روايت متفاوتى از دو انسان‏

در اين جا من به صورت تمثيلى روايت متفاوتى از زندگى دو انسان را فقط از نظر كسب، خوردن و پوشيدن براى شما بيان مى كنم تا شما با شنيدن آن بتوانيد ضرر و منفعت را در بقيه شؤون حيات جارى كنيد و محاسبه نماييد.

دو همسايه را فرض كنيد كه هر كدام هفت صبح سر كار مى روند و هشت شب هم به خانه برمى گردند. هر دوى آن هاخانه ملكى، ماشين و لباس مرتّب دارند. هدفشان در فعاليت و كار هم اين است كه خوب بخورند و خوب استراحت كنند. كسب و كار آن ها هم يكى است؛ يكى از آن ها از خانه بيرون مى رود و درب مغازه اش را باز مى كند و از هفت صبح تا هشت شب مى نشيند و مى فروشد و سه هزار تومان سود مى كند؛ او جنسى را طبق قواعد الهى حاكم بر خريد، خريده و حالا هم كه مى خواهد آن را بفروشد، باز هم آن را مطابق قواعد الهى دارد مى فروشد؛ يعنى جنس را پاك خريده و حلال معامله كرده است و الان هم مى خواهد آن را حلال بفروشد و غشى هم در معامله ندارد؛ اين كه جنس ها را با همديگر مخلوط كند و به عنوان جنس صد در صد خالص بفروشد؛ جنس شهرى را به جاى جنس شهرى ديگر به مشترى نمى دهد؛ جنس كهنه را نمى فروشد؛ عيب جنس را مى گويد؛ براى منفعت بردن هم حقاً و عندالله رعايت انصاف مى كند؛ او براى رعايت انصاف، نه مأمور لازم دارد، و نه جريمه و نه زندان. او احتياج ندارد كه هيچ كدام از اين ها هم بالاى سرش باشند؛ چون در حجر او همه كاره خدا هست؛ يعنى او را ناظر بر تمام برنامه ها مى بيند و معامله مى كند. شب هم كه حساب مى كند، مى بيند سه هزار تومان به دست آورده است. اول سال هم كه مى شود، حقوق الهى را از مال خود بيرون مى كند؛ پدر و مادرش را از ورشكستگى نجات مى دهد؛ صدقه جاريه دارد؛ پول خود را براى خدا به كار مى برد و هزاران منفعت هم از اين پول، براى عالم ديگر دارد مى سازد و زندگى اش را هم اداره مى كند. اين آدمى كه صبح از خانه بيرون مى آيد و شب بر مى گردد، رهبر عالى قدر اسلام، پيامبر بزرگوار، درباره هر قدمى كه او در خيابان مى گذارد و برمى دارد، چنين مى فرمايد: «الْكَادُّ عَلَى عِيَالِهِ كَالْمُجَاهِدِ فِى سَبِيلِ اللَّهِ» : اين آدمى كه رفت و تا شب هم سه هزار تومان به دست آورد و برگشت، به هر قدمى كه برداشته، خدا ثوابِ مجاهد در راهش را در نامه عمل او ثبت كرده است؛ يعنى علاوه بر اين كه پولى به دست آورده، ثواب جهاد فى سبيل الله را هم برده است؛ دنيايش آباد گشته است و پشت سر اين آبادى، آخرت او هم دارد قهراً آباد مى شود.

امّا همسايه اش هم كه مانند او براى كسب و كار بيرون آمده بود، تا شب توانسته است سه هزار تومان به دست آورد، ولى نه در خريد، و نه در فروش، قواعد و احكام الهى را رعايت نكرده است. او به هنگام خريد با هر دروغى كه شده جنس را ارزان تر خريده، و هنگام فروش هم چنين كرده؛ يا جنس را به قيمت خيلى بالايى فروخته؛ يا از آن كم گذاشته؛ يا آن را با جنس نامرغوب مخلوط نموده است تا حداكثر سود را به دست آورد. بعد هم اين درآمدى را كه اين گونه به دست آورده، با دادن قرض ربويى تلاش كرده اين پولى را كه به دست آورده، چندين برابر هم كند.

هر چند چنين كسى از نظر اقتصاد جهانى فرد موفقى ارزيابى مى شود، ولى ما كارى به دنيا و اقتصاد جهان نداريم، همان طور كه اقتصاد جهان هم اين سخنى را كه ما مى خواهيم بگوييم، زياد قبول ندارد؛ امّا اين سخن ما، ارزيابى خدا در قرآن، و ارزيابى رهبر عاليقدر اسلام در فرهنگ اسلام است. خداوند متعال براى قواعد اقتصادى دنياى زمان شما به اندازه يك جو ارزش قايل نيست؛ چون همه قواعد اقتصادى جهان، ساخته استثمارگران، استعمارگران و متجاوزان است و عدل در آن ديده نمى شود، ولى در ارزيابى الهى، نه تنها چنين انسانى در اين تجارت دنيوى سود نكرده است: فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ «1»، بلكه همان گونه كه خداى متعال فرموده: فَإِن لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ «2»، اين انسان با گرفتن ربا، جنگنده با خدا و پيغمبر شده است؛ چرا كه او در درآمد به قانون و فرمان خدا توجّه نكرده و چهره اش در اين دنيا، چهره جنگ با خدا و جنگ با پيغمبر خدا شده است. در ذيل اين آيات، سنى و شيعه نقل مى كنند، پيامبر عالى قدر اسلام صلى الله عليه وآله به اميرمؤمنان عليه السلام مى فرمايد: على جان! به دست آوردن يك درهم از ربا، برابر با هفتاد مرتبه زناى با محرم در وسط خانه كعبه است.

از آنچه گفته شد، مى خواهم اين نتيجه را بگيرم كه افراد براى به دست آوردن پول، دو دسته هستند؛ بعضى با تكيه به حريم الهى و فرهنگ خدا، پولى به دست مى آورند و بعضى ديگر، با تكيه بر فرهنگ مادى، مال دنيا را به دست مى آورند. در ارزيابى صاحبِ عالم، يكى مجاهد فى سبيل الله است و يكى ديگر، در صفّ مقابله با خدا است؛ يكى دارد به حق خدمت مى كند و آن ديگرى دارد براى ريشه كن كردن حق فعاليت مى نمايد. آن وقت، با اين پول نزول، لباسى كه مى پوشد، ضرر است؛ غذايى كه مى خورد، ضرر است؛ بچه اى كه به وجود مى آورد، ضرر است؛ دخترى كه شوهر مى دهد، ضرر است؛ پسرى كه زن مى دهد، ضرر است؛ مكه اى كه مى رود، باطل است. كار خيرى كه مى كند، باطل است؛ كمكى كه از اين پول به فقرا مى كند، حرام است.

آنچه گفته شد، وضعيت مال به دست آمده از طريق ربا بود. در غصب زمين مردم هم همين سخن مى آيد؛ در معاملات حرام هم همين سخن مى آيد؛ در تقلّبِ در اجناس مردم هم همين حرف مى آيد؛ در زورگويى، قلدرى، استبداد، تجاوز، ظلم، خيانت و پول درآوردن از اين راه ها همين سخن مى آيد؛ در خوردن مال ضعيف همين سخن مى آيد؛ در خوردن مال يتيم هم همين سخن مى آيد؛ در تقلّب، خدعه، حيله و مكر در ميان مردم مسلمان و از آن طريق پول درآوردن، همين سخن مى آيد. پس آن ها خيال مى كنند كه خوش پوشيدند؛ خوش خوردند؛ خوش خوابيدند؛ خوش مسافرت كردند. همه آن ها خيال است؛ چون زير اين پرده ها، شعله هاى غضب خدا در دنيا و ذلت و سختى آن و عذاب آخرت نهفته است.