تواضع و آثار آن، ص: 4
و معرفت به اينكه خواسته پروردگار بر چه اساس و قوانين و مقرّراتی بايد انجام بگيرد، مثلًا روزه از چه زمانی شروع و به كجا ختم می شود، و مبطلات روزه چيست؟ و چه عواملی ساختمان اين عبادت را برپا و يا خراب می كند، پايه اصلی عبادت، معرفت و شناخت است.
تسليم، عامل تحقق عبادت
«1»پايه دوم: كه عامل تحقّق عبادت است، تسليم می باشد و انسان خود را با تمام وجود؛ يعنی با باطن، ظاهر، قلب، عقل، روح، نفس و بدن در اختيار خدا قرار دهد، كه بهترين مطلبی كه در اين زمينه گفتند، اين است كه انسانِ در اختيار خدا، مانند ميّت در اختيار غسّال می باشد؛ يعنی خود را به آخرين نقطه تسليم برساند.
هر چه آن خسرو كند، شيرين كند «2» پس انسان بايد خود را در اختيار فرمانها و خواسته های حق قرار دهد، به نحوی كه غير خدا را از تصرّف در وجود و زندگی خود محروم و ممنوع كند؛ يعنی چنان خود را در اختيار خدا بگذارد كه دشمنان، شياطين و هوای نفس از اينكه در وجود انسان تصرّف كنند و يا فرهنگ خود را بر انسان تحميل نمايند، نااميد شوند. ارزش تسليم به قدری است كه اهل تحقيق، بيداران، بينايان و اهل بصيرت می فرمايند:
تسليم در وجود انسان به منزله مغز است و همه عبادات ثمر، ميوه و محصول مغز می باشند، پس مغز اصل و ريشه است و مقام تسليم، به قدری بالا است كه پروردگار عالم در سوره مباركه نساء، برترين و بالاترين دين را تسليم به شمار آورده است.
«وَ مَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِيمَ حَنِيفاً وَ اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْراهِيمَ خَلِيلًا» «3»
______________________________ (1)- بحار الأنوار: 79/ 136، باب 18؛ «أَوْحَی اللَّهُ تَعَالَی إِلَی دَاوُدَ تُرِيدُ وَ أُرِيدُ وَ إِنَّمَا يَكُونُ مَا أُرِيدُ فَإِنْ سَلَّمْتَ لِمَا أُرِيدُ كَفَيْتُكَ مَا تُرِيدُ وَ إِنْ لَمْ تُسَلِّمْ لِمَا أُرِيدُ أَتْعَبْتُكَ فِيمَا تُرِيدُ ثُمَّ لَايَكُونُ إِلَّا مَا أُرِيدُ.»
(2)- مولوی.
(3)- نساء (4): 125؛ «و دين چه كسی بهتر است از آنكه همه وجودش را تسليم خدا كرده و نيكوكار است، و از آيين ابراهيم يكتاپرست حق گرا پيروی كرده است؟ وخدا ابراهيم را [برای حق گرايی، خلوص، پاكی اخلاق واعمالش ] دوست خود گرفت.»
