گروه اقتصاد: سيره عملی معصومين(ع) در زندگی شخصی و عرصه اجتماعی نشان می‌دهد كه ماه رمضان به واقع بايد مويد خير و بركات برای جامعه اسلامی باشد؛ در عرصه زندگی شخصی روزه‌دار بايد توجه بيشتری به امر اسراف و تبذير داشته باشد و با پرهيز از مصرف‌گرايی به گسترش فرهنگ انفاق و اطعام در جامعه مبادرت كند.
دين مبين اسلام در آموزه‌های اقتصادی خود نكات فراوانی در باب ثروت‌افزايی جامعه و حركت رو به رشد اقتصادی به منظور كاهش سطح فقر و همچنين نامحسوس شدن فاصله طبقاتی ارائه كرده است. اين آموزه‌ها هم عرصه فعاليت‌های مربوط به ماليه عمومی و هم در جهت ماليات و همين‌طور خدمات بشر دوستانه را شامل می‌شود. به طور خلاصه می‌توان ترجيع‌بند همه اين آموزه‌ها را در جهت نيل به سعادت اخروی و حركت به سمت «الله» تلقی كرد.
درهم تنيدگی آموز‌های اقتصادی اسلامی با مفاهيم اخلاقی و دينی سبب شده تا برخی رفتارها‌ی اقتصادی در قالب فرائض و اعمال دينی تحت بررسی قرار گيرد و از اين رو انگيزه اين فعاليت‌ها از سودمحوری به سمت فعاليت‌های خيرخواهانه سوق داده شود. بر اين اساس برخی مناسبت‌ها و بازه‌های زمانی در دين مبين اسلام در جهت سرعت بخشيدن به اين قبيل اقدامات تاثير‌گذارند كه به واقع بررسی‌های دقيق و تجربی نشان‌دهنده اثر اين مدل رفتاری در بخش واقعی اقتصاد است.
ماه مبارك رمضان به عنوان يكی از همين مناسبت‌های زمانی، تبعات مثبتی در عرصه بهبود وضعيت معيشتی مردم را به همراه خواهد داشت. افزايش روحيه همياری و تعاون در راستای اطعام ايتام و آزادی زندانيان و همين‌طور ادای دين بدهكاران سبب خواهد شد تا برخی از مشكلات طبقه ضعيف جامعه برطرف شود. شدت تاثير اين ماه بر زندگی فقثرا به حدی است كه در «بحار الانوار» درباره ماه رمضان روايت شده است: «وهو رَبيعُ الْفُقَراء؛ ماه رمضان بهار مستمندان است». در اين ماه شعور و درك اجتماعی مردم بيدار می شود و رفع نگرانی از بينوايان می كنند؛ در نتيجه برای فقرا بهار زندگی است.
توجه به سيره عملی معصومين(ع) در زندگی شخصی و عرصه اجتماعی نشان می‌دهد كه اين ماه به واقع بايد مويد خير و بركات برای جامعه اسلامی باشد. اين رابطه كه به صورت دوسويه و متقابل شكل گرفته تاكيد دارد، در عرصه زندگی شخصی روزه‌دار بايد توجه بيشتری به امر اسراف و تبذير داشته باشد و با پرهيز از مصرف‌گرايی به گسترش فرهنگ انفاق و اطعام در جامعه مبادرت نمايد.
رسول خدا (ص) در بخشی از خطبه شعبانيه در فضيلت انفاق در راه خدا و اطعام و افطار روزه‌داران در ماه رمضان می‌فرمايند: «أَیُّهَا النَّاسُ! مَنْ فَطَّرَ مِنْكُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِی هَذَا الشَّهْرِ كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ‌الله عِتْقُ نَسَمَةٍ وَ مَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِهِ؛ ای مردم كسی كه در اين ماه روزه‌دار مؤمنی را افطاری دهد، نزد خداوند ثواب آزاد كردن يك بنده و آمرزش نسبت به گناهان گذشته‌اش را دارد».
همچنين حضرت در پاسخ كسانی كه به خاطر فقر و نداری و عدم توانايی بر اطعام روزه‌داران نگران بودند كه از چنين پاداش‌هايی محروم باشند، فرمود: «اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ، اتَّقُوا النَّارَ وَ لَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاء؛ از آتش جهنم پروا كنيد ولو با افطاری دادن به مقدار يك خرما، از آتش جهنم بپرهيزيد و لو با افطاری دادن به مقدار يك جرعه آب».
بديهی است وعده چنين پاداش‌هايی را به اطعام يك روزه‌دار مؤمن دادن كه به حسب ظاهر تناسبی بين اثر با عمل وجود ندارد، حكايت از آن دارد كه، ميزان و مقدار در امر اطعام و انفاق محلی از اعراب ندارد و هركس به قدر توان خويش می‌بايست به اين كار خير كه مطمئنا اثرات مطلوب اجتماعی را به همراه دارد، بپردازد.
به طور خلاصه می‌توان اطعام و انفاق صحيح در اسلام را با توجه به فرمايشات رسول‌الله (ص) ذيل موضوعات زير مورد بررسی و تبيين قرار داد.
اولا اطعام روزه‌داران با اخلاص كامل و برای رضای خدا باشد. كسانی كه به انگيزه‌های ديگر مانند: تفاخر، به طمع سوء استفاده از ميهمان در موقع مناسب، يا جلب محبت ميهمانی كه تقسيم پست و مقام در اختيار اوست، در ماه رمضان سفره افطار می‌گشايند، نبايد انتظار چنين پاداش‌هايی داشته باشند.
ثانيا اطعام و انفاق از اموال شخص اطعام كننده صورت پذيرد. كسانی كه از بيت المال مسلمين در ماه رمضان حاتم بخشی كرده و سفره‌های افطار پهن می‌كنند، مشمول سخنان رسول خدا نيستند. به خصوص اگر چنين سفره‌هايی در شرايطی گشوده شود، كه افراد زيادی فقير و گرسنه در جامعه وجود دارد. به هرحال حرمت بيت‌المال در سيره عملی ائمه به حدی است كه حتی اميرالمومنين امام علی(ع) را در برابر برادر خويش قرار می‌دهد.
در رابطه با اين نكته همان‌طور كه پيش از اين عنوان شد، عمل اطعام از اسراف و تبذير خالی باشد. سفره‌هايی كه با اسراف و تبذير همراه است، مورد نظر رسول خدا(ص) نيست. به خصوص اگر سطح زندگی اطعام‌دهنده پايين باشد و او برای اطعام به زحمت و مشكل دچار شود و از طرفی بايد به اين نكته مهم نيز توجه كرد كه افراد متمول و ثروت‌مند جامعه نيز حق ندارند به واسطه ثروت زياد به اسراف روی آورند، چرا كه انجام يك امر مستحب نبايد منجر به اقدام به مكروه و عمل باطل شود. با اين حساب به نظر می‌رسد يكی از بهترين اعمالی كه می‌توان در كنار روزه‌داری و اطعام مسلمانان صورت داد، توجه به امر انفاق و افزايش صدقات است كه سبب خواهد شد تا اثرات اسراف در اطعام نيز به حد زيادی كاهش يابد، چراكه بهبود سطح معيشت مردم از ابتدايی ترين آموزه‌های اقتصادی اسلام است.
منبع : خبر گزاری قرآن (ایکنا)
