لقمان حكيم

مقدمه

بسم الله الرحمن الرحيم

بزرگ پروردگارا!از ثناگوييت ناتوانم، مهربان خداوندا! از آوردن سپاس به پيشگاه باعظمتت عاجزم، به ربوبيتت اقرار دارم، و چرا نداشته باشم كه تمام اجزاء آفرينش بر وجودت بهترين دليل و راهنمايند . خداوندا، به وجودت به همان صورت كه در قرآن فرموده اى اقرار مى كنم:
قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد * اَللّهُ الصَمَدُ * لَمْ يَلِدْ وَ لَمْ يُولَدْ * وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ.(1) هُوَ اللّهُ الذَّى لا اِلهَ إِلاّ هُوَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحيمُ * هُوَ اللّهُ الَّذى لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْمَلِكُ القُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزيزُ الْجَبّارُ الْمُتَكَبِّرُ سُبْحانَ اللّهِ عَمّا يُشرِكُونَ * هُوَ اللّهُ الْخالِقُ الْبارِىُء الْمُصَوِّرُ لَهُ الاَْسْماءُ الْحُسْنى يُسَبِّحُ لَهُ ما فِى الْسَمواتِ وُ هُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ.(2)

و درود بى پايان به روان تابناك انسان كامل حضرت محمّد بن عبدالله(صلى الله عليه وآله وسلم)، و دوازده جانشين او كه اول آنان اميرالمؤمنين(عليه السلام) و آخرينشان مهدى (عج) منجى انسان هاست. براى انديشمندان و صاحبان خرد در اين مسئله ترديدى نيست كه مقصد واقعىو اصلى از آفرينش انسان و زندگى او در اين عالم جز به كمال رسيدن ماده ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) سوره توحيد.

(2) الحشر: 22 تا 24

وجود او و بدست آوردن درجات عالى چيز ديگرى نيست.

انسان به اراده عالى حق با همكارى و شركت عوامل متعددى در جهان خلقت، قدم به هستى گذاشته و در پيرو همين قاعده نمى تواند به تنهايى زندگى كند.

ادامه حيات انسان، در پرتو آميختگى او و بهره بردنش از عوامل خلقت و كمك گرفتن از انسان هاى ديگر است، و اين آميختگى بايد بر پايه اصول صحيحى استوار باشد تا انسان را به سوى يك آراستگى همه جانبه سوق دهد، و در اين مسير موقعيتش محفوظ بماند.

« زمين »    

خداى بزرگ در قرآن مجيد از همكارى و شركت عوامل متعدد در پديد آوردن نظم جهان و بالخصوص وجود انسان ياد فرموده و بشر را به تدبير و تفكر در تمام زواياى هستى و وجود پر از اسرار خودش دعوت نموده است.ترجمه آياتى در اين زمينه شما را به اين مسئله نزديك تر مى كند.

در آفرينش آسمان ها( ستارگان، خورشيد، قمرها، سحابى ها و كهكشان ها، توده هاى عظيم نور و...) و زمين و توالى شب و روز براى اهل خرد نشانه هايى است، آنان كه ايستاده يا نشسته يا بر پهلو دراز كشيده، از خدا ياد مى كنند و در آفرينش آسمان ها و زمين مى انديشند مى گويند: پروردگارا! اين برنامه ها را بيهوده نيافريده اى.(1) بگو در زمين گردش كنيد و بنگريد و دقّت نماييد كه خداوند چگونه آفرينش را آغاز كرد؟ و مى آفريند آفرينش ديگرى.(2) آيا نمى بينيد خداوند آنچه را در آسمان و زمين است به فرمان شما قرار داد، و نعمت هاى آشكار و نهان خود را به شما ارزانى داشت.(3)

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) آل عمران: 190 و 191.

(2) العنكبوت: 20.

(3) لقمان: 20.

شب و روز، خورشيد و ماه و ستارگان به فرمان حق در اختيار شما هستند در اين برنامه براى كسانى كه خرد خود را بكار بندند نشانه هايى است مهم.(1)

در هر صورت آيات زيادى در قرآن مجيد شركت عوامل گوناگونى را در عالم براى بوجود آمدن انسان گوشزد مى كند وبه آدمى هشدار مى دهد كه همانند ساير موجودات جهان وجودى است هدف دار.

