عقل: كليد گنج سعادت، ص: 1
يادداشت ناشر
بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
در جهان پرتلاطم امروز، آيات پرشور الهی و كلام روح بخش معصومين و زمزم لايزال معارف شيعه مرهم جان های خسته و سيراب كننده تشنگان هدايت و رهايی جويندگان از ظلمت های نفس است. عالمان دينی و عارفان حقيقی غواصان اين اقيانوس بيكران معرفت اند كه گوهرهای ناب علوم قرآن و اهل بيت، عليهم السلام، را به دست آورده و به مشتاقان حقيقت عرضه می نمايند.
در اين ميان، كرسی منبر و خطابه رسانه ديرپا و سازنده ای است كه از ديرباز زمينه ارتباط و انتقال معارف دينی و مكارم اخلاقی را ميان عالمان و متعلمان فراهم كرده است و عالمان آگاه و هاديان دلسوز، كه عمر خويش را صرف تتبع و تحقيق در آثار علمی شيعه نموده اند، عباد اللّه را به مصداق كريمه «ادع الی سبيل ربك باالحكمة و الموعظة الحسنة»، با كلام نغز و لطيف خود به راه سعادت دعوت كرده اند.
مجموعه حاضر، كه با عنوان «سيری در معارف اسلامی» در مجلدات مختلف و موضوعات متنوع در اختيار خوانندگان محترم قرار می گيرد، مجموعه مباحث عالمانه و ارزشمند محقق ارجمند حضرت استاد حسين انصاريان، مد ظله العالی، است كه يكی از عالمان برجسته و ميراث داران گوهر سخن در زمان خويش است كه استواری كلام و لطافت بيان نافذشان بر اهل نظر پوشيده نيست.
اين گنجينه ارزشمند حاصل نيم قرن مجاهدت علمی و تبليغی حضرت استاد جهت نشر و ترويج فرهنگ غنی شيعه بر كرسی بحث و نظر می باشد كه به منظور پربارتر ساختن محتوای تبليغ دينی در جامعه و استفاده بيشتر طلاب محترم علوم دينی به زيور طبع آراسته می شود. در اين مجموعه گرانقدر، تلاش شده است با تكيه بر ويرايشی روشمند و دقيق كه شرح آن در يادداشت ويراستار آمده است ساختار هنرمندانه مباحث و سبك استاد در ارائه سخن از بين نرود، تا ضمن نشر فرهنگ انسان ساز آل اللّه، عليهم السلام، شيوه منحصر به فرد استاد در تبيين معارف دينی نيز حفظ شده و به مشتاقان ارائه گردد.
مجلدی كه اكنون تقديم خوانندگان گرامی می شود نخستين اثر از اين مجموعه سترگ، و دربردارنده 16 گفتار در باب عقل است كه مربوط به سخنرانی های استاد در ماه صفر سال های 1374 و 1378 در مسجد سيد اصفهان و حسينيه جواديان قم است. اين مكتوب، علاوه بر دربرداشتن متن سخنرانی كه لاجرم سبك و سياق متن را نيز گفتاری می سازد، از فوايد زير خالی نيست:
- عنوان بندی مناسب و تفكيك مطالب و موضوعات.
- استخراج مصادر آيات و روايات و ارائه مطالب متنوع ديگر در پی نوشت.
- ذكر نام مستقل برای هر بحث.
- مجموعه متنوع فهرست ها و ...
در پايان، با اميد به اين كه اين اثر مورد رضايت حضرت حق و اهل بيت عصمت و طهارت، عليهم السلام، و مقبول نظر مبلغان دينی قرار گيرد، لازم است از استاد انصاريان، دامت بركاته، كه اين فرصت مغتنم را در اختيار قرار دادند سپاسگذاری نماييم. هم چنين، از هيئت مديره محترم مركز و پژوهشگران و ويراستاران موسسه نگارش و ويرايش، به ويژه جناب آقای محسن باغبانی، كه توليد و آماده سازی اين اثر را بر عهده داشتند، و ديگر عزيزانی كه در نشر اين اثر ياری رساندند، كمال تشكر را داريم. و للّه الحمد.
مركز علمی تحقيقاتی دار العرفان
يك
يادداشت ويراستار
درباره ويرايش اين اثر
بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
مسئولان محترم مركز تحقيقاتی دار العرفان، كه نشر اين سلسله آثار را بر عهده دارند، امر فرموده اند درباره نحوه ويرايش اين اثر مطلبی بنويسيم. اين كار فرصت مبسوطی می طلبد و نيازمند طرح مقدماتی نسبتا طولانی است كه اين مقال را مجال آن نيست، با اين حال، به اجمال نكاتی را معروض می دارم:
برای اتخاذ راهبردهای ويرايش اين مجموعه آثار، رسيدن به تفاهمی سه جانبه ميان مؤلف، ناشر، و گروه توليد ضروری بود. نخستين تبادل نظرها طی جلساتی كه از اوايل آذر ماه سال 1386 برگزار شد انجام پذيرفت كه به تدوين طرحی پيشنهادی انجاميد و برای ويرايش اين مجموعه سه سطح ويرايش در نظر گرفته شد. سرانجام، مقرر شد مجموعه سخنرانی های استاد در ماه رمضان 86 برای نمونه به ويرايش سپرده شود تا تصميم گيری درباره سطح و نوع ويرايش در عمل ممكن باشد.
ويرايش اين كتاب، كه حدود سه ماه به طول انجاميد و خود مجلدی مستقل است كه با عنوان يوسف و زليخا: حديث عقل و نفس آدمی تقديم می شود، خط و مشی ويرايش ساير آثار را نيز معين كرد. هيئت مديره محترم مؤسسه دار العرفان و مؤلف ارجمند، كلمه به كلمه، زبان و محتوای اين اثر و كار صورت گرفته را بررسی كرده بارها نمونه ويرايش شده را با اصل آن تطبيق كردند و نظر خود را درباره تغييرات و اصلاحات به عمل آمده به صورت كتبی به اطلاع ويراستاران رساندند.
در نهايت، پس از اين بررسی ها، آنچه به عنوان عمليات ويرايش به تأييد رسيد و حوزه ويرايش اثر و سياست های آن را معين ساخت، در دو عنوان «آماده سازی» و «توليد» و پنج مرحله جزئی خلاصه و گردش كار زير برای آن تعريف شد:
دو
1. تبديل نوارهای سخنرانی، بر اساس تربيتی كه ناشر معين ساخته، به متن حروف نگاری شده؛ اعمال اصلاحات مربوط به ويرايش و نسخه پردازی و، در نهايت، صفحه آرايی و ارسال كتاب به چاپخانه.
2. پژوهش در مستندات اثر (ويرايش فراهم آوری، و ويرايش استنادی/ استشهادی).
3. ويرايش بنيادی اثر (ساختاری محتوايی).
4. ويرايش زبانی و ادبی اثر.
5. ويرايش صوری اثر.
ازاين رو، ويرايش اين آثار، با توجه به هدفی كه ناشر محترم از نشر آن ها دارد، در حوزه ويرايش كلان قرار می گيرد (نه ويرايش خرد) و می توان آن را نخستين كار (يار در زمره نخستين كارهايی) دانست كه در حوزه معارف اسلامی انجام پذيرفته است.
