مرزداران‏

منابع مقاله:

کتاب  : تفسير و شرح صحيفه سجاديه، جلد دهم

نوشته: حضرت استاد حسین انصاریان

اسلام عزيز داراى مرزهاى اعتقادى و معنوى، سياسى و اجتماعى، فرهنگى و تربيتى، و اقتصادى و طبيعى است، و براى هر يك از اين مرزها مرزدارانى است كه مسئووليتشان در پاسدارى از هر يك از اين مرزها بسيار عظيم است.

اگر مرزداران مسئووليت الهى و انسانى خود را نسبت به مرزها به آن شكلى كه لازم و واجب است توجّه نكنند، بدون ترديد دشمنان حق و حقيقت از مرزها گذشته و به تسخير دژهاى اسلام اقدام نمايند، و از اين راه ضربه هاى جبران ناپذيرى به اسلام و مسلمين وارد مى سازد.

اهميّت و ارزش مرزهاى مادّى و معنوى اسلام، و مسئووليت بسيار سنگين و پرمنفعت مرزدارى آن قدر زياد است، و آن چنان مورد توجّه حق و اولياى اسلام است، كه به عنوان واجبى از واجبات الهيّه و حكمى از احكام شرعيه، در قرآن و روايات از آن ياد شده است.

به همين خاطر در اين دعاى بسيار مفصّل و پرمحتوا، حضرت زين العابدين عليه السلام به آنان كه مرزهاى طبيعى و مادّى مملكت اسلامى را پاسدارى مى كنند توجّه خاص دارند و رسول خدا صلى الله عليه و آله و ديگر اولياى حق به آنان كه از مرزهاى معنوى نگهدارى مى كنند دعا مى فرمايند.

پاسدارى از مرزهاى اسلامى كار انبيا و اولياى الهى است، و مرزداران بايد بدانند كه كار آنها به خاطر همگونى با كار انبيا و اوليا در پيشگاه حضرت حق از اجر عظيم و ثواب نامحدود برخوردار است.

مرزداران نياز به عزّت و قوّت عطاى حق دارند، و محتاج به برّندگى اسلحه عليه دشمنانند، و احتياج شديد به فزونى يار، و استحكام سنگر و الفت با يكديگر، و آذوقه پى در پى و چاره جوئى، عليه دشمن دارند، كه بايد با تضرّع و زارى و با حال خضوع و خشوع از حضرت محبوب درخواست نمايند، كه اگر حال انابه و زارى و معنويت و تكيه بر خدا و اعتماد به حضرت حق نباشد، مرزدارى به صورتى كه لازم است امكان نخواهد داشت.

مرزدار واجب است ارزش كارش را بداند، و به عظمت عملش واقف باشد، و به اين معنا توجّه كند كه مرزدارى او و بيدارى و بصيرتش، و قدرت و شجاعتش، و بينايى و آگاهيش، و جرأت و جسارتش، و به خصوص اعتماد و توكّلش به حضرت حق، باعث خوددارى دشمن از حمله به وطن اسلامى، و علّت امنيّت مملكت و آسودگى خيال ملّت است.

وقتى مرزها داراى امنيّت باشد، و دشمن به خاطر مرزداران دلاور منصرف از حمله و تصرّف وطن، و ظلم به جامعه اسلامى باشد، دولت و ملّت اسلامى مى توانند با خيال آسوده به آبادى دنيا و آخرت برخيزند، و به امور اقتصادى و معيشت بپردازند، و مراكز فرهنگى و تربيتى را تقويت كنند، و صداى اسلام را به گوش ديگر ملت ها برسانند، در اين صورت است كه به خاطر امنيّت، ثوابى كه جز خدا از منافع آن خبر ندارد عايد مرزداران وطن اسلامى مى گردد.

(حافظ شيرازى)

 [ «3» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَرِّفْهُمْ مَا يَجْهَلُونَ وَ عَلِّمْهُمْ مَا لَا يَعْلَمُونَ وَ بَصِّرْهُمْ مَا لَا يُبْصِرُونَ ]

خدايا! بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و آنچه را به آن جاهلند به آنان بشناسان و آنچه را نمى دانند، به آنان بياموز و آنچه را بينش ندارند، نسبت به آن بيناشان كن.

عنايات خاصّ حق

در ميان نعمت هاى حضرت حق، نعمت الهام، و نعمت عرفان، و نعمت علم بى معلّم، و نعمت بصيرت و باز شدن چشم دل. براى ديدن آنچه همه نمى بينند جايگاه خاصى دارد.