مى دانيد كه انسان در اصل نطفه اى بيش نبود، براى به ثمر رسيدن اين ذره بى مقدار ميلياردها عوامل مختلف با هم همكارى كردند تا از تعاون آنان ميوه اى بنام بشر پديد آمد، و براى اينكه خوانندگان گرامى بهره بيشتر از اين مسئله برگيرند به پاره اى از عوامل اشاره كرده و برنامه را با ديد وسيعترى تجزيه و تحليل مى كنيم:

 

«زمين»

قرآن عظيم زمين را با تمام عواملش كه براى آسايش بشر و زندگى او مقرر شده يكى از نشانه هاى بزرگ حق مى داند.

كره زمين كه حقيقت بشر زاييده اوست، از نظر وضع وجوديش بسيار دقيق و منظم است، و اگر غير از اين بود زندگى در آن از براى موجودات زنده بسى دشوار ومشكل مى نمود.

مساحت زمين   509 ميليون كيلومتر مربع

حجم   1083 ميليارد كيلومتر مكعب

وزن   5980 ميليارد تن

فاصله از خورشيد   150 ميليون كيلومتر تقريباً

عمر   درحدودچهارميلياردوپانصد ميليون سال

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) النحل: 12.

قسمت بيشترى از سطح زمين را درياها فرا گرفته و به وسيله همين درياها تمام نقاط زمين به يكديگر وصل مى شود.

علاوه بر اين، موجوداتى در آبهاى زمين زندگى مى كنند كه وجود آنها از هر جهت براى بشر سودمند است.

مقدار زيادى از آبهاى دريا به وسيله حرارت خورشيد بخار شده و سپس به صورت ابر درآمده، آنگاه بر زمين مى بارد تا دانه هاى نباتى براى ادامه حياتِ موجودات زنده به ثمر برسد.

فاصله زمين تا خورشيد به قدرى دقيق و حساب شده است كه ادامه حيات بر روى اين گاهواره پرنعمت كارى ساده و آسان است، بطور حتم اگر اين فاصله بيشتر بود كليه موجودات زمين از حيات بى بهره بودند و اگر كمتر بود نيز سخنى از حيات و زندگى به ميان نبود.

زمين كروى شكل است و كروى بودن و حركت به دور محورش باعث پديد آمدن شب و روز است، زيرا هميشه نيم آن روبروى خورشيد است روشن، و نيم ديگرش تاريك است، و اگر غير از اين بود يك طرفش هميشه روز و طرف ديگرش شب بود، آن گاه بااين وضع زندگى درآن جز با ملالت و خستگى چيزى ديگر نبود، يا زندگى امكان نداشت.

گردش زمين به دور خورشيد پديد آورنده چهار فصل است، و نبايد منافع چهار فصل از احدى پوشيده باشد.

كوهها چون ميخهايى محكم بر پشت زمين استوار شده، و اگر وجود كوهها نبود زمين در حال گردش به دور خود و خورشيد هميشه دچار حركتهاى عجيب و غريب بود، و زندگى بر روى آن امرى محال مى شد، پستيها و بلنديها داراى منافع فوق العاده ايى است و برنامه اى در زمين عبث و بيهوده نيست.

 

« خورشيد »    

حجم   1 ميليون و سيصد هزار برابر زمين تقريباً

درجه حرارت خارج آن   6 هزار درجه

درجه حرارت مركزى   17 ميليون درجه

حيات و زندگى موجودات زنده مديون نور خورشيد است، خورشيد تقريباً سرچشمه تمام انرژى ها است، بى نور خورشيد گياه رشد نمى كند و مواد غذايى فراهم نمى شود، و چون زندگى جانداران بستگى به گياه دارد پس بى نور خورشيد جاندارى ادامه حيات نمى دهد.

چوب، زغال، و نفتى كه هر روز مصرف مى كنيم كار مايه را در اعصار قديم از خورشيد گرفته و در خود نهفته اند.

