مرگ و فرصت ها، ص: 175

حكايت انوشيروان و وزير

می نويسند: انوشيروان «1» با وزيرش رد می شدند، به خرابه ای رسيدند، دو جغد با هم حرف می زدند. بوذرجمهر «2» شