آداب و روش كسب‏

كسى كه مى خواهد وارد كسب شود، و دست به خريد و فروش بزند، لازم است اول مسائل مربوط به كسب و دستورات دينى و احكام حق را در اين زمينه بداند كه به حرام مبتلا نشود، در اين زمينه به پاره اى از احاديث راجع به آداب كسب عنايت كنيد:

پيامبر اسلام فرموده رعايت چهار مسئله موجب پاكى كسب و تجارت است:

الف: به هنگام خريدن جنس از ديگران، آن را كم ارزش جلوه ندهد و براى كالا عيب نشمارد.

ب- وقتى جنس را مى فروشد بيش از اندازه از آن تعريف و تمجيد نكند.

ج- جنس را همان طور كه هست معرفى نمايد و طرف خود را فريب ندهد و او را به خسارت نيندازد.

د- به هنگام معامله و خريد و فروش از سوگند بپرهيزد.

اميرمؤمنان بارها در ميان بازار و در برابر بازاريان فرياد زد:

«الفقه ثم المتجر»

اى اهل كسب اول يادگرفتن مسائل و آداب كسب و كار سپس وارد تجارت شدن، و مكرر در بازارها گردش كرده مى فرمود: كسى كه وظايف و آداب خريد و فروش را نمى داند در بازارها ننشيند و به تجارت و كسب اقدام نكند و ضمن سفارش به فروشندگان اجناس مى فرمود:

1- با مشتريان سهل گير باشيد نه سخت گير.

2- نسبت به خريداران نرمى كنيد و سبب نزديك شدن و رغبت آنان گرديد نه اين كه در آنان ناراحتى و نفرت ايجاد كنيد.

3- به حوصله و بردبارى خود را زينت دهيد.

4- از سوگند بپرهيزيد.

5- كاملًا مراقب باشيد كه به دروغ آلوده نگرديد.

6- در داد و ستد هيچ گونه تجاوز و ستم روا مداريد.

7- تا مى توانيد به كسانى كه مورد ستم و تجاوز ديگران قرار گرفته اند مهربانى كنيد و تا مى توانيد در معامله با طبقات ضعيف تر مدارا نمائيد.

8- مبادا به ربا نزديك شويد.

9- متاع را به اندازه دهيد و حق مردم را به واسطه كم فروشى از بين نبريد.

10- با رعايت نكردن شرايط كسب و تجارت صحيح سبب فساد در روى زمين نگرديد و ضمناً مى فرمود: تاجر بايد به اندازه حق خود بگيرد و حق ديگران را نيز تمام و كامل بدهد و گرنه فاجر و بدكار مى باشد، و بدكار نيز به نتايج زشت كارى هاى خود گرفتار و مبتلا خواهد شد.

حضرت صادق (ع) كسى را كه به قصد تجارت عازم سفرى بوده است به اين كلمات نصيحت فرمود:

1- بر تو باد كه زبانت راستگو باشد.

2- عيبى را كه در متاعت هست پنهان مكن.

3- كسى را مغبون مكن «به ويژه آن كه به تو اعتماد كرده است» كه حلال نيست.

4- راضى مشو براى ديگران، مگر همان طور كه ميل دارى ديگران آنگونه با تو معامله و رفتار كنند.

5- حق بگير و حق بده.

6- كمتر از آنچه بايد بدهى تحويل نده و در خريد و فروش تقلب و دوروئى مكن.

7- از سوگند دورى كن و آگاه باش كه تاجر راستگو جزء بندگان صالح و شايسته خداست.