استاد انصاریان : دعای عرفه؛ کلاس خداشناسی امام حسین علیه السلام است

هر جمله دعای عرفه می تواند در قلب و جان انسان ظهور و نفوذ کند و کدورت ها را زایل و موتوری برای حرکت انسان به سوی رضوان الهی باشد.

استاد حسین انصاریان، محقق، مفسر و رییس مرکز دارالعرفان شیعی سال‌هاست در مجالس و محافل بسیاری به تفسیر آیات قرآن و ادعیه اهل بیت(ع) از جمله دعای عرفه می‌پردازد.

او در گفت‌وگو با شفقنا، دعای عرفه را یک کلاس زیبای جامع برای شناخت خداوند به معلمی و استادی امام حسین(ع) می داند و می گوید: ما در انتقال مفاهیم معارف اهل بیت(ع) از جمله مفهوم و مضامین دعای عرفه به جهانیان کوتاه آمده ایم و در پیشگاه خداوند مسوول هستیم.

استاد انصاریان معتقد است: امروز لازم است دعای عرفه حداقل به 30 زبان مختلف دنیا ترجمه شود و در مراکز علمی پنج قاره شناخته شود چرا که مفاهیم این دعا قطعا در جذب مردم برای آراسته شدن به مکتب اهل بیت(ع) بسیار موثر خواهد بود.

متن گفت‌وگوی شفقنا با استاد حسین انصاریان را می‌خوانید:

دعای عرفه یکی از ادعیه هایی است که هر سال در حج قرائت می شود و دارای مفاهیم مشترک انسانی است. کلیدی ترین مفهومی که در دعای عرفه نهفته است و انسان ها باید به آن توجه کنند، چیست؟

استاد انصاریان: یکی از معروف ترین، ریشه دارترین و پرمایه ترین دعاهایی که از ائمه طاهرین نقل شده، دعای عرفه امام حسین(ع) است که براساس گفته مرحوم علامه بزرگ، محدث کم نظیر، فیض کاشانی، به احتمال قوی حضرت هر سالی که مشرف به حج می شدند به همراه برادر بزرگوارشان امام حسن(ع) 25 بار پیاده از مدینه تا خانه خدا می رفتند و این دعا را در صحرای عرفات در دامن جبل الرحمه می خواندند؛ اگر بخواهیم این دعای بی نظیر را تقسیم بندی کنیم که وجود مقدس حضرت سیدالشهدا چه مسایل، عناوین، فصول و ابعادی را در این دعا گنجاندند، یک زمان بسیار طولانی را می طلبد که شرح داده شود، ولی اگر کسی بتواند که می تواند به امهات و عمق مسایلی که در این دعاست پی ببرد، یک مومن کامل از نظر اعتقاد، عمل و معرفت خواهد شد، چون بخشی از این دعا مخصوصا مقدمه آن خداشناسی یعنی راهنمایی به معرفت پروردگار است.

میان خدایی که اسلام و قرآن معرفی کرده با خدای برخی ادیان تفاوت جدی وجود دارد. در دعاهای شیعی به خصوص دعای عرفه، خداوند چگونه معرفی شده است؟

استاد انصاریان: دعای عرفه یک کلاس زیبای جامع برای شناخت خداوند به معلمی و استادی امام حسین(ع) است. یک بخشی از دعا در ارتباط با خداشناسی است یعنی پی بردن به موثر از اثر و معلول از علت. بخش دیگر دعا مربوط به تشریح بدن است. امام حسین(ع) در یک صحرا و کشوری که هیچ مدرسه، دانشگاه و میکروسکوپی نبود، کلیات خلقت بدن انسان را بیان می کند. ایشان در مورد رگ، پی، عصب، مخ، قلب و پرده های قلب، گوش و چشم می گوید و اگر انسان بخواهد تفصیل آن را مطالعه کند باید در کتاب های مهمی مانند فیزیولوژی یا آفرینش انسان به دنبال آن بگردد؛ در آن صورت پی خواهد برد که امام حسین(ع) کلیات بدن را چقدر زیبا، صحیح و درست بیان کردند.

بخش عمده دعا بیان نعمت های پروردگار مهربان عالم است. در این بخش الطاف، عنایت، فضل، احسان، نعمت ها و محبت های خداوند که به انسان از رحم مادر تا وضع فعلی انسان در هر سن و سالی ارزانی داشته، بیان می شود. پس از آن امام(ع) در مقایسه بر می آیند که یک گنهکار در دوره عمر خود چه کرده و تو که مسلمان هستی، چه کرده ای. سپس بیان می کند، انسان گنهکاری که چنین مورد لطف و محبت خداوند قرار می گیرد، انصاف نیست اگر خود را اصلاح نکند. کسی که نمک خورده و یک عمری نمکدان خدا را شکسته، تنها آن را با توبه بند نزند و سالم نکند.

بخش های دیگری از دعای عرفه چه مفاهیمی را مورد توجه قرار داده است؟

استاد انصاریان: بخش های دیگری دعا مربوط به دشمن شناسی، دوست شناسی، گناهان و معاصی است که انسان با غفلت از پروردگار و با جهل به معارف الهی مرتکب می شود که به قول حضرت در همین دعا اگر انسان گناهکار موفق به توبه واقعی و پاک سازی وجود خود از گناه نشود، در زمره تیره بختان قرار خواهد گرفت. بخش دیگری از دعا مربوط به اهمیت و ارزش روز عرفه و شب و روز عید قربان است و بخشی هم درخواست های بسیار مثبت و متین از وجود مقدس پروردگار عالم است.