البته راه رسيدن به اين گونه نعمت هاى خاص راه آسانى نيست، اين مسئله شرايط بسيار سنگينى را طلب مى كند، كه بدون تحقّق آن شرايط، رسيدن به آن نعمت ها امكان ندارد.

ايمان به حضرت حق، و عشق به جناب ربّ العزّه، و باور داشتن قيامت، و اعتقاد به نبوّت و امامت و ملائكه، و عقيده به كتب آسمانى، و تصفيه ظاهر و باطن از تمام گناهان عملى و اخلاقى، و اداى واجبات، و ترك محرّمات، از شرايط رسيدن به فيوضات و عنايات معنوى حضرت محبوب است.

آرى، پاكى همه جانبه و طهارت ظاهر و باطن، و آراستگى غيب و شهود وجود انسان، باعث تابش آفتاب حقيقت و نور عنايت و لطف و فيض ازلى، و رحمت سرمدى به قلب است. كوشش در اين راه بدون آراستگى به حسنات و پيراستگى از سيّئات، محصولى نخواهد داشت.

اسم اعظم خدا

«مردى به ابويزيد گفت: به من خبر رسيده كه اسم اعظم خدا را مى دانى، دوست دارم به من بياموزى.

ابويزيد گفت: اسم اعظم خدا را مرز محدود و مشخصى نيست، لكن دل خود را براى مقام يگانگى حضرت حق تعالى خالى دار. و توجّه به غير او را رها ساز، و هرگاه چنين شدى هر كدام از اسماى خدا را خواستى انتخاب كن و بدان دعا كن، كه به سبب آن در آنِ واحد از مشرق به مغرب سير خواهى نمود.

آن مرد گفت: سبحان اللَّه! مى شود مردى در آنِ واحد از مشرق تا مغرب سير كند؟

ابويزيد گفت: آرى و اين كار نزد اصحاب سرّ كار مهمّى نيست، كه تمام ماسوى اللَّه كلمه اى از كلمات اوست، و از اين بالاتر اين كه خدا را بندگانى است كه در لامكان مى ايستند، به طورى كه مادون عرش، زير پاى آنان قرار مى گيرد، پس به هر جا كه خواهند دست يازند، و هر چه خواهند برگيرند.

آن مرد گفت: اين ديگر چه مقامى است؟ گفت: مقام وصل توصيف بردار نيست». «1» در هر صورت بدون رياضت، البته رياضتى كه موافق با قواعد شرع باشد، رسيدن به مقامات معنوى، و رساندن قلب به نقطه گرفتن الهامات و فيوضات حضرت حق ممكن نيست.

حقيقت رياضت

خواجه نصيرالدين طوسى در كتاب «اوصاف الاشراف» گفته است كه:

«رياضت، رام كردن ستور بود، به منع او از حركات غير مطلوبه، و ملكه گردانيدن او را به طاعت صاحب خويش در آنچه او را بر آن دارد از مطالب خويش.

و در اين موضع هم مراد از رياضت، منع نفس حيوانى است از انقياد و مطاوعت قوّه شهويه و غضبيّه و آنچه به آن دو قوّه تعلّق دارد، و منع كردن نفس ناطقه از متابعت قواى حيوانى كه رذايل اخلاق، و اعمال مانند حرص بر جمع مال و كسب جاه، و توابع آن از حيله و مكر و خديعه و غلبه و تعصّب و حقد و حسد و فسق و فجور و انهماك در شرور و مثل اينها از آن حادث شود، و ملكه گردانيدن نفس انسانى را به طاعت عقل عملى بر وجهى كه رساننده او باشد به كمالى كه او را ممكن باشد. و غرض از رياضت سه چيز است:

يكى: رفع موانع وصول به حق، و آن شواغل ظاهر و باطن است.

دوم: مطيع گردانيدن نفس حيوانى مرعقل عملى را كه باعث باشد بر كمال.

سيّم: ملكه گردانيدن نفس انسانى را به ثبات بر آنچه مُعدّ او باشد قبول فيض الهى را تا به كمالى كه او را ممكن باشد برسد». «2» رسول خدا صلى الله عليه و آله به اسامة بن زيد فرمود:

عَلَيْكَ بِطَريقِ الْحَقِّ، وَ ايّاكَ وَ انْ تُخْتَلَجَ دُونَهُ بِزَهْرَةِ رَغَباتِ الدُّنْيا، وَ غَضَارَةِ نَعيمِها، وَ بائِدِ سُرُورِها، وَ زايِلِ عَيْشِها. «3»

بر تو باد به راه حق و بپرهيز از اين كه به خاطر شگفتى و شكوفائى رغبت هاى دنيا و تازگى نعمت ها و شادى زودگذر و عيش ناپايدار آن، راهى، غير حق پوئى.

 [ «4» اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْسِهِمْ عِنْدَ لِقَائِهِمُ الْعَدُوَّ ذِكْرَ دُنْيَاهُمُ الْخَدَّاعَةِ الْغَرُورِ وَ امْحُ عَنْ قُلُوبِهِمْ خَطَرَاتِ الْمَالِ الْفَتُونِ ]

خدايا! بر محمّد و آلش درود فرست، و هنگام برخورد با دشمن، ياد دنياى خدعه گر فريب كار را از خاطرشان ببر، و انديشه مال فتنه انگيز را از صفحه دلشان محو كن.

دنيا و مال ضدّ حق

دنيا با مظاهر زيبا، و جلوه هاى فريبنده اش هر دلى را جذب مى كند، و هر زانويى را در برابر خود سست مى نمايد. مال دنيا و ثروت مادّى، و به عبارت ديگر طلا و نقره و پول، مايه تحريك و باعث غفلت از حق و حق پرستى است.

البته زر و زيور دنيا و مال و منال جهان وسيله كسب و كار و گذران زندگى و معيشت است، و اسلام انسان را به كار تشويق و از بيكارى منع مى كند، ولى همين زر و زيور و مال و منال، وسيله فريب و عامل جدايى انسان از حق و حقيقت هم هست.

چه بسيار مردمى كه بر اثر فريفته شدن به ثروت، و جاذبه هاى مال و منال، از دين و تعهّد به احكام الهى دست برداشتند؟

چه بسيار مردمى كه بر اثر عشق بى حساب و كتاب به اندوختن ثروت از اجراى مسائل الهى در تمام ابعادش بازماندند؟

چه بسيار مردمى كه از پى مال، بندگى خدا را رها كردند و برده شهوت و هواى نفس شدند؟

چه بسيار مردمى كه با روى آوردن ثروت به سوى آنان، روى از توحيد و نبوّت بازگرداندند؟

چه بسيار مردمى كه محض اضافه كردن به ثروت با دشمنان دين ساختند، و از پشت به مسلمانان خنجر زدند، و به خيانت هائى دست يازيدند كه تا قيامت با هيچ مطهِّرى، آلودگى خيانت آنان از دامن حيات انسان پاك نمى شود.

وقتى انسان از چهارچوب قناعت به مال حلال، و اكتفا به عفاف و كفاف خارج شود، البته دچار حرص و طمع و بخل و شهوت و هواى نفس و غفلت و مال زدگى و دنياپرستى مى شود، و در چنين موقعيّتى حاضر نيست نسبت به اسلام و جامعه اسلامى و وطن قرآنى، اداى وظيفه كند.

به لحظه لحظه فريب خوردگان دنيا و مال و ثروت آنان در اوراق تاريخ بنگريد تا صدق اين مقال بر شما روشن شود، آنان كه به خاطر مال و منال و جاه و مقام و پول و ثروت از توحيد و نبوّت دست كشيدند، و تن به هر معصيت و جنايتى دادند، و در راه انبيا و اهداف توحيدى و مردم مؤمن، چه مشكلات سنگينى ايجاد نمودند.

داستان دنياپرستان، و ثروت اندوزان، و بردگان مال و بندگان ثروت، و غلامان شهوت، داستانى پر از جنايت و خيانت و ظلم و افتضاح است، كه يك عشر از يك جزء آن در اين سطور نمى گنجد!

ضربه هاى مهلكِ عشق بى اندازه به دنيا و مال و منال آن، بسيار زياد و سنگين است.

دنيا پرستان، دين فروشان و پايمال كنندگان شرافت و كرامت انسانيند.

دنيا پرستان، مانعان راه خدا، و دشمنان فضيلت و پليدان روزگارند.

دنيا پرستان از اجراى هر برنامه مثبتى محروم، و از انجام هر خيرى ممنوع و به زبان حق و عاشقان حق ملعونند.

يك دنيا پرست، و يك شهوتران، و يك برده مال و منال، و يك بنده مقام و جاه، هرگز نمى تواند براى اسلام پاسدار، و براى وطن اسلامى مرزدار باشد.

به همين خاطر حضرت زين العابدين عليه السلام به پيشگاه حضرت محبوب عرضه مى دارد:

«الهى هنگام روبه رو شدن با دشمن، فكر دنياى فريبنده گول زننده را از يادشان ببر، و انديشه مال گمراه كننده را از دل هايشان پاك كن».

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بحرالمعارف: 17.

(2)- بحرالمعارف: 139.

(3)- مستدرك الوسائل: 7/ 499، باب 1، حديث 8741؛ التحصين، ابن فهد حلّى: 20.