 

«هوا»

اگر به شما بگويند كه ما هم از بعضى جهات مانند ماهيهاى اعماق دريا هستيم شايد اين مقايسه به نظر شما عجيب باشد، ولى حقيقت همين است كه ما در عمق يك اقيانوس بزرگ، اقيانوسى از هوا كه چند بار از دريا عميق تر است زندگى مى كنيم.

در اين اقيانوس بزرگ و عميق كه آن را هوا مى گويند، بسيارى از گياهان و جانداران زندگى مى كنند كه بدون هوا زندگى برايشان امكان ندارد، زيرا هوا شامل موادى است كه براى حيات موجودات زنده ضرورى است، و مهم ترين اين مواد اكسيژن است كه براى تمام موجودات لازم است.

« آب »

انسان مانند ساير موجودات زنده به آب احتياج دارد، شبانه روز بايد مقدار شش تا هفت ليوان آب بياشامد تا جانشين آب از دست رفته در بدن گردد، انسان مرتباً از بدن خود آب دفع مى كند و با هر يك نفس مقدارى بخار آب به هوا مى فرستد، از اين رو از آشاميدن آب براى ادامه حيات نياز شديد دارد.

آب همراه سبزيها و ساير غذاها به بدن ما مى رسد، آب ماده حيات است و بدون آن زندگى امرى محال است.

علاوه بر اينها عوامل گوناگون ديگرى در عالم خلقت به كمك يديگر وسائل زندگى را فراهم مى آورد تا از مواد بى جان نطفه جاندار ساخته شود و آن نطفه به صورت انسانى زنده قدم به سفره هستى گذارد انسانى سراسر پر از عجايب و اسرار كه در خطوط زير به برخى از تشكيلات وجوديش آشنا مى شويد.

« تشكيلات بدن »

پا    2 عدد   تنه   1عدد ساق   2 عدد   سر   1 عدد
ران   2 عدد   اسكلت   243 عدد
دست   2 عدد   روابط اسكلت   150 عدد
بازو   2 عدد   عضلات   450 جفت
آرنج   2 عدد   قلب   داراى 4 حفره
باز و بسته شدن در شبانه روز   110 هزار مرتبه
تحويل خون به بدن در 24 ساعت   معادل 10520ليتر
قدرت فعاليت قلب   به اندازه آسانسورى كه 3 سرنشين را    به ارتفاع صدمتر بالا ببرد.
باز و بسته شدنش در70 سال   3 ميليارد مرتبه
شبكه لوله كشى بدن بهوسيله رگها   560 ميليون متر
گلبول خون   25 ترليون
مجموع گلبولهاروى هم به صورت يك ستون   37ميليونو500هزار متر.
كليه   داراى 200 ميليون حفره
هر حفره   5 سانتى متر
طول مجموع حفره ها   100 كيلومتر
تصفيه خون بهوسيله كليه در شبانه روز   معادل 500 ليتر
ريه   داراى 350 ميليون حفره
عمل اكسيژن گيرى شبانه روز   700 ليتر
پوست   5/1 متر مربع
در هر سانتى متر مربع پوست   5000 دگمه عصبى
مجموع مراكز عصبى   4 ميليون
روده كوچك   8 متر
در هر سانتى متر مربع   4000 غده
هر غده   داراى 3000 سلول
هر سلول   داراى 100 لوله تنفس
مغز   14 ميليارد سلول
شبكه سيم كشى ومخابرات   480 ميليون مترمعادل12مرتبه دور كره زمين
گوش   24 هزار عامل عصبى

خداى بزرگ در قرآن مجيد مى فرمايد: اگر بخواهيد نعمتهاى مرا كه به شما ارزانى داشته ام بشماريد از عهده شما خارج است.

