نماز

 منابع مقاله:

کتاب : توبه آغوش رحمت  

نوشته: حضرت استاد حسین انصاریان

نماز حقيقتى است كه ظاهر و باطن انسان را در گردونه ى طهارت و پاكى مادى و معنوى قرار مى دهد، و درون و برون را زينت مى بخشد، و براى نمازگزار نورانيتى خاص ايجاد مى كند.

قرآن مجيد در برخى از آيات مردم را به نماز دعوت مى كند، و آن را به عنوان فريضه ى الهى ارايه مى نمايد، و با امر به نماز وجوب آن را بر عهده ى انسان محقق مى داند.

«وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» «1».

و نماز را به پا بداريد، و زكات بپردازيد، و آنچه را از خير براى خود پيش مى فرستيد، نزد خداوند خواهيد يافت، همانا خداوند به آنچه انجام مى دهيد آگاه است.

قرآن مجيد در پاره اى از آيات مردم را براى در هم شكستن موج مشكلات و سختى ها، و آسان شدن تكاليف و امور خير و بر، به كمك گرفتن و استعانت جستن از نماز و صبر دعوت مى نمايد:

«وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِينَ» «2».

از صبر (بر طاعات و صبر بر معاصى و حفظ پاكدامنى) و نماز كمك بخواهيد، كه اينها جز بر آنان كه اهل خشوعند سنگين و سخت است.

البته نمازى قدرت كمك دادن به انسان را دارد كه واجد شرايط فقهى و معنوى باشد. نمازى كه مباح بودن لباس و مكان و آب وضو و غسل و خاك تيمم در آن رعايت شده باشد، نمازى كه با ترتيب و طمأنينه و در وقت معين خودش خوانده شود، نمازى كه نمازگزارش از كسالت و بى حالى دور باشد، نمازى كه نيت پاك و خلوص و اخلاص آن را بدرقه كند، چنين نمازى قدرت دارد در تمام مشكلات و سختى ها به انسان كمك دهد، و زمينه ى عمل به هر خيرى را براى آدمى فراهم نمايد.

قرآن مجيد در قسمتى از آيات، نماز را از نشانه هاى اهل ايمان ذكر مى كند.

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً وَ عَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ* الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ» «3».

همانا اهل ايمان آنانى هستند كه چون ياد خدا شود، دلهايشان از عظمت حق غرق ترس شود، و چون آيات الهى بر آنان خوانده شود ايمانشان را اضافه كند، و بر پروردگارشان تكيه مى كنند، اهل ايمان به پا كننده ى نمازند، و از آنچه خداوند به آنان روزى كرده انفاق مى نمايند.

قرآن مجيد از نمازى كه توأم با خواب و چرت و سستى و كسالت و هر چيزى كه مانع از حضور قلب است نمازگزاران را منع مى كند، و از اهل تكليف نمازى مى خواهد كه در وقت نشاط و راحتى، و صفا و پاكى، و همراه با خلوص و اخلاص و حضور قلب، و رعايت شرايط باطنى و ظاهرى صورت بگيرد:

«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ...» «4».

اى كسانى كه ايمان آورده ايد! به نماز نزديك نشويد در حالى كه دچار عاملى هستيد كه مانع از حضور قلب است، نماز را در حالتى به جا آوريد كه بدانيد چه مى گوييد.

قرآن مجيد دعوت زن و بچه را به نماز از اخلاق پيامبران مى داند، و براى نمونه در رابطه با اين حقيقت از دعوت حضرت اسماعيل به نماز خبر مى دهد:

«وَ كانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ كانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا» «5».

اسماعيل خانواده اش را به نماز و زكات امر مى كرد، و او در افعال و اقوالش مورد رضايت حق بود.

قرآن مجيد نماز را بازدارنده ى نمازگزار از فحشا و منكرات مى داند. آرى به تجربه ثابت شده كه نماز واقعى، انسان را از فحشا و منكرات باز مى دارد و روح و روان را تصفيه مى كند، و اعضا و جوارح را در گردونه ى طاعت خدا قرار مى دهد.

«... وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ...» «6».

و نماز را به پا دار، همانا نماز انسان را از فحشا و منكرات باز مى دارد.

قرآن مجيد، بى نماز و بخيل و اهل باطل و تكذيب كنندگان قيامت را اهل جهنم مى داند:

«قالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ* وَ لَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْكِينَ* وَ كُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخائِضِينَ* وَ كُنَّا نُكَذِّبُ بِيَوْمِ الدِّينِ» «7».

ما از نمازگزاران نبوديم، و به مسكين طعام نخورانديم، و با اهل باطل به بطالت گذرانديم، و روز جزا را تكذيب كرديم.

قرآن مجيد، غافل از حقيقت نماز و نمازگزار رياكار را تكذيب كننده ى دين مى داند:

«فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ* الَّذِينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ* الَّذِينَ هُمْ يُراؤُنَ» «8».

واى بر نمازگزاران، آنان كه از نمازشان در غفلتند، و نماز را به خاطر خودنمايى و ريا مى خوانند!

در رابطه با نماز و شرايط فقهى و معنوى آن روايات بسيارى وارد شده كه به بخشى از آن اشاره مى شود:

حضرت باقر عليه السلام در روايتى ضمن سفارش به امورى مى فرمايند: و نيز نمازت را كوچك مشمار كه رسول خدا وقت از دنيا رفتنش فرمودند:

لَيْسَ مِنّى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلاتِهِ لَايَرِدُّ عَلَىَّ الْحَوْض لَاوَاللَّهِ، لَيْسَ مِنّى مَنْ شَرِبَ مُسْكِراً لَايَرِدُّ عَلَىَّ الْحَوْضَ لَاوَاللَّهِ «9».

از من نيست كسى كه نمازش را سبك بشمارد، به خدا قسم كنار كوثر وارد بر من نمى شود، از من نيست كسى كه مست كننده بنوشد، واللَّه قسم بر من در كنار كوثر وارد نمى گردد.

موسى به خداوند عرضه داشت: پاداش كسى كه نمازش را به وقت بخواند چيست؟ خطاب رسيد:

اعْطِيهِ سُؤْلَهُ، وَابيحُهُ جَنَّتِى «10».

خواسته اش را عطا مى كنم، و بهشت را بر او مباح مى نمايم.

از حضرت صادق عليه السلام روايت شده:

احَبُّ الْعِبادِ الَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ رَجُلٌ صَدوقٌ فى حَدِيثِهِ، مُحافِظٌ عَلى صَلَواتِهِ وَمَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْهِ مَعَ اداءِ الْامانَةِ «11».

محبوب ترين بندگان به پيشگاه حق، مردى است كه در گفتارش راستگوست، نمازها و واجبات ديگرش را محافظت مى كند، و ادا كننده ى امانت است.

ابن مسعود مى گويد: از رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم پرسيدم: بهترين اعمال نزد خدا چيست؟ فرمودند:

الصَّلَاةُ لِوَقْتِهَا «12».

نماز در وقتش.

رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند:

لَا تُضَيِّعُوا صَلَاتَكُمْ، فَانَّ مَنْ ضَيَّعَ صَلَاتَهُ حُشِرَ مَعَ قَارُونَ وَهامان، وَكانَ حَقّاً عَلَى اللَّهِ انْ يُدْخِلَهُ النّارَ مَعَ الْمُنافِقينَ، فَالْوَيْلُ لِمَنْ لَمْ يُحافِظْ عَلى صَلَاتِهِ وَاداءِ سُنَّةِ نَبِيِّهِ «31».

نمازهاى خود را ضايع مكنيد، همانا كسى كه نمازش را ضايع كند با قارون و هامان محشور مى شود، و بر خداوند است كه او را با منافقين وارد آتش كند، پس واى بر كسى كه بر نماز و اداء سنت پيامبرش محافظت نكند!

امام صادق عليه السلام فرمودند:

يُعْرَفُ مَنْ يَصِفُ الْحَقَّ بِثَلَاثِ خِصالٍ: يُنْظَرُ الى اصْحابِهِ مَنْ هُمْ؟ وَالى صَلَاتِهِ كَيْفَ هِىَ وَفِى اىِّ وَقْتٍ يُصَلّيها، فَانْ كانَ ذَا مالٍ نُظِرَ ايْنَ يَضَعُ مالَهُ «41»؟

كسى كه حق را وصف مى كند به سه خصلت شناخته مى شود: بايد دقت شود كه دوستان او چه كسانى هستند، و نمازش چگونه است و چه وقت مى خواند، و اگر داراى ثروت است، ثروتش را كجا خرج مى كند؟

حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند: شيعيان ما را در سه چيز امتحان كنيد: در اوقات نماز كه چگونه بر خواندن آن در وقت معينش محافظت مى نمايند، و نسبت به اسرار كه چگونه آن را از دشمنان ما پنهان مى دارند، و در رابطه با اموالشان كه چگونه با برادران دينى خود مواسات مى نمايند «15».

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- بقره (2): 110.

(2)- بقره (2): 45.

(3)- انفال (8): 2- 3.

(4)- نساء (4): 43.

(5)- مريم (19): 55.

(6)- عنكبوت (29): 45.

(7)- مدثر (74): 43- 46.

(8)- ماعون (107): 4- 6.

(9)- من لا يحضره الفقيه: 1/ 206، باب فرض الصلاة، حديث 617؛ علل الشرايع: 2/ 356، باب 70، حديث 1؛ بحار الأنوار: 80/ 9، باب 6، حديث 3.

(10)- امالى صدوق: 207، المجلس السابع و الثلاثون، حديث 8؛ بحار الأنوار: 80/ 9، باب 6، حديث 6.

(11)- مشكاة الأنوار: 53، الفصل الرابع عشر فى أداء الأمانة؛ بحار الأنوار: 80/ 11، باب 6، حديث 10.

(12)- خصال: 1/ 163، حديث 213؛ وسائل الشيعه: 4/ 112، باب 1، حديث 4651.

(13)- عيون اخبار الرضا: 2/ 31، باب 31، حديث 46؛ بحار الأنوار: 80/ 14، باب 6، حديث 23.

(14)- محاسن: 1/ 254، باب 30، حديث 281؛ بحار الأنوار: 80/ 20، باب 6، حديث 36؛ مستدرك الوسائل: 3/ 96، باب 1، حديث 3106.

(15)- عن جعفر بن محمد عليهما السلام، قال: امتحنوا شيعتنا عند ثلاث: عند مواقيت الصلوات كيف محافظتهم عليها، وعند أسرارهم كيف حفظهم لها عن عدونا، وإلى أموالهم كيف مواساتهم لإخوانهم فيها.

خصال: 1/ 103، حديث 62؛ وسائل الشيعه: 4/ 112، باب 1، حديث 4650.