ كانَتْ عَلى ظَهْرِ قَتَب.
او را از كام گيرى منع نكند هر چند بالاى شتر باشد، كنايه از اينكه اين مسئله مهم است و عامل پابرجائى محبت شوهر و حفظ او از امور خارج از خانه.
و باز آن حضرت فرمودند:
لاتُطَوِّلْنَ صَلوتَكُنَّ لِتَمْنَعْنَ ازْواجَكُنَّ.
براى اينكه شوهر را به وقت نيازش از سر واكنيد نماز را كه بالاترين عبادت است طولانى نكنيد.
3 بيرون رفتن از خانه
متأسفانه اين واقعيت بسيار سودمند، يعنى وجوب اطاعت زن از شوهر در بيرون رفتن از خانه از جانب بسيارى از زنان، كه از حيثيت الهى زن بودن خود دست برداشته اند، و براى خود نسبت به شوهرشان مردى قائلند تعطيل شده.
اگر بيرون رفتن زن از خانه به طور آزاد و دلخواه مصلحت بود، خداوند مهربان، آن را گره به زلف اجازه شوهر نمى زد.
بى اجازه بيرون رفتند، و مايه فتنه و فساد شدند، پاكى و متانت جامعه را به هم زدند، عادى هم بيرون نرفتند، زيباترين لباس را پوشيدند، به بهترين وجهى آرايش كردند، موى و روى را بيرون انداختند، در برابر مردم كوچه و بازار طنازى كرده به عشوه گرى برخاستند، و گاهى در اين زمينه چراغ غيرت مرد را هم خاموش كردند، تا به بازيگرى هاى او اعتراض نكند، از فرهنگ شيطانى يهود و نصارى و به قول خودشان تمدن و تجدد پيروى نمودند، و بلاهائى به سر اسلام و مسلمين آوردند كه تا قيامت جبران نمى شود!
نَهى رَسُولُ اللّهِ انْ تَخْرُجَ الْمَرْأَهُ مِنْ بَيْتِها بِغَيْرِ اذْنِ زَوْجِها فَانْ خَرَجَتْ لَعَنَها كُلُّ مَلَك فِى السَّماءِ وَكُلُّ شَىْ ء تَمُرُّ عَلَيْهِ مِنَ الْجِنِّ وَالْانْسِ حَتّى تَرْجِعَ الى بَيْتِها.
رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) از بيرون رفتن زنان از خانه بدون اجازه شوهر نهى كردند، اگر زن بدون اجازه و رضاى شوهر خارج شود تمام ملائكه آسمان و هر جن و انسى كه بر او مى گذرد لعنتش مى كنند تا به خانه بازگردد.
امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد:
مردى از انصار به مسافرت رفت و به همسرش تأكيد كرد تا من برنگردم از خانه بيرون نرو، پدر آن زن در ايام سفر شوهرش بيمار شد، زن كسى را نزد رسول حق فرستاد، و اجازه عيادت خواست فرمود از شوهر اطاعت كن و در خانه بنشين، حال بيمار سنگين شد باز پيام داد ولى رسول اسلام همان جواب را داد، پدر از
دنيا رفت، زن قاصدى نزد پيامبر فرستاد، كه براى نماز به جنازه پدر بروم حضرت همان جواب را داد، پدر را به خاك سپردند و زن در خانه ماند، پيامبر پيام دادند، اى زن خداوند بپاس اين فرمانبردارى از شوهرت، پدرت و تو را آمرزيد!
اميرالمؤمنين (عليه السلام) به مردان سفارش اكيد مى كند:
بانوان را از ديدن اجانب حفظ كن، زيرا محجوب بودن آنان عفتشان را بيشتر حفظ مى كند، بيرون رفتن آنان و در مناظر عمومى قرار گرفتنشان، فسادش بيشتر از اين نيست كه افرادى را كه مورد اعتماد نيستند به خانه ببرى، اگر توانستى كارى كنى كه جز ترا نشناسند اين كار را انجام بده.
4 پرهيز از آزار شوهر و تندخوئى و بدزبانى
رسول اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم) در اين زمينه سخنرانى عجيبى دارند، اين سخنرانى را براى زنان ايراد فرمودند:
اى زنان در راه خدا صدقه دهيد گرچه از زيور و زينت خود، گرچه يك دانه خرما، چه اينكه بيشتر شما هيزم جهنم هستيد، لعنت مى كنيد، و نسبت به خدمات شوهر سپاسگزار نيستيد.
زنى عرضه داشت: مگر ما نيستيم كه مادرى مى كنيم، كودك را ماهها در شكم مى پرورانيم، به او شير مى دهيم، مگر اين دختران سرپرست خانه ها، و اين خواهران دلسوز برادرها از جنس ما نيستند؟ فرمود: چرا، باردار هستيد، فرزند مى آوريد، شير مى دهيد، مهربان و باعاطفه ايد، اگر ناسازگارى با شوهر و آزار دادن به او نبود هيچ زن نمازگزارى به آتش قيامت نمى سوخت.
امام ششم (عليه السلام) فرمود:
نماز سه نفر قبول نيست؛ خدمتكار گريخته تا وقتى دست به دست صاحبش بگذارد، زنى كه شب تا صبح شوهر از او ناراضى باشد، پيشوائى كه مردم او را نخواهند و او امامت كند.
على بن جعفر از برادرش امام كاظم (عليه السلام) پرسيد:
الْمَرْأَهُ الْمُغاضِبَهُ زَوْجَها هَلْ لَها صَلاهٌ وَما حالُها؟ قالَ لاتَزالُ عاصِيَهً حَتّى يَرْضى عَنْها.
زنى كه با سوء خلق، بدزبانى، درشت گوئى مردش را خشمگين كند نماز و حالش نزد خدا چگونه است؟ فرمود: در معصيت بسر مى برد تا وقتى كه شوهر راضى شود.
رسول خدا (صلى الله عليه وآله وسلم) به حولا فرمود: به آن خدائى كه مرا به صدق و راستى به مقام رسالت انتخاب كرده، هنگامى كه مرد بر زن خشم بگيرد خداوند نيز بر او خشم گيرد.
رسول حق از زنان مى خواهد بيش از قدرت و توانائى مرد بر مرد تحميل نكنند، شكوه او را نزد احدى چه خويش و چه بيگانه نبرند.
امام ششم فرمود:
مَلْعُونَهٌ مَلْعُونَهٌ امْرَأَهٌ تُؤذى زَوْجَها وَتَغُمُّهُ، وَسَعيدَهٌ سَعيدَهٌ امْرَأَهٌ تُكْرِمُ زَوْجَها وَلاتُؤْذيهِ وَتُطيعُهُ فى جَميعِ احْوالِهِ.
ملعون است ملعون زنى كه همسرش را بيازارد و وى را غمگين و غصه دار كند، و خوشبخت است خوشبخت زنى كه احترام شوهر را نگه دارد و وى را نيازارد و در هر حال از وى اطاعت نمايد.
5 خدمت در خانه
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) به حولا فرمود: زنى كه غذاى خوشگوار براى شوهر آماده كند، خداوند خوراكهاى گوناگون در بهشت برايش مهيا نمايد و بگويد بخور و بنوش به پاداش زحماتى كه در دنيا كشيدى.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
ايُّما امْرَأَه دَفَعَتْ مِنْ بَيْتِ زَوْجِها شَيْئاً مِنْ مَوْضِع الى مَوْضِع تُريدُ بِهِ صَلاحاً نَظَرَ اللّهُ الَيْها وَمَنْ نَظَرَ اللّهُ الَيْها لَمْ يُعَذِّبْهُ.
هر زنى در خانه شوهر، به منظور زيباسازى چشم انداز چيزى را جابجا كند، خداوند به او نظر رحمت اندازد، و هر كه مورد نظر رحمت باشد از عذاب درامان است.
امام باقر (عليه السلام) فرمود:
انَّ فاطِمَهَ عَلَيْهَاالسَّلامُ ضَمِنَتْ لِعَلِىٍّ عَمَلَ الْبَيْتِ وَالْعَجينِ وَالْخُبْزَ وَقَمَّ الْبَيْتِ، وَضَمِنَ لَها عَلِىٌّ ماكانَ خَلْفَ الْبابِ نَقْلَ الْحَطَبِ وَانْ يَجيئَ بِالطَّعامِ.
حضرت زهرا (عليها السلام) كارهاى داخلى منزل، و خمير كردن، و نان پختن را به عهده گرفت، و اميرالمؤمنين (عليه السلام) كارهاى خارجى مانند هيزم آوردن، و خريد مايحتاج منزل را.
6 احترام به شوهر و خوشرفتارى با او
امام هفتم (عليه السلام) فرمود:
جِهادُ الْمَرْأَهِ حُسْنُ التَّبَعُّلِ.
جهاد زن، نيكو شوهردارى است.
سپاس از زحمات مرد، بامحبت ومهربانى با او سخن گفتن، صبر بر ندارى وفقر او، پذيرائى عاشقانه از وى، استقبال از او به وقت آمدن، بدرقه او به وقت رفتن، تمكين بى چونوچرا در ايامى كه مجاز است، آرايش و زينت و خوب پوشيدن براى او، اداره امورزندگى به نحوى شايسته ومناسب، قناعت در مخارج، تحميل ننمودن بيش ازحد قدرت بر شوهر، و امثال اين امور كه رسول اسلام و امامان معصوم به عنوان وظيفه زن در برابر شوهر معين فرموده اند جهاد زن و نيكوشوهردارى اوست.
حضرت باقر (عليه السلام) فرمود:
لاشَفيعَ لِلْمَرْأَهِ انْجَحُ عِنْدَ رَبِّها مِنْ رِضا زَوْجِها.
زن در حريم حضرت حق شفيعى باقدرت تر و نجات دهنده تر از رضايت شوهر ندارد.
امام ششم (عليه السلام) مى فرمايد:
گروهى خدمت رسول اسلام آمدند، عرضه داشتند مردمى را ديديم كه براى بزرگانشان سجده مى كردند، شما هم به ما چنين اجازه اى مى دهيد؛ فرمود: نه، اگر بنا بود چنين دستورى بدهم مى گفتم زن براى شوهر سجده كند.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) به حولا فرمود:
هر زنى در سختى و رفاه با شوهرش بسازد، و از وى اطاعت كند، خداوند او را با همسر ايّوب محشور كند، هر زنى گفتار تلخ و زننده شوهرش را تحمل كند خداوند براى هر كلمه اى اجر روزه دار مجاهد به او عنايت فرمايد.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
حَقُّ الرَّجُلِ عَلَى الْمَرْأَهِ انارَهُ السِّراجِ، واصْلاحُ الطَّعامِ، وَانْ تَسْتَقْبِلَهُ عِنْدَ بابِ بَيْتِها فَتُرَحِّبَ، وَانْ تُقَدِّمَ الَيْهِ الطَّسْتَ وَالْمِنْديلَ وَانْ تُوَضِّأَهُ، وَانْ لاتَمْنَعَهُ نَفْسَها الّا مِنْ عِلَّه.
حق مرد بر زن اين است كه چراغ خانه را روشن كند، غذا را آماده كند، هنگام ورود تا در خانه استقبالش كند، و خوش آمد بگويد، آفتابه و لگن و حوله حاضر نمايد، آب روى دستش بريزد، و بدون عذر، خود را از او دريغ ننمايد.
اميرالمؤمنين (عليه السلام) پس از وفات حضرت فاطمه (عليها السلام) كنار جنازه او ايستاد و عرضه داشت:
اللّهُمَّ انّى راض عَنِ ابْنَهِ نَبِيِّكَ، اللّهُمَّ انَّها قَدْاوْحَشَتْ فَآنِسْها.
الهى من از دختر پيامبرت راضى هستم، الهى تو مونس او باش، و وحشت او را جبران كن.
7 براى غير شوهر خود را نيارايد
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) به حولا فرمود:
زر و زيور خود را در منظر و ديدگاه غيرشوهر مگذار، در غياب شوهر خود را خوشبو مكن، روسرى خود را كه جلب نظر مى كند، و مچ دست را نشان مده، اگر چنين كنيد دينتان را تباه و خدا را به خشم آورده ايد.
نَهَى النَّبِىُّ انْ تَلْبَسَ الْمَرْأَهُ اذا خَرَجَتْ ثَوْباً مَشْهُوراً اوْ تَتَحَلّى بِما لَهُ صَوْتٌ يُسْمَعُ.
رسول حق از اينكه زن در خارج از خانه لباس چشمگير بپوشد، به صورتى كه نظر ديگران را جلب كند نهى فرموده، و ازاينكه زيور صدادار باخود بردارد قدغن نمود.
حديثى بسيار مهم از رسول خدا روايت شده، كه بايد به نحو فوق العاده اى مورد توجه مردم مسلمان باشد.
ايُّما رَجُل تَتَزَيَّنُ امْرأَتُهُ وَتَخْرُجُ مِنْ بابِ دارِها فَهُوَ دَيُّوثٌ، وَلايَأْثَمُ مَنْ يُسَمّيهِ دَيُّوثاً، وَالْمَرْأَهُ اذا خَرَجَتْ مِنْ بابِ دارِها مُتَزَيِّنَهً وَالزَّوْجُ بِذلِكَ راض يُبْنى لِزَوْجِها بِكُلِّ قَدَم بَيْتٌ فىِ النّارِ، فَقَصِّروا اجْنِحَهَ نِسائِكُمْ وَلاتُطَوِّلُوها فَانَّ فى تَقْصيرِ اجْنِحَتِها رِضىً وَسُرُوراً.
مردى كه در برابر ديدگانش، و با رضايت و اجازه او، زنش آرايش كند و از خانه بيرون رود، به صورتى كه در معرض ديد همگان قرار گيرد ديّوث است، هركه آن مرد را ديوث بنامد گناهى نكرده.
زنى كه بدين صورت بيرون رود و همسرش راضى باشد، به هر قدمى كه آن زن برمى دارد خانه اى از آتش براى شوهرش بنا مى شود، بال و پر زنان خود را در اين زمينه بچينيد، نگذاريد در اين امور پر بگيرند، كه بى بال و پر بودنشان در اين مسائل موجب خوشنودى و سرور براى شما و كل خانواده است.
8 بدون اجازه شوهر در اموال او تصرف نكند
امام ششم (عليه السلام) فرمود:
لَيْسَ لِلْمَرْأَهِ امْرٌ مَعَ زَوْجِها فى عِتْق وَلاصَدَقَه، وَلاتَدْبير وَلاهِبَه وَلا نَذْر فى مالِها الّا بِاذْنِ زَوْجِها الّا فى زَكاه اوْ بِرٍّ اوْ صِلَهِ قَرابَتِها.
زن مجاز نيست بدون اذن شوهر برده آزاد كند يا صدقه دهد، يا چيزى ببخشد، يا نذر مالى كند، اما زكات واجب و صله رحم، و احسان نياز به اجازه ندارد.
رسول حق (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود:
وَلاتُعْطى شَيْئاً الّا بِاذْنِهِ فَانْ فَعَلَتْ فَعَلَيْهَا الْوِزْرُ، وَلَهُ الْاجْرُ.
منهاى اجازه شوهر از مال مرد به كسى نبخشد، اگر بخشيد گناهش از او و ثوابش مربوط به شوهر است.
در پايان اين قسمت باز هم تذكر اين نكته را لازم مى دانم كه مجموع روايات مربوط به حق زن و شوهر از كتاب شريف وسائل جلد بيست تا بيست و دوم چاپ آل البيت و يكى چند روايت هم از جلد 103 بحارالانوار استفاده شد، كه اين مجموعه گوشه اى اندك از روايات درياوار اين فصل است، طالبين تفصيل بيشتر مى توانند به آن كتب پرارزش مراجعه كنند.
(حملته امّه وهنا على وهن وفصاله فى عامين)
«لقمان/ 14»
منبع : پایگاه عرفان