راستى نعمتهايى كه در بوجود آوردن انسان و ادامه حياتش در كارند، قابل شمارش نيست، اينجاست كه بايد توجه خوانندگان عزيز را به چند سؤال معطوف داشته و بپرسم با تمام اين مراتبى كه در سطور گذشته خوانديد، آيا انسان كه در تمام برنامه هاى حياتيش در سيطره قانون و اراده حق است، مى تواند در زندگى خانوادگى و اجتماعى بى نياز از قانون الهى باشد؟

آيا آزاد است هر چه دلش بخواهد انجام دهد، و هر عملى خواسته باشد پياده كند، گر چه به نظام زندگى ديگران ضرر وارد كند؟

آيا عوامل عالى حياتى و آنچه در كارند بى هدف و بى نتيجه در كارند؟

آيا انسان جز خوردن و آشاميدن و اعمال شهوت تكليف ديگرى ندارد؟

آيا زندگى مفهوم واقعيش همين است كه گروهى بى بند و بار پنداشته اند؟

آيا صلح و صفا، و اخلاق پسنديده در سايه هر مكتبى پديد مى آيد؟

آيا بشر در پيروى از برنامه هاى مناسب با حياتش محتاج به خداوند نيست؟

آيا جز آفريدگار جهان كسى عالم و آگاه به تمام مصالح و مفاسد است؟

آيا روش پيامبران عالى قدر و انسان دوست نبايد مورد عمل قرار بگيرد؟

آيا در سايه قوانين غير حق زندگى آرامى بدست مى آيد؟

آيا برنامه اى منظم و حساب شده عالم دليل بر آفريدگار جهان نيست؟

و آيا...

اگر از طرف انسانها اقدام به زنده كردن معارف در وجودشان نشود، و ثروت درونى خود را آشكار نسازند، و فشارى كه زندگى فعلى در درون آدمى مى آورد احساسس نكنند، روح در درون آنان همچون سنگ مى شود و انسان به صورت

ماده بى جانى درمى آيد.

زندگى انسان و حيات جاودانى رو به پيش او بسته به اين است كه با واقعيتى كه روبروى اوست ارتباط برقرار سازد، و آنچه اين ارتباط را برقرار مى سازد معرفت است،و معرفت همان ادراك حسى است كه به وسيله فهم حالت كمال و پختگى پيدا كرده باشد. ميوه معرفت يك زندگى به تمام معنى سالم و صحيح است كه در پرتو انسان به تمام حقوق انسانيتش دست پيدا كرده و ديگران هم در سايه زندگى آدمى به حقوق خود مى رسند.

البته در ميان تمام مكتب هايى كه براى نگه داشتن انسان در اصول انسانى پديد آمده مكتبى زنده تر و اصولى تر همانند مكتب انبياء نيست، زيرا تمام افكار و نتيجه افكار آن بزرگ مردان از وحى سرچشمه گرفته و با فطرت و طبيعت بشر هماهنگ است. آنان انسان را به پاسخ دادن به نداى فطرت و طبيعت دعوت كردند، و در اين راه تربيت شدگانى بوجود آوردند كه نظير آنان را در هيچ مدرسه اى نمى يابيم.

***

(1) مذهب من به نقل اقوال الأئمه، ج 7،ص 48.

حمايت حضرت حق و ولايت و حاكميت پروردگار بيرون رفت، و تصورش اين بود كه با خروج از مدار توحيد به خوشبختى موهومى كه فرض كرده بود مى رسد، در حالى كه پس از بيرون رفتن از حوزه نفوذ ربوبيت حق به چنگ شياطين و خدايان مجعول و موهوم گرفتار شد، و دامن به انواع مفاسد و معاصى آلوده كرد.

فشار اربابان كليسا به مردم، و قانع نبودن روح انسان در برابر آيين كليسا، و فعاليت هاى مرئى و نامرئى يهوديان اروپا به خصوص سردمداران صهيونيست در اوضاعى كه امروز غربيان گرفتار آن هستند تأثير به سزا داشت.

امروز درصد بالاى از مردان و زنان غربى به خاطر خدا فراموشى دچار خود فراموشى سختى هستند، و اين خودفراموشى اگر علاج نشود، به فاجعه اى عظيم در جهت نابودى انسان و تمدن او خواهد انجاميد.

 

انسان اسلامى

انسان در فرهنگ اسلام يعنى احسن تقويم، خليفه خدا، ظرف علم اسماء، عرصه گاه هدايت، منبع كرامت، سزاوار رشد و كمال، مسجود فرشتگان، و بالقوّه يعنى: متقى، طاهر، شاكر، صابر، ذاكر، عادل، محسن، مجاهد، مهاجر، مؤمن، زاهد، تائب، سليم، اصيل، شريف، كريم.

