سيماى مؤمنان و متواضعان‏

منابع مقاله:

کتاب  : عرفان اسلامى جلد دهم

نوشته: حضرت استاد حسین انصاریان

تواضع آن است كه براى خدا و در راه خدا باشد و هر چه غير اين است عين كبر و سرگردانى است.

براى اهل تواضع سيما و نورانيّتى است كه اهل آسمان از فرشتگان و اهل زمين از عرفا و حكما و اوليا و بيداران به وسيله آن نور و سيما آنان را مى شناسند.

حقيقت اين است كه صفات حميده و اوصاف پسنديده و ملكات فاضله چون ريشه در ملكوت عالم دارد و سايه اى از درخت طوبى و اسما و صفات الهى است جز نور و روشنايى و جز حق و واقعيت چيزى نيست كه اين معنا به وسيله آيات الهى و معارف ملكوتى اعلام شده و توسّط فلاسفه موحّد و عرفاى عاشق و اولياى الهى و كاملان از اصفيا به اثبات رسيده، در سوره مباركه انعام مى خوانيم:

[أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَنْ مَثَلُهُ فِي الظُّلُماتِ لَيْسَ بِخارِجٍ مِنْها كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْكافِرِينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ ] «1».

آيا كسى كه [از نظر عقلى و روحى ] مرده بود و ما او را [به وسيله هدايت و ايمان ] زنده كرديم، و براى وى نورى قرار داديم تا در پرتو آن در ميان مردم [به درستى و سلامت ] حركت كند، مانند كسى است كه در تاريكى ها [ىِ جهل و گمراهى ] است و از آن بيرون شدنى نيست؟! اين گونه براى كافران [به خاطر لجاجت و عنادشان ] آنچه انجام مى دادند، آراسته شد [تا گمان كنند اعمالى را كه انجام مى دهند نيكوست.]

البته اين نورى كه در آيه شريفه است به توضيح روايات و تفسير اهل حال عبارت از ايمان و معرفت و اخلاق حسنه و عمل صالح است كه همه به انسان حيات معنوى مى دهد و آدمى را از سياه چال مرگ روحى و موت نفسى و قلبى در مى آورد و چون در باطن انسان تابيدن گرفت از شدّت تابش سر از ظاهر آدمى درآورده و خود را در چهره و حركات انسان مى نماياند، آن وقت است كه فرشتگان در آسمان و اوليا در زمين توسّط اين نور، آدمى را شناخته و باطن و ظاهر انسان را به رنگ ملكوت مشاهده مى كنند، اين نور بنا به فرموده قرآن و روايات، پس از مرگ تجلّى فوق العاده تر پيدا مى كند و در برزخ و قيامت مونس و معرف انسان مى گردد، تا جايى كه ملائكه و جن و انس در روز قيامت آدمى را غرق در اين نور مشاهده مى كنند.

[يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ يَسْعى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيْمانِهِمْ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ] «2».

[اين پاداش نيكو و با ارزش در] روزى [است ] كه مردان و زنان با ايمان را مى بينى كه نورشان پيش رو و از جانب راستشان شتابان حركت مى كند، [به آنان مى گويند:] امروز شما را مژده باد به بهشت هايى كه از زيرِ [درختانِ ] آن نهرها جارى است، در آن ها جاودانه ايد، اين است آن كاميابى بزرگ.

[وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ ] «3».

و كسانى كه به خدا و پيامبرش ايمان آوردند، آنانند كه صدّيقان و گواهان [اعمال ] نزد پروردگارشان هستند، [و] براى آنان است پاداش [اعمال ] شان و نور [ايمان ] شان.

در قرآن مجيد مى فرمايد:

[وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيماهُمْ ] «4».

و بر اعراف، مردانى [با مقام و منزلت اند] كه هر كدام از دو گروه را به نشانه هايشان مى شناسند.

بر اعراف مردانى باشند مشرف بر بهشت و دوزخ كه ببينند و بشناسند هر يك از اهل بهشت و دوزخ را به علامت هاى ايشان، چه بهشتى هاى سپيد روى و چه دوزخيان سياه روى.

آن موضع را از آن جهت اعراف گفتند كه ساكنانش عارف به تمام اوضاع قيامتند و آن ساكنان انبيا و شهدا و افاضل از مؤمنان هستند، در آنجا منازل و مقامات خود را در بهشت مى بينند و از آن لذت مى برند و عذاب دوزخ را مشاهده مى كنند و از خلاصى آن مسرور مى گردند.

مؤمنان و محبّان اميرمؤمنان

در روايت آمده:

حارث همدانى كه از محبان و عاشقان اميرمؤمنان است و اكثر اوقات در ملازمت آن منبع سعادت بود، به آن جناب عرضه داشت: من از دو حالت ترسان و هراسانم، يكى حالت نزع و جان دادن، ديگر حالت گذشتن از صراط.

آن حضرت فرمود: اى حارث! بشارت باد تو را كه من دوستان خود را در اين دو حالت فرو نگذارم و در اين دو وقت خود را به ايشان رسانم كه من ايشان را مى شناسم و آنان نيز مرا مى شناسند و من شفيع آنان باشم و به آتش دوزخ گويم كه ايشان را بگذار كه از محبان و مخلصان منند و آنان را به مقصدشان كه بهشت است رسانم «5».

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- انعام (6): 122.

(2)- حديد (57): 12.

(3)- حديد (57): 19.

(4)- اعراف (7): 46.

(5)- بحار الأنوار: 6/ 181، باب 7، حديث 9 (مضمون روايت).

(6)- سنايى غزنوى.