ترجمه نهج البلاغه، ص: 412

سپس واليان نزديكانی است كه آنان را خوی خودخواهی و دست درازی به مال مردم و كمی انصاف در داد و ستد است، به جدا كردن اسباب و وسايل اين حالات مادّه و ريشه آنان را قطع كن. به هيچ يك از اطرافيان و اقوام خود زمينی از اقطاع مسلمين واگذار مكن. نبايد كسی به گرفتن مزرعه ای كه در آبشخور به همسايه زيان رساند طمع ورزد، يا كاری كه بايد با شركت به سامان رسد، مشقّت كار مشترك را به همسايگان تحميل كند، در آن صورت سودش برای آن طمعكاران و عيب و زشتی آن در دنيا و آخرت بر عهده تو خواهد بود.

حق را نسبت به هر كه لازم است از نزديك و دور رعايت كن، و در اين زمينه شكيبا و مزدخواه از خدا باش، گرچه اين برنامه به زيان نزديكان و خاصانت باشد، و در اين امور نسبت آنچه بر تو گران است جويای عاقبتش باش، كه سرانجامِ رعايت حق پسنديده و نيكوست.

هرگاه رعيت گمان ستمی بر تو ببرد آشكارا عذرت را به آنان ارائه كن، و به اظهار عذر گمانهای آنان را از خود بگردان، چرا كه اظهار عذر موجب عادت دادن نفس به اخلاق حسنه، و مهربانی و نرمی نسبت به رعيت است، و اين عذرخواهی تو را به خواسته ات در واداشتن رعيت به حق می رساند.

صلح

از صلحی كه دشمنت به آن دعوت می كند و خشنودی خدا در آن است روی مگردان، زيرا صلح موجب آسايش لشكريان و آسودگی خاطر آنها و امنيت شهرهای توست. ولی پس از صلح به كلی، از دشمن برحذر كن، چه بسا كه دشمن برای غافلگير كردن تن به صلح دهد. در اين زمينه طريق احتياط گير، و به راه خوش گمانی قدم مگذار. اگر بين خود و دشمنت قراردادی بستی، يا از جانب خود به او لباس امان