انسان اسلامى موجودى است كه براى شكوفايى اصول انسانيت، و حقايق وجودى او انبياء الهى مبعوث به رسالت شدند، و وظيفه باغبانى اين نهال بى نظير هستى بر عهده آنان قرار گرفت.

انسان اسلامى وجود باعظمتى است كه كتب آسمانى، براى رساندن او به كمال مطلوب، از جانب حق براى او فرستاده شد.

انسان اسلامى انسانى لايق حريم قرب، و شايسته اى براى مقام لقاءاللّه

و وجودى سزاوار بهشت ابد و رضوان الهى است.

انسان اسلامى، انسانى است داراى چراغ فطرت، نور و وجدان، عقل نظرى، و مستعد بدست آوردن بزرگى و عظمت بى نهايت.

انسان هايى كه در پرتو اسلام خود را يافتند، و به خويشتن خويش آگاه شدند، و از بركت برنامه هاى اسلامى در جهت عقايد و اخلاق و عمل به مقامات ملكوتى رسيدند كم نيستند.

شماره كردن اين منابع فضيلت، و نشان دادن چهره همه آنان براى اين اوراق محدود ميسّر نيست، در اين زمينه تنها به چند نمونه مى توان اشاره كرد، تا دورنمايى از شخصيت انسان و تأثير اسلام و هدايت الهى در او روشن شود.

سلمان ايرانى روح انسانى و فطرت الهى اش با آيين زردشتى سيراب نشد، به اشاره كسى به كليسا روى آورد، آنجا هم خبرى از حقيقت و شكوفايى مايه هاى انسانيت نديد، با هدايت و راهنمايى كسى به مدينه آمد، و محضر نورانى آخرين فرستاده حق را درك كرد، خود را لب چشمه آب حيوان ديد، و كنار گنجى بى پايان يافت، از آن چشمه عشق وضو گرفت و از آن گنج بى پايان كسب بهره كرد، قلبش از پرتو اتصال به حق و قيامت روشن شد، نفسش به مقام تزكيه رسيد، اعضاء و جوارحش در مدار عمل صالح قرار گرفت، درخت شخصيت او ميوه داد، تبديل به كلمه طيبه شد، به مراحل عالى ايمان رسيد، خورشيد حقيقت از افق وجودش طلوع كرد، بجايى رسيد كه پيامبر اسلام درباره او فرمود:     سَلْمانُ مِنّا أَهْلَ الْبَيْتِ، يَمْنَحُ الْحِكْمَةَوَيُؤْتِى الْبُرْهانَ.

سلمان از ما اهل بيت است، حكمت مى بخشد، و برهان مى نماياند.

و درباره او فرمود: بَحْرٌ لا يُنْزَفُ وَ كَنْزٌ لا يَنْفَدُ.

سلمان دريايى است كه كشيده نمى شود،وگنجى است كه پايان نمى پذيرد.

و فرمود: ايمان را ده مقام است، و سلمان داراى آن ده مقام مى باشد.

خداوند پيامبر را به محبت چهار نفر دستور داد، يكى از آن ها سلمان بود.

او در دنيا از تحفه هاى بهشتى بر اثر يكى شدن با اهل بيت تناول كرد، و بهشت عاشق او بود.

منصور بن برزخ مى گويد به حضرت صادق(عليه السلام) عرضه داشتم از سلمان فراوان ياد مى كنيد، فرمود: آرى به سه علت:

اختيار خواسته اميرالمؤمنين برخواسته خودش در تمام شؤون حيات، دوستى با تهيدستان، عشقش به علم و دانش و دانشمندان.

