سفارش به سکوت در آموزه‌های دینی چه مشخصات و اندازه‌ای دارد؟ شخص پرحرف کیست؟

 سکوت در احادیث اسلامی تعبیر به صمت شده است از فضیلت های اخلاقی است که زمینه ساز پاک ماندن انسان از برخی گناهان خطرناک مانند غیبت، دروغ و تهمت است.

پیامبر اکرم (ص) در اندرز به ابوذر فرمود: چهار چیز است که جز مومن به آنها دست نمی یابد: خاموشی که گام نخست عبادت است. و نیزفرمودند: برتو باد به خاموشی بسیار که آن موجب طرد شیطان است. امیرالمومنین(ع) می فرماید : سکوت مرغزار اندیشه است. امام حسن(ع) می فرماید: آدم خموش (با سکوت) پر هیبت است. امام صادق(ع) می فرماید: خاموشی گنجی سرشار است و زیور بردبار و پوشش نادان. امام رضا(ع) فرمودند: سکوت یکی از درهای حکمت است سکوت محبت می آورد و سکوت راهنمای آدمی به هر خیر و خوبی است.

علت فضیلت سکوت به علت آفتهای زیاد زبان است که عبارتند از: اشتباه ، دروغ ، سخن چینی ، غیبت ، و... که بر زبان سنگین نیست ودر دل شیرین است و چون افسار زدن بر زبان دشوار است از این رو در فضیلت سکوت بسیار سفارش شده است. زیرا سخن بر چهار قسم است: یک نوع سخن، ضرر خالص است، نوع دیگر، بهره خالص است، نوعی هم ضرر دارد وهم بهره و نوع آخر که نه ضرر دارد ونه بهره. اما آن نوعی که فقط ضرر دارد، باید در آن سکوت کرد و نیز از سخنی که ضرر و بهره دارد و ضررش با بهره برابر نیست باید پرهیز کرد، اما سخنی که نه فایده دارد ونه ضرر، زاید است و سرگرم شدن به آن، هدر دادن وقت است و عین ضرر است. بنابراین فقط نوع چهارم که سودمند است باقی می ماند که در این سخن نیز خطر است؛ زیرا گاهی با سخنی که آلوده به گناه است چون ریا ، سازشکاری ، غیبت، خود ستایی وسخن زاید به گونه ای آمیخته می شود که درک آن مشکل است و اگر بتوان از این آفات دوری جست.

ازجمله مواردی که زمینه ساز سکوت است این که آدمی آنچه را که نمی‌داند نگوید، بلکه همه آنچه را که می داند نیز به زبان نراند که این خود برآمده از عقل کامل شخص می باشد و در این میان ترس از خداوند و شناخت خدا نقش مؤثری دارد.

مثال : 1-یکی از آداب ووظایف اخلاقی انسان در برابر قرآن، گوش دادن و سکوت نمودن در هنگام خوانده شدن قرآن می‌باشد. در آیه 24 سوره اعراف چنین گوشزد می‌کند که: «وَ إِذا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَ أَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» هنگامی که قرآن خوانده می‌شود گوش فرا دهید و خاموش باشید تا شاید مشمول رحمت خدا شوید. البته گوش دادن همراه با میل قلبی، و برای این گوش دادن قرآن، پیامبران را الگو معرفی می‌کند و بیان می‌دارد که پیامبران نیز وقتی آیات الهی را می‌شنیدند به سجده افتاده و گریان می‌شدند. در حدیث است کسی که کتاب خدا را بشنود. خداوند برایش حسنه‌ای می‌نویسد یکی از گناهانش را محو کرده و مقامش را یک درجه بالا می‌برد. مقصود ازاستماع قرآن، استماع با خصوصيات ويژه‌ای است كه يك دگرگونی روحی و معنوی در انسان ايجاد كند و چنين استماعی است كه مورد سفارش قرآن و اهل بيت عصمت و طهارت(ع) بوده و آثار پربركتی به همراه دارد.

2-روزه سکوت در میان برخی امت ها و ادیان پیشین مشروع بوده است. چنان‌که به حکایت قرآن کریم آن گاه که حضرت مریم(س) با اعجاز خداوند بارور شد و فرزندش عیسی(ع) را به دنیا آورد، خداوند برای آشکار کردن حق به وی فرمان داد و فرمود: فَکُلِی وَ اشْرَبِی وَ قَرِّی عَیْناً فَإِمَّا تَرَیِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَداً فَقُولِی إِنِّی نَذَرْتُ لِلرَّحْمٰنِ صَوْماً فَلَنْ أُکَلِّمَ الْیَوْمَ إِنْسِیّاً ﴿26﴾ «... اگر احدی از انسان ‌ها را دیدی پس بگو من برای خدای رحمان روزه سکوت نذر کرده ام پس امروز با کسی به هیچ وجه سخن نخواهم گرفت» (مریم آیه 26). امام خمینی ره در کتاب شریف تحریر الوسیلة در تعریف و حکم روزه سکوت می‌فرماید:بنا براین روزۀ سکوت به این معنی است که انسان تصمیم بگیرد به نیت روزه، حرف زدن را در تمام یا قسمتی از روز ترک کرده و سکوت نماید، ولی سکوت بدون قصد روزه، اگر چه در تمام روز باشد، مانعی ندارد.

3-درروایت است که حضرت عیسی به حواریون خود، دستور «صوم سکوت» داد که افطار آن «موت» باشد. ما از بس جفنگ می گوییم، دلمان را زنگ فرا گرفته است.

4-درروایت است که حضرت آدم (ع)، با عده ای از اولادش نشسته بود و همه مشغول و سرگرم حرّافی و صحبت بودند، یکی از ایشان پرسید که شما چرا سخن نمی گویید، شما هم حرفی بزنید! حضرت آدم (ع) فرمود: ما که از بهشت خارج شدیم، خدا وعده ای داد که اگر می خواهید دوباره به بهشت، بازگردید، از راه «سکوت» برگردید.