فراز 7 از دعای 12 ( باز بودن مسیر توبه برای بندگان گنه‌کار )

پاک و منزّهی، از تو ناامید نمی‌شوم و حال آن‌که درِ توبۀ به محضرت را به رویم گشوده‌ای؛ بلکه سخن می‌گویم، سخن بنده‌ای خوار، بنده‌ای ستم کننده به خویش، بنده‌ای که حرمت پروردگارش را سبک شمرده؛

گشايش باب توبه و اصلاح نفس به توبه‌

انسان دو چهره حقيقى دارد: چهره‌اى كه قوس صعود است و چهره‌اى كه قوس نزول است و سير هر دو بى‌نهايت است و بين آن دو صورت رابطه مستقيم برقرار است. هر اندازه انسان در چهره بندگى پيش رود و در مسير عبوديت محض سير كند چهره او شكوفاتر مى‌شود. و برعكس، هر اندازه از صورت بندگى او كاسته شود، صورت ربوبى در او كم‌رنگ شود. پس هر اندازه منيّت و خوديت در ظرف عبوديت از دست برود، صورت پروردگارى به دست مى‌آيد و رشد مى‌نمايد و هر قدر چهره ربوبى از دست برود، مى‌توان با تقويت چهره بندگى آن را دريافت نمود و به درجات معرفت و كمال رسيد.

مؤمن به جايى مى‌رسد كه نه تنها داشتن استعداد بروز گناه را گناه مى‌داند بلكه حقيقت امكان ابراز خويش را هم در برابر حقيقت وجودى حق گناه مى‌شمارد، از اين رو در نمازش كاستى مى‌بيند، اگر چه نماز او از جهت توان و اداى وظيفه تمام باشد.

امام معصوم (عليه السلام) در مقام شهود توانمندى‌هاى استعداد خود كه مى‌گويد:

«خدايا! مرا ببخش» خود او ظهور حق است و منِ او بقاى بعد از فناست، از اين جهت امام (عليه السلام) مى‌خواهد به واسطه بخشش حق از اين مقام به مقام كامل‌ترى برسد تا جايى كه در من تعيّنى نماند و به مطلق كمال وصل گردد.

قرآن راه بازگشت همراه با اميدوارى را به روى همه بندگان خطاكار مى‌گشايد؛ زيرا هدف اصلى از همه اين امور تربيت و هدايت است نه انتقام‌گيرى و خشونت، بلكه با بيانى از روى لطف و محبت؛ آغوش رحمتش را براى بندگان باز كرده و فرمان قبولى آنها را صادر نموده است:

﴿وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَعْفُو عَنِ السَّيِّئَاتِ وَيَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ﴾«1»

و اوست كه توبه را از بندگانش مى‌پذيرد و از گناهان درمى‌گذرد و آنچه را انجام مى‌دهيد، مى‌داند.

يا در جاى ديگر مژده آمرزش و گذشت را پس از تصفيه نفس از آلودگى‌ها را داده است:

﴿فَمَن تَابَ مِن بَعْدِ ظُلْمِهِ ‌وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ يَتُوبُ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾«2»

پس كسى كه بعد از ستم كردنش توبه كند و [مفاسد خود را] اصلاح نمايد، يقيناً خدا توبه‌اش را مى‌پذيرد؛ زيرا خدا بسيار آمرزنده و مهربان است.

به راستى از كسى كه رحمتش بر غضبش پيشى گرفته و بندگان را براى رحمت و كرامت آفريده نه خوارى، و عذاب و درياى كرم و آفتاب فيض او نامحدود است؛ به غير از اين انتظارى نيست.

آيه فوق درِ بازگشت به حق را به سوى دزدان و رهزنان اموال مردم باز گذاشته است كه اگر كسى پيش از اثبات عمل سرقت در دادگاه دنيايى؛ توبه كند حدّ سرقت از او برداشته مى‌شود و چنانچه به دنبال اصلاح امور نفسى و مالى برآيد بدون نگرانى بخشيده مى‌شود. البته اين توبه بايد اختيارى يا عنايتى باشد كه قبل از گرفتارى در زندان آهنى به گناه خود در محضر حق اعتراف كند وگرنه توبه اضطرارى به هنگام مشاهده عذاب خداوند يا آثار مرگ، ارزشى ندارد.

بنابراين كسى نبايد از رحمت خدا نااميد گردد؛ شايد در قيامت هم مشمول شفاعت رسول اللّه (صلى الله عليه و آله) واقع شود تا پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله) هم به آزادى او از آتش‌ دوزخ راضى گردد.

امام صادق (عليه السلام) مى‌فرمايد:

توبه ريسمان خدا و سپاه عنايت اوست. بنده بايد پيوسته در هر حال بر توبه همت گمارد. هر گروهى از بندگان را توبه‌اى است: توبه پيامبران از فاش شدن راز است و توبه برگزيدگان از دم زدن است و توبه اوليا از رنگارنگى خطورات دل و توبه خاصان از پرداختن به غير خدا و توبه عوام از گناهان است.«3»

پس امام على (عليه السلام) بازگشت هميشگى به حق را از صفات بارز مؤمن مى‌داند و مى‌فرمايد:

تُوبُوا إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ادْخُلُوا فِى مَحَبَّتِهِ، فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يُحِبُّ التَّوابينَ وَ يُحِبُّ الْمُتَطَهِّرينَ وَ الْمُؤْمِنُ تَوَّابٌ.«4»

به درگاه خداوند عزيز و بلند مرتبه توبه بريد و به حلقه محبت او درآييد؛ زيرا خداوند توبه‌گران و پاكيزگان را دوست مى‌دارد و مؤمن بسيار توبه كننده است.

تا فرصت باقى است و حجت خدا بر روى زمين واسطه فيض حق است؛ در بساط رحمت حق، جرعه‌اى آب توبه بنوشيم؛ چون حجت برداشته شود، درهاى توبه بسته مى‌شود، آنگاه ايمان آوردن و اعتراف به گناه سودى ندارد كه حضرت فرمود:

مَنْ تابَ تابَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ أُمِرَتْ جَوارِحُهُ أَنْ تَسْتُرَ عَلَيْهِ، وَ بِقاعُ الْأَرْضِ أَنْ‌ تَكْتُمَ عَلَيْهِ وَ أُنْسِيَتِ الْحَفَظَةُ ما كانَتْ تَكْتُبُ عَلَيْهِ.«5»

هر كس توبه كند خداوند او را بيامرزد و به جوارح او و جاى جاى زمين دستور داده شود كه آبروى او را حفظ كند و عيب‌هايش را بپوشاند و گناهان كه فرشتگانِ حافظ اعمال برايش نوشته‌اند از ياد آنان برده شود.

امام رضا (عليه السلام) در پاسخ به اين پرسش كه چرا خداوند فرعون را با آن كه ايمان آورد و به يگانگى او اعتراف كرد غرق ساخت؟ فرمود:

زيرا او هنگامى ايمان آورد كه عذاب را مشاهده كرد و ايمان به حق در وقت فشار و كيفر پذيرفته نيست.«6»

اكنون اى انسان به راه توبه بازگرد و تا درهاى آسمان را گشوده‌اند؛ به جبران گذشته بپرداز.

حضرت على (عليه السلام) فرمود:

ثَمَرَةُ التَّوْبَةِ، إِسْتِدْراكُ فَوارِطِ النَّفْسِ.«7»

نتيجه بازگشت به خدا، جبران زياده‌روى‌هاى نفس است.

مناجات عاشقان‌