درباره ويرايش استنادی اثر( gnitide lanoitatiC )همه مبلغان دين خدا معتقدند كه دين خدا امانتی سترگ است و شرط امانتداری اين است كه هيچ مطلبی بدون استناد و به صورت ادعايی بر منابر گفته نيايد. ازاين رو، مستند سخن گفتن يكی از شرطهای اصلی تبليغ دين است. در اين مستندگويی، بايد توجه داشت كه هر كتابی دارای ارزش نيست، مگر اين كه اصالت آن به اثبات رسيده باشد يا مستند بودن آن به نحوی از انحاء ثابت شود. لذا، كتاب های به اصطلاح «دم دستی» و «دسته چندم» مدرك قبولی محسوب نمی شوند و نبايد به هر نوشته ای در اين باب، به ويژه ترجمه ها، اعتماد كرد؛ زيرا احتمال خطا و سهو در آن ها بيشتر می رود. از طرفی، سخنرانی محدوديت زمانی دارد و نمی توان همه مستندات را در آن موبه مو طرح كرد و بر فرض هم كه وقت اقتضای چنين كاری را داشته باشد، نقل عبارات عربی برای مستمعانی كه با اين زبان آشنايی ندارند ملال آور است.
برای رفع اين كاستی و مستند ساختن فرمايشات استاد (از يك سو)، و بی نياز كردن مخاطبان گرامی از جستجو در كتب اصيل برای يافتن مستندات سخنان استاد (از سوی ديگر)، كوشش شده است سخنرانی های ايشان به نحوی محققانه مستندسازی شود. جناب استاد، كه خود محققی دقيق و نكته پردازند، بر اين مسأله پافشاری كرده و ضمن مطالعه تك تك مستندات اثر، حتی در بعض موارد كه ويراستاران در يافتن سندی ناكام بوده اند خود بار پژوهش را با وجود مشغله زياد
سه
به دوش كشيده يا راهنمايی لازم را دراين باره ارائه كرده اند.
برای رسيدن به وضعيت مطلوب در اين حوزه، مستندسازی به دو مرحله ويرايش فراهم آوری ( gnitide noitisiuqcA )و ويرايش استنادی/ استشهادی تقسيم شده است. در بخش فراهم آوری، مجموعه مستندات مرتبط با يك موضوع گردآوری و در پوشه های جداگانه ای ثبت می شود. در مرحله ويرايش استنادی، از مجموع آنچه فراهم آمده مهم ترين و مرتبطترين اسناد گزينش شده و در پی نوشت گنجانده می شود. تطبيق مستندات با موضوع ارائه شده و اصلاح يا تكميل آن در متن يا پی نوشت در اين بخش انجام می پذيرد. در ويرايش استنادی كتابی كه در دست داريد نكات زير رعايت شده است:
- هر جمله ای از متن اصلی كه احتمال داده می شد خواننده از سند آن سوال كند و جنبه ادعايی داشت در پی نوشت مستند گرديد. مثلا، اگر در متن آمده است: درباره عقل روايات زيادی داريم ...، در پی نوشت تعدادی از اين روايات برای نمونه آمده يا نشانی باب هايی از كتب كه دراين باره است آورده شده است. در حقيقت، تلاش شده در طول كتاب هيچ ادعايی بدون سند نباشد.
- در مستندسازی بيشتری تكيه بر كتب اصلی و دست اول بوده است، مانند كتب اربعه. برای همين اگر روايتی در اين كتب آمده و در بحار نيز ذكر شده نشانی كتب اصلی داده شده است. در عين حال، گاهی آدرس ها به بحارالانوار و كتب مشابه بازمی گردد. در اين موارد، سهولت دسترسی به كتاب مد نظر بوده است.
- گاه در متن به نكته ای تاريخی يا ادبی يا ... اشاره شده است كه احساس می شد داشتن اطلاعات بيشتر دراين باره ضروری است. برای مثال، به تناسب سخن از تعداد جنگ های پيامبر به ميان آمده يا از سلسله عباسيان يا غزنويان و ... سخن رفته است. در اين موارد، تاريخ كوتاه سلسله غزنويان يا عباسيان در پی نوشت آمده يا تعداد جنگ های پيامبر اسلام با اختلاف مورخان ذكر شده است.
- گاهی به مقتضای منبر پرورش يك مطلب از جناب استاد است. در اين صورت، حفظ امانت در نقل منبر و حفظ اصالت روايت هردو مد نظر بوده است؛ لذا در پی نوشت آمده است: «برداشت آزادی است از ...».
يا «اقتباسی است از ...».