زمانى كه عبداللّه بن يعفور از دنيا رفت حضرت صادق(عليه السلام) درباره عظمت و شخصيت آن انسان رشد يافته به مفضل بن عمر كوفى نوشت:

عبد اللّه بن يعفور كه صلوات خدا بر او باد از دنيا رفت، در حالى كه به عهدى كه از خدا و پيامبر و امام خود بر عهده داشت وفا كرد، از دنيا رفت، صلوات خدا بر روح او، اثرش نيكو بود، سعى و كوشش او مشكور شد، غفران الهى او را دريافت، از بركت رضاى خداوند و پيامبر و امام واجب الاطاعه اش به رحمت حق پيوست. به حق فرزنديم در رابطه به رسول خدا، در زمان ما احدى نسبت به خداوند و رسول حق و امامش مطيع تر از او نبود، اين پيروى را در برنامه زندگى خود داشت، تا خداوند او را به جانب رحمتش سوق داد، و وى را با رسول خدا و اميرالمؤمنين در بهشت ساكن نمود، منزلش را بين منزل پيامبر و اميرالمؤمنين قرار داد، گر چه آن منازل و درجات در آن جايگاه رفيع يكى است خداوند به رضايتى كه از او دارم رضايت و مغفرتش را بر او بيفزايد.(1)

عبد اللّه بن مسعود مى گويد، تنها يك آرزو دارم كه رسيدن به آن آرزو بر من محال شده:

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) رجال كشى،ص 215.

ــ[32]ــ

در جنگ تبوك در دل شب از خواب بيدار شدم، شعله آتشى در گوشه اردوگاه ديدم پيش رفتم ببينم چه خبر است، ديدم عبد اللّه مزنى جان سپرده، پيامبر و دو نفر از مسلمانان براى دفن او آتش افروخته اند، من وقتى كه اين منظره را ديدم ايستادم تا ببينم چه مى شود؟ قبر آماده شد پيامبر ميان قبر رفت و فرمود: برادرتان را نزديك بياوريد، آن دو نفر عبداللّه را بدست رسول خدا دادند، حضرت او را در ميان قبر گذاشت و گفت: خداوندا من از او راضى هستم، تو هم از او راضى باش آرزو دارم اى كاش صاحب آن قبر من بودم، ولى پيامبر از دنيا رفته و من از عاقبتم بى خبرم، و آن آرزو بر دلم مانده، و رسيدن به آن برايم غير ممكن است!

مدرسه هاى جهان، و مكتب هاى شرق و غرب از تعاليم لازم براى انسان سازى خالى است، انسان ها در آن مدارس و مكتب ها تغذيه روحى و فكرى و اخلاقى نمى شوند، به ناچار پس از مدتى از آن منابع بى خير روى گردانده، به آزادى بى قيد و شرط، روى مى آورند و يك پارچه بنده و برده شهوات و اميال مى شوند، و چون حيوانات و بلكه بى بند و بارتراز آنان اسير شكم و شهوت مى شوند و فرهنگ و تمدن و علم و صنعت و همه مواهب و نعمتها را در خدمت شكم و غريزه جنسى مى گيرند.

جوامع غربى در اين روزگار حيات و زندگى را در كار مادى، و شكم چرانى و شهوت رانى معنا مى كنند. و جز اين سه برنامه براى بشر برنامه اى ديگر نمى شناسند.

و با كمال تأسف چنانكه از گفتگوهايم با آنان در اروپا شنيده ام مرگ را پايان همه چيز و خاموش شدن چراغ حيات و فرو رفتن در عدم مطلق مى دانند، به اين خاطر توجهى به عقايد حقه، و اخلاق حسنه، و اعمال صالحه، و امور مثبته، و حالات انسانى، و فضايل روحى، و كمالات نفسى ندارند، زيرا براى پياده كردن

اين امور، در وجود خويش انگيزه اى حس نمى كنند.

آنان از اهداف مثبته و انگيزه هاى حقيقى، به تمام معنى خالى هستند، از اين جهت براى ادامه حيات و رسيدن به لذّات چاره اى جز كار و كوشش و خوردن و آشاميدن و ارضاى غريزه جنسى به هر شكلى كه ممكن باشد براى خود نمى بينند.

آنچه من در اروپا ديده ام و در رابطه با ملّت آمريكا شنيده ام از نوشتن و بيانش شرم دارم، تنها چيزى كه مى توانم در رابطه با غربيان اظهار كنم، اين است كه غربيان با تمام وجود از هويت انسانى خالى شده، و تبديل به حيواناتى غير از حيوانات صحرا و دريا و هوا شده اند، حيواناتى كه در ميان تمام حيوانات اعم از وحشى و اهلى نمونه ندارند.

اين حقيقت را هم ناگفته نگذارم كه از نظر علمى و حاكميت قوانين مربوط به امور مادى، و رعايت نظم و انضباط كارى براى زنده ماندن و شكم چرانى و شهوت رانى بى قيد و شرط در سطح بالايى قرار دارند.

شما نمونه مسائل تربيتى و اخلاقى اسلام را در جهت رشد و تكامل انسان، در هيچ مكتبى از مكاتب موجود جهان حتى اديانى كه در ادعاى آسمانى بودن آن را دارند نمى يابند.

دراين زمينه به گوشه اى از واقعيات و حقايق اسلامى كه براى شكوفا كردن شخصيت انسان و رسانيدن او به اوج كمال و عظمت است اشاره كرده، باشد كه دل مشتاقان بيش از پيش متوجه اين مدرسه الهى گردد، و اين هديه حق را غنيمت دانسته وجود خود را به آن حقايق بيارايند.

معاذ مى گويد از جانب رسول خدا مأمور به برنامه اى در يمن شدم، به وقت وداع مرا نصيحت كرد، و به آراسته شدن به مسائلى دعوت نمود، در قسمتى از آن سفارشات آمده:

أُوصيكَ بِتَقْوَى اللّهِ، وَصِدْقِ الْحَديثِ، وَالْوَفاءِ بِالْعَهْدِ، وَاَداءِاْلاَمانَةِ، وَتَرْكِ الْخِيانَةِ، وَحِفْظِ الجار،ورحمة اليتيم،ولين الكلام،وبذل السلام،وحسن العمل،وقصرالامل، ولزوم الايمان،والفقه فى القرآن،وحب الاخرة،والجزع من الحساب،وخفض الجناح، واياك ان تسب حكيماً،اوتكذب صادقاً،اوتطيع آثماً،اوتعصى اماماًعادلا:(1)

توراسفارش مى كنم به تقواى الهى يعنى خوددارى ازهمه گناهان،وراستى درگفتار،ووفاى به پيمان،واداى امانت،وترك خيانت،حفظ حقوق همسايه،ومهربانى بايتيم،ونرمى گفتار،وسلام به مردم،ونيكى عمل،وكوتاهى آرزو،وپاى بندى به ايمان،وفهم قرآن،وعشق،به آخرت،ووحشت ازحساب روزقيامت،وفروتنىوخاكسارى ازاين كه حكيمى راناسزاگويى،وراستگويى راتكذيب كنى،وزشت كارى راپيروى نمايى،وازامام عادل سرپيچى كنى بپرهيز.

در معارف اسلامى براساس آيات قرآن و روايات انسان تشبيه به درخت شده،كه دانه اوليه و مايه اصلى آن درخت لطف حق،وباغبان وبرزگر آن نبى و امام،ومالك درخت خداوند،وسرزمين آن روح انسان است.

براى آن درخت عروقى در هفت مقام،و شاخى در هفت مرحله،و هفت برگ و هفت ميوه،شمرده اند كه از هفت آب و از هفت بر سيراب مى شود، وچون به لقاء حق رسد هفت جايزه نصيب او مى گردد:

1 - عروق: يقين،توكل،رضا،صبر،خوف از مقام حق،رجا،تسليم.

2 ـ شاخه:طهارت،نماز،صدقات،روزه، جهاد، حسن خلق،امر به معروف.

3 ـ برگ:صفا،حمد،ثناءالهى،اخلاص،خضوع،حرمت،وفا.

4 ـ ميوه:انابت، حيا، تجريد،قلب از ماسوى اللّه، تفريد، زهد، محبت - شوق.

5 ـ باران:كفايت، ولايت، هدايت، رعايت، قرب، نعمت، عنايت.

6 ـ ابر:رحمت، كرامت، جود، لطافت، احسان، امتنان، مغفرت.

7 ـ تعهد بر:فقر، مسكنت، زهد، جوع، ذلّت، انكسار، افتقار.

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) بحار، ج 74.

8 ـ جايزه:جزاء، عطا، نعماء، خلد، بقاء، رضا، لقا.

(1)

اين امور كه همه و همه در ظرفيت انسان است،وهر مرد و زنى از نظر اسلام لياقت آراسته شدن به آنها را دارند، اگر بخواهد تفسير شود، بدون ترديد كتاب مفصّلى خواهد شد.

انسان غربى دچار حجاب هاى سنگينى است كه آن حجاب ها مانع از تابيدن نور حق در وجود آنها شده، حجاب جسم، حجاب شهوات، حجاب غرائز، حجاب مال و منال، حجاب دانش و صنعت، حجاب منيت و غرور، ولى انسان اسلامى با اتصال به اسلام مهاجر از همه حجاب هاست.

انسان اسلامى هر حجابى را كه از پيش روح جان برمى دارد، نورى در دلش مى تابد، و آن نور با رفتن هر حجابى هوى تر مى شود،تا جايى كه تمام فضاى جان و دل را فرا مى گيرد، و براى او شرح صدر حاصل مى شود، پس از شرح صدر حقايق براى او كشف مى گردد، و براى او يقين حاصل مى شود، كه هر چه را خداوند و انبيا و امامان به آن دعوت كرده اند نظام اتمّ تشريعى و باعث خير دنيا و آخرت انسان است، و نتيجه اين انشراح پاك شدن دل و جان از لوث صفات ضميمه است، صفاتى كه هر كدامشان مى تواند علت خذلان انسان در دنيا و آخرت گردد.

اين ذمائم عبارتند از: شرك، كفر، نفاق، عجب، ريا، غرور، حسد، حرص، طمع، تكبر، كينه، خودبينى، خودپسندى و...

وقتى قلب و جان به نور حق روشن شود، نتيجه آن اطاعت از تمام اوامر حق و انبياء و امامان، و اجتناب از محرمات و معاصى و آلودگى ها است.

امام على (عليه السلام) در رابطه با اينگونه انسان ها مى فرمايد: قد خلع سرابيل الشهوات، و تخلى من الهموم الا واحداً، انفرد به، فخرج من صفة ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) روح الأرواح، 123.

العمى، و مشاركة اهل الهوى، و صار من مفاتيح ابواب الهدى، و مغاليق ابواب الردى قد ابصر طريقه، و سلك سبيله، و عرف مناره، و قطع غماره، واستمسك من العرى باوثقها و من الجبال بامتنها، فهو من اليقين على مثل ضوء الشمس.(1) جامه شهوات را از وجودش بدر آورد، و از تمام انديشه ها جز انديشه رسيدن به مقامات ملكوتى جالى شد، از گردونه كوردلى در آمد، و از مشاركت در شكل زندگى اهل هوا دورى گزيد، ابواب هدايت را كليد بازگشايى شد، و ابواب ضلالت و گمراهى را قفل بستن شد، راهش را شناخت، مسيرش را پيمود، نشانه هدايت را يافت، سختى ها را پشت سر گذاشت، از دستگيره ها به محكم ترينش چنگ زد، از ريسمان ها به قوى ترينش متصل شد، او در يقين بهحقايق همانند نور آفتاب است.

اگر چه من در اين نوشتار قصد نشان دادن گوشه اى از حيات حضرت لقمان حكيم را كه از چهره هاى برجسته مكتب الهى است دارم، ولى بيان و تفسيراين واقعيت را لازم مى بينم كه انسان داراى مايه ها و استعدادهاى شگرفى است كه اگر اين مايه ها در سايه آفتاب هدايت حق قرار بگيرد، از انسان موجودى برتر از تمام موجودات و حتى بالاتر از فرشته مقرب مى سازد، و اگر دور از خورشيد هدايت بماند، گر چه در عمل و صنعت و تمدن و مدنيت پيشرفت چشمگيرى كند از او موجودى پست تر از تمام حيوانات بوجود مى آيد!

دليل بر وجود آن مايه ها و استعدادهاى اعجاب انگيز و رشد و كمالش در سايه هدايت حق وجود انسان هاى باعظمتى است كه در گردونه نبوت و امامت و ايمان و عمل صالح ظهور كردند و صفحات تاريخ حيات را به نور خود روشن نموده و به انسانيت و تمدن آبرو دادند.

 

ــــــــــــــــــــــــــــ

(1) نهج البلاغه: خطبه 86 .