ترجمه نهج البلاغه، ص: 323

می آزمايد، تا كبر را از دلهايشان بيرون كند، و خواری و تواضع را در جانشان بنشاند، تا با اين گونه آزمايشها ابواب فضل و رحمتش را به رويشان بگشايد، و اسباب عفو خود را به راحتی به آنان عنايت فرمايد.

فلسفه عبادات

خدا را خدا را، از عقوبت تجاوز در اين جهان، و نتيجه وخامت ستم در آن جهان، و بدی عاقبت كبر، كه بزرگترين دام شيطان، و عظيم ترين مكر اوست، چنان كيدی كه با دلها چونان زهرهای كشنده می رزمد، شيطان هرگز از كارش عاجز نمی گردد، و راه هلاك كسی را خطا نمی كند، نه دانشمند را به خاطر دانشش، و نه تهيدست را به علت لباس كهنه اش. خداوند بندگانش را از اين همه شرور با نماز و زكات، و زحمت در روزه گرفتن در ماه رمضان حراست فرموده، تا اندامشان را از گناه آرام سازد، و ديدگانشان را خاشع نمايد، و جانشان را خوار و فروتن گرداند، و دلهايشان را از برتری جويی فرود آورد، و كبر و خودپسندی را از آنان بزدايد، زيرا ساييدن جبهه به خاك علّت تواضع، و وانهادن اعضای پرارزش به روی زمينْ شكستن خود، و لاغر شدن بدن از پیِ روزه باعث خاكساری است، و نيز در ادای زكاتْ پرداخت ميوه های زمين و غير آن به مسكينان و تهيدستان نهفته است. آثار اين عبادات را بنگريد كه چگونه جوانه های فخر را بر می كنَد، و از نهالهای سربرآورده كبر جلوگيری می كند.

تعصب های ناروا

حقّاً قدت كردم احدی از جهانيان را نيافتم كه نسبت به چيزی تعصّب ورزد، مگر آنكه ظهور آن تعصّب را علّتی بود كه حقيقت را بر جاهلان مشتبه كند، يا امری