امام حسین(ع) قطعه آخر دعا را به یک مناجات سوزنده، صد در صد قلبی، حالی و عرفانی وصل کردند که اگر انسان همان یک قطعه را بفهمد، عاشق پروردگار مهربان عالم می شود. عشق در وجود یک انسان عاشق مانند موتوری است که او را به سوی معشوق حرکت می دهد. البته مرکب حرکت دهنده به سوی معشوق طبق آیه ای در سوره فاطر، «وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُ» عمل به دستورات خداوند، پیامبر و ائمه طاهرین است. در حقیقت خود عمل مرکز، انجام دستورات خداوند، موتور حرکت دهنده و مقصد، پروردگار مهربان عالم است.

امیدوارم که اگر شنونده ای این مطالب را می خواند از ابتدا تا انتهای دعا را با ترجمه ای دقیق بخواند تا پی ببرد عقل، خرد و قلب امام حسین(ع) چه معجزه گر فوق العاده ای بوده است.

دعای عرفه را چگونه می توان به عنوان معارف جهانی مطرح و آن را فراتر از یک مذهب و دین معرفی کرد؟

استاد انصاریان: نکته خیلی مهم این است که متخصصان حوزه ها یا متخصصان ادبیات عرب و معارف الهی که آراسته به چند رشته علمی هستند و دعای عرفه را با همه جوانب و زوایای آن درک می کنند، لازم است ابعاد این دعا را بسیار متین و خلاصه، با یک انشای زیبا و به زبان های مختلف معروف دنیا که حدود 30 زبان است، تنظیم کنند. اگر چنین سرمایه گذاری صورت گیرد، دعا ترجمه شود و در مراکز علمی پنج قاره شناخته شود و به صورت رایگان برای اساتید بزرگ جهان اسلام فرستاده شود تا از طریق آنها در میان توده مردم راه پیدا کند، قطعا این اقدام در جذب مردم برای آراسته شدن به مکتب اهل بیت(ع) بسیار موثر خواهد بود.

من یک سال به همراه بعثه مقام معظم رهبری به حج واجب رفته بودم، در صحرای عرفات، دعای عرفه را قرائت کردم، بعد از چند ماه یکی از فقهای بزرگ شیعه که در حج بود، به من گفت از یک استاد دانشگاه مصر که تازه شیعه شده بود، پرسیدم؛ علت شیعه شدنت چیست؟ با کتاب یا عالم مهم شیعه ارتباطی برقرار کرده ای؟ گفت: نه. من در عرفات که بودم این دعا را شنیدم، تحقیق کردم و متوجه شدم این دعا مربوط به حضرت حسین(ع) است و دیدم کسانی که ما بعد از وفات پیامبر(ص) به آنها به عنوان رهبرانمان تکیه داده ایم، چنین سخنان و راهنمایی هایی را ندارند و من از برکت امام حسین(ع) شیعه اهل بیت(ع) شدم.

نمونه دیگر اینکه، یکی از سردبیران روزنامه های مهم یکی از کشورهای آفریقایی یک کتابی به نام «لقد شیعنی الحسین» (بی شک امام حسین(ع) من را شیعه کرد) نوشته است. وقتی دعاها، روایات، فرهنگ و عمل حضرت در دنیا تبلیغ شود، دل مردم نرم می شود، عاشق می شوند، توجه به اهل بیت(ع) پیدا می کنند و مومن واقعی می شوند.

این وظیفه و مسوولیت ثروتمندان بخشنده شیعه است که کمک کنند تا این دعا با توضیحی خلاصه و متین حداقل به 30 زبان ترجمه و به مراکز علمی فرستاده شود.

دعا زبان مشترک فرا دینی و فرا مذهبی بین ادیان مختلف است، اما فسادها و مشکلاتی که امروز در جهان اسلام وجود دارد، نشان می دهد ما مسلمانان از پتانسیل های دعا به درستی استفاده نکرده ایم. علت آن را چه می دانید؟ اشکال از درک و فهم مسلمانان نسبت به مفاهیم دعاهاست یا اینکه در مسیر نادرستی قدم گذاشته ایم و نسبت به دارایی های ارزشمند خود بی توجه شده ایم؟

استاد انصاریان: به نظر من ادعیه و معارف اهل بیت(ع) به مردم مسلمان دنیا نرسیده است. من متنی را دیدم که یکی از علما و اساتید بزرگ الازهر به مرحوم آیت الله العظمی نجفی مرعشی نوشته بود. وقتی حضرت آیت الله صحیفه سجادیه را برای این عالم الازهر فرستاده بود، او سخت گلایه کرده بود که شما شیعیان با وجود داشتن چنین منابع عظیم و پر از معارف چطور تا به حال ما را خبر نکرده اید. این مساله و مسایل دیگر نشان می دهد که ما در انتقال مفاهیم معارف اهل بیت(ع) مقداری کوتاه آمده ایم. این کوتاه آمدن ما را در پیشگاه خداوند مسوول می کند و ممکن است قیامت مورد عتاب خداوند قرار بگیریم. ما موظفیم در رساندن معارف اهل بیت(ع) بیشتر تلاش کنیم به خصوص در زمان حال که بیشتر نسل جوان نسبت به ملت های دیگر غیر شیعه درس خوانده هستند و خیلی بهتر می شود آنها را با اهل بیت به وسیله معارفشان آشنا کرد.

گفت وگو از سمانه معارف- شفقنا