ترجمه نهج البلاغه، ص: 407

در حالی كه با قوت بخشيدن به آنان به وسيله ذخيره ای كه در تخفيف ماليات نزد ايشان نهاده ای می توانی بر آنان اعتماد كنی، و با عدالت و مهربانيت كه آنان را به آن عادت داده ای بر آنان مطمئن باشی، چه بسا گرفتاريهايی كه پيش آيد كه پس از نيكی به ماليت دهندگان اگر حلّ آن را به آنان واگذاری با طيب خاطر بپذيرند، چه اينكه بر مملكت آباد آنچه را بار كنی تحمّلِ كشيدنش را دارد، و علّت خرابی زمين بی چيزی و تنگدستی اهل آن زمين است، و فقر و نداری آنان ناشی از زراندوزی واليان، و بدگمانی آنان به بقاءِ حكومت، و كم بهره گيری آنان از عبرتها و پندهاست.

كاتبان

سپس در حال نويسندگان، و منشيان حكومت دقّت كن، و امورت را به بهترين آنها بسپار، نامه هايت را كه دربردارنده امور محرمانه است به آنان كه در تمام خوبيهای اخلاق از ديگران جامع ترند واگذار، كسی كه پست و مقام او را مست نكند و منزلتش باعث جرأت او در مخالفت با تو در جمع حاضران نگردد، و غفلتش سبب كوتاهی در رساندن نامه های كارگزارانت به تو، و گرفتن جوابهای صحيح آن نامه ها از تو نشود، و در آنچه برای تو می ستاند و يا از جوانب تو می دهد فروگذاری ننمايد، و پيمان و قراردادی كه برايت تو می بندد سست نبدد، و از به هم زدن قراردادی كه به زيان تو منعقد شده ناتوان نماند، به مرتبه و اندازه اش جاهل نباشد تا در امور به اندازه مقام خود وارد گردد، كه جاهل به مقام خويش به مقام ديگران جاهل تر است. انتخاب منشيان به فراست و اعتماد و خوش گمانی خودت نباشد، چرا كه مردان برای جلب نظر حاكمان خود را به ظاهرسازی و خوش خدمتی می شناسانند، در حالی كه پشت پرده اين ظاهرسازی خبری از خيرخواهی و امانتداری نيست، بلكه آنان را به كارهايی كه برای نيكان پيش از تو انجام داده اند امتحان كن، پس به آن شخص روی آر كه در ميان مردم