تاثیر اعتقاد به قدرت الهی در زندگی

قدرت به معنای قوت و توانایی بر انجام دادن کار و ترک آن است. مفهوم قدرت در انسان به این معناست که انسان هر گاه اراده کرد تا کاری را چه مادی و چه معنوی، انجام بدهد، بتواند آن را انجام دهد. (1) در کابردها و اصطلاحات سیاسی، قدرت به معنای توانایی اجرای کاری خاص، توانایی شخص برای وادار کردن دیگران به تسلیم در برابر خواست خود به هر صورتی، توانایی یک طبقه برای تحقق منافع خود در برابر طبقات دیگر و اعمال زور و خشونت مشروع و قانونی به کار می رود که از آن به قدرت سیاسی دولت یا احزاب یاد می شود.
برخی خاستگاه قدرت را بر دارایی های محسوس و غیرمحسوس دانسته اند. به این معنا که نفوذ معنوی و روحی برخی از افراد یا ثروت و دارایی های مادی آنان موجب می شود تا دایره اعمال و انجام کارهای آنها گسترده تر از دایره محدود دیگر افراد جامعه شود. در این صورت سخن از قدرت سخت و نرم به میان می آید. قدرت نرم، همان نفوذ معنوی است که شخص را قادر به انجام کارهایی می کند که از عهده دیگران برنمی آید و به سادگی منافع خود را با اراده خود تامین می کند. اما قدرت سخت، قدرتی است که از طریق اعمال خشونت و زور و لو قانونی به دست می آید و اعمال می شود. (2)
قدرت در اصطلاح فلسفی، حالتی است در حیوان موجود زنده که به سبب آن می تواند کاری را انجام دهد یا ترک کند. قادر کسی است که هرگاه اراده کند فعل از او صادر شود و گرنه صادر نخواهد شد. (3)
● معیار ارزشمندی قدرت
قدرت چه مادی و چه معنوی، از دیدگاه عقل امری ارزشی و نیکوست، زیرا توانمندی های آدمی را برای انجام کاری افزایش می دهد. خداوند این معنا را در آیه ۷۵ سوره نحل مورد تایید قرار می دهد. این توانایی اگر برای تحقق هدف های الهی باشد، بسیار مطلوب است. (اسراء، آیه ۸۰ و ص آیه ۳۵) اما از نظر برخی از انسان ها چون فرعون، قدرت و ثروت به خودی خود ارزش است و حتی تنها ملاک ارزش انسان ها می باشد. (زخرف، آیات ۵۱ و ۵۲) بسیاری از دنیاطلبان این گونه به قدرت و ثروت می نگرند و آن را معیار اصلی ارزش گذاری می دانند. (قصص، آیات ۷۶ و ۷۹) اما از نظر قرآن، قدرت زمانی ارزش می یابد که در مسیر تعالی و کمال آدمی و جامعه باشد. اگر قدرت به این قصد و هدف مورد توجه قرار گیرد نه تنها ارزش می شود بلکه شایسته آن است که مطلوب آدمی قرار گیرد؛ زیرا خود بهترین ابزار رشد و تعالی شخص و جامعه می شود. قدرت چه بدنی و جسمی باشد و چه علمی و یا مادی و معنوی، در این صورت ارزش می یابد که در آیاتی از جمله ۷۶ تا ۸۰ سوره قصص، ۵۲ سوره هود و ۲۴۷ سوره بقره و ۶۹ سوره اعراف مورد توجه و تاکید خداوند قرار گرفته است.
● قدرت الهی
یکی از اسمای الهی، قادر است و خداوند بارها خود را به این نام ستوده است. قدرت الهی چنان که آیه ۱۲۹ سوره بقره و آیات ۱۷ تا ۲۰ سوره ص و بسیاری از آیات دیگر بیان می کند، قدرتی آمیخته با حکمت است. به این معنا که خداوند با آن که قدرت بر انجام هر چیزی دارد و تمامی قدرت ها از آن اوست (بقره، آیه ۱۵۶ و یونس، آیه ۶۵) ولی این قدرت در چارچوب حکمت است و بیرون از اهداف معقول کاری را انجام نمی دهد.
از ویژگی های قدرت خداوند، متانت و استحکام (ذاریات آیه ۵۸)، انجام هرکاری (بقره، آیه۲۰) بی آن که نیازمند بکارگیری اسباب و ابزار باشد (نحل، آیه۴۰ و یس آیه۸۲ و غافر، آیه۶۸)، قاهر و شکست ناپذیر (بقره آیه۱۲۹) فوق العادگی (نساء آیه ۸۴) و مانند آن است.
آثار و کارکردهای باور به قدرت الهی
باور به این که خداوند قادر مطلق است و بر هر چیزی تسلط بی چون و چرا دارد، به معنای آن است که خداوند هنگامی که چیزی را بخواهد و وعده آن را بدهد، قادر به انجام آن است و بی هیچ تخلفی، آن چیز تحقق خواهد یافت. بنابراین، وعده و وعیدهای خداوند، به معنای تحقق حتمی و قطعی آن است. (کهف، آیه ۳۹ و نور، آیه۴۵) نتیجه چنین باوری آن است که آدمی می بایست حساب کار خودش را داشته باشد و از وعید های خداوند بترسد و به اموری که فرمان داده عمل و از چیزی که نهی کرده، پرهیز کند تا گرفتار خشم الهی نشود بلکه از وعده های خداوند چون پاداش اخروی و دنیوی سود برد.  به سخن دیگر، قدرت خداوند بر رساندن نفع و ضرر و باور آدمی به چنین قدرتی، مقتضی آن است که آدمی تسلیم خداوند باشد و هیچ گاه بر خلاف آموزه های وی عمل نکند. (انعام، آیات۱۴ و ۱۷ و ۷۱)

