عجايب زندگى موريانه‏

منابع مقاله:

کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه جلد چهارم

نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان

لانه موريانه كه نيمى از آن در زير زمين و نيمى از زمين بالا آمده است به شكل مخروطى به ارتفاع شش الى هشت متر از دور ديده مى شود. در هر يك از اين لانه ها فقط يك ماده درشت يا ملكه قرار دارد و بقيه خواجه هستند.

ملكه در حدود ده تا 15 سال عمر مى كند و هر سال تعداد فرزندان وى زياد مى شود، زيرا ملكه در تمام مدت شبانه روز هر دو ثانيه يك تخم مى گذارد. وى مى تواند در مدت 24 ساعت 48000 تخم بگذارد، چون ده تا پانزده سال زنده مى ماند، در اين مدت تخم هايش به صدها ميليون خواهد رسيد.

اگر تعداد تخم هايى را كه بچه هاى او خواهند گذاشت در نظر بگيريم خواهيم ديد كه ممكن است در مدت ده سال اولاد او نواحى گرمسير را به قسمى اشغال كنند كه هيچ انسانى يا موجود ديگرى به روى زمين جا نداشته باشد. خوشبختانه چون موريانه ها پوست نازكى دارند، غذاى مورد پسند حيوانات ديگر مى باشند.

ساختمان خانه موريانه ها

ساختمان خانه موريانه ها از چندين طبقه تشكيل گرديده كه درِ ورودى آن در بالاى عمارت قرار دارد. زندگى آنها دارى تشكيلات انسانى است و طبقات ساختمانى موريانه به شرح زير است:

طبقه اول: از بالا: اطاق نگهبانى و مأمور كنترل ورود و خروج.

طبقه دوم: خوابگاه تابستانى كارگران.

طبقه سوم: اطاق ناهار خورى تابستانى.

طبقه چهارم: انبار آذوقه.

طبقه پنجم: سربازخانه.

طبقه ششم: مقر تابستانى ملكه.

طبقه هفتم: انبار تره بار.

طبقه هشتم: آغل حيوانات شيرده.

طبقه نهم: اطاق بچه ها.

طبقه دهم: اطاق بازى.

طبقه يازدهم: بيمارستان و تأسيسات پزشكى.

طبقه دوازدهم: خوابگاه زمستانى كارگران و گورستان.

طبقه سيزدهم: مقرّ زمستانى ملكه.

اين كشور عجيب دو سه ميليونى را اگر خطرى تهديد كند بلافاصله همه موريانه ها به وسيله مأموران انتظامات يا فرد مطلع با خبر مى شوند و براى دفاع در مقابل خطر آماده مى گردند. هر گاه يكى از كارگران از كار كردن امتناع ورزد، مأمور انتظامات را خبر مى كنند و تنبيه فرد خطا كار چندان وقتى نمى خواهد، مأمور مذكور فورى سر نافرمان را از تن جدا مى كند!

همكارى موريانه ها با همديگر

موريانه ها مانند مورچه ها در تمام امور با هم همكارى مى كنند و اين همكارى همه جانبه دلالت دارد بر ارتباط مستقيم و دقيق همه آنها با يكديگر. مثلًا در جامعه موريانه ها گرسنه وجود ندارد. پيداست بين 2 تا 3 ميليون موريانه كه در يك لانه زندگى مى كنند تا احتياج خود را به همديگر نفهمانند رفع آن مقدور نمى شود. پس گرسنه با سير تماس مى گيرد و احتياج خود را با او در ميان مى گذارد و عاقبت اين گفتگو منجر به سير شدن گرسنه مى شود كه نحوه آن را در زير مى خوانيد:

خميرى كه موريانه هاى مأمور تهيّه غذا از چوب فراهم مى سازند پيش از آن كه كاملًا هضم شود از ده معده مختلف عبور مى كند. تقسيم آن بنا بر قاعده بسيار صحيحى انجام مى گيرد. هر قدر موريانه اى گرسنه تر باشد از محتوى معده اجتماعى خود كمتر به ديگران مى دهد و در عوض از عابرين بيشتر خوراك هضم شده مى گيرد!

اگر موريانه سائلى كه بسيار گرسنه است با موريانه اى كه گرسنه تر از خود باشد برخورد نمايد بدون تأمل قسمتى از غذاى بسيار كمى را كه در معده دارد به او مى دهد. بدين طريق شرايط تغذيه در تمام كشور موريانه ها يكسان است. در جوار موريانه هاى سير موريانه هاى گرسنه وجود ندارد، در كشور آنها فقير و ثروتمند معنا ندارد، با اين روش بسيار هوشمندانه و ساده، آنها جامعه كاملى را بنا نهاده اند!

عجايب زندگى ملخ ها

ملخ مى تواند بيش از 500 نوع صداى مختلف از خود بيرون آورد. براى توليد صدا اين حشره ساق پاى دندانه دار خود را بر رگه هاى بال سخت خود مى سايد.

صداهايى كه ملخ ها ايجاد مى كنند بنا به قواعد بسيار منظمى به جملات و كلمات و قسمت هايى منقسم مى شوند. هر كدام از آنها با حركت مخصوصى از ران دندانه دار حيوان پديد مى آيد. حيوان مى تواند با تغيير نيرويى كه پاهاى خود را مى مالد و يا با تغيير تعداد دندانه هايى كه بر بالش مى سايد صداهاى مختلفى ايجاد كند.

در بسيارى از ملخ ها، ملخ نر و ماده در ميان علفزارها آواز سر مى دهند. هر نرى آواز نوع خود را مى خواند، اگر صداى او به گوش ماده اى برسد او از يك لحظه كه صداى نر به گوش نرسد استفاده كرده و به او جواب مى دهد. اگر آنها توافق كنند ملخ نر به سوى آوازه خوان نامرئى پرواز مى كند.

گاهى ممكن است اين ملخ با رقيب نرى روبرو شود. به محض اين كه دو رقيب همديگر را مى بينند به شدّت شاخك هاى خود را به حركت در مى آورند و پاهاى عقب خود را نيز حركت مى دهند تا به هم بفهمانند كه چقدر قوى هستند.

اگر رقيب از ميدان در نرود با انبرك هاى برنده به جان هم مى افتند تا عاقبت يكى پيروز شود. عجب اين كه در اين كشمكش ها كه دو دقيقه طول مى كشد كمتر اتفاق مى افتد كه ملخ ها عضوى از يكديگر را ناقص كنند!

ذخيره آب زنبورها

موجودات برون آب به سختى مى توانند كاركردهاى خود را حتى در هواى سرد براى دو تا سه روز حفظ كنند. موجود زنده هميشه بايد داراى اندوخته آب باشد.

اصيل ترين روش ذخيره آب را زنبورهاى عسل اختراع كرده اند. ادامه زندگى براى خانواده زنبور كه متشكل از هزار حشره بالغ و تعداد زيادى شفيره مى باشد محال است. اگر هوا براى پرواز نوزادان مساعد نباشد چه اتفاقى رخ خواهد داد؟

زنبورها اين مسأله را به طريقى حل كرده اند. اگر كندوى زنبورها را باز كنيد تعداد زيادى از زنبورهاى كارگر را مشاهده خواهيد كرد كه بدون حركت از شانه ها آويزان هستند. آنها خود منابع يا ذخاير آب زنده مى باشند. زنبورهاى حامل آب مقدار زيادى آب در شكم زنبورهاى كارگر مى ريزند، در نتيجه زنبورهاى كارگر سنگين شده و قدرت پرواز و خزيدن را موقتاً از دست مى دهند. بعد از يكى دو روز هواى نامساعد، شكم زنبورها به حالت اوّل برگشته و منابع آب خالى مى شوند!

عجايب زندگى گوزن ها

امواج درياى گرم و آرام، با كاهلى به ساحل و صخره هاى پوشيده از درخت در كنار آب، جايى كه گوزن ها تمام روز را به چرا مى پردازند مى خورند. گوزن ها به اين جا مى آيند تا از نسيم و سايه درختان بلوط و كاج لذّت برند. دريا امواج خود را به پاى اين گوزن هاى كوچك و زيبا مى ريزد ولى احتمالًا توجه آنها را به خود جلب نمى كند.

وقتى گوزن ها تشنه مى شوند در جستجوى چاله هاى كوچك مملوّ از آب گل آلود سر به كوهها مى گذارند. اين چاله ها باقيمانده چشمه هاى سرشار از آب زلال و تازه اى هستند كه در فصل تابستان خشك مى گردند. هيچ گوزن و يا حيوان ديگرى در هنگام تشنگى به سراغ دريا نمى رود. سواحل پر پيچ و خم قارّه ها با هزاران كيلومتر طول توسط اقيانوس ها احاطه شده، ولى هيچ ردّ پاى حيوانى در آنجا به چشم نمى خورد، زيرا نمى تواند تشنگى خود را با آب دريا فرو نشاند.

افرادى كه دچار كشتى شكستگى مى شوند، در وسط درياى بى حدّ و مرز و سرشار از آب شور از تشنگى مى ميرند. آب دريا به دليل اين كه حاوى املاح زيادى مى باشد براى نوشيدن مناسب نيست. در هر ليتر آب 35 گرم املاح گوناگون كه شامل 27 گرم نمك معمولى مى باشد وجود دارد. چرا آب دريا براى نوشيدن مناسب نيست؟

انسان، به بالغ بر سه ليتر آب در روز از جمله آبى كه در غذا يافت مى شود نيازمند است. اگر انسان مجبور به استفاده از آب دريا شود روزانه صد گرم از املاح وارد بدنش مى شود، و اگر كلّيه اين املاح در آنِ واحد به خون نفوذ كند، عواقب و خيمى به دنبال خواهد داشت.

خون در صورتى كه همه شرايط جمع باشد، نمك اضافى را از بين مى برد، كليه خون را تصفيه مى نمايد. شخص بالغ روزانه حدود 5/ 1 ليتر ادرار و همچنين املاح سديم، پتاسيم، كلسيم و ساير مواد مضر را دفع مى نمايد. متأسفانه غلظت املاح در آب دريا خيلى بيشتر از غلظت املاح ادرار مى باشد، بنابراين به خاطر رهايى از املاح آب دريا بايد مقادير زيادى آب نوشيده شود.