خداوند در آیه ۷۶ سوره مائده بیان می کند که قدرت خداوند بر دفع ضرر و جلب منفعت، وی را شایسته آن کرده است تا معبود بندگان شود. به سخن دیگر، اگر ما باور کنیم که خداوند چنین موجود قادر قاهری است که همه دفع ضررها و جلب منفعت ها به دست او است و کسی فوق و چیره بر او نیست، در این هنگام وی را معبود خویش دانسته و تنها به پرستش وی رو می آوریم؛ زیرا او را تنها ملجا و ماوای خود دانسته و با عبادت مهر و محبت وی را می جوییم.
خداوند در آیه۷۸ سوره قصص و ۱۵ سوره فصلت به یکی دیگر از آثار توجه یابی به قدرت خداوند و باور و اعتقاد به آن اشاره کرده و می فرماید که به این قدرت بی پایان ازسوی انسان موجب می شود تا آدمی خود را از هرگونه تفاخر و خود بزرگ بینی حفظ کند و راه استکبار را درپیش نگیرد.
چنان که این توجه به قدرت اطلاقی و بی شریک الهی موجب می شود تا آدمی در دام شرک گرفتار نیاید و چیزی را شریک خداوند قرار ندهد و به آن تمسک نجوید و از آن، چیزی چون دفع مضرت و یا جلب منفعت نخواهد. (فاطر، آیات ۱تا۳)
همچنین توجه انسان به قدرت مطلق خداوند موجب می شود تا به همه فرمان های الهی بی چون و چرا عمل کنیم (بقره، آیه۱۴۸) و به کارهای خیری که فرمان می دهد گرایش یافته و حتی در انجام آن بر یکدیگر سبقت بجوییم. (بقره، آیه۱۴۸)
به هرحال مهمترین کارکرد و اثری که می توان برای توجه یابی انسان به قدرت مطلق الهی و باور به آن بیان داشت، رهایی از دام غرور، خودپسندی، گردنکشی، تفاخر، استکبار، اجتناب از شرک در عبادت و غیرعبادت، تمسک به قدرت بی پایان وی، گرایش به عبودیت خدا، توسل و توکل به خدا، تفویض امور به خدا، مراعات حال ناتوانان، کمک به مستمندان برای جلب محبت الهی و مانند آن اشاره کرد که در آیاتی از جمله آیات ۳۲ تا ۳۹ سوره کهف، ۱۶۵سوره بقره، ۱۵سوره فصلت، ۱۴۸سوره بقره و مانند آن بیان شده است.  البته آن چه بیان شد تنها گوشه ای از آثار اعتقاد به قدرت الهی در زندگی بشر است و واکاوی و تحلیل همه آثار، نیازمند فرصت و حوصله دیگری است.

پی نوشت:
 (1 )(مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج ۹، ص ۲۰۵، ذیل واژه قدر)
(2) (نگاه کنید: فرهنگ علوم سیاسی، علی بخشی و مینوی افشاری راد، مرکز اطلاعات ایران، تهران، ض ۳۳۴ و ۳۳۵، ذیل واژه قدرت)
(3) (فرهنگ معارف اسلامی، سیدجعفر سجادی، کومش، تهران، ج ۳، ص ۱۴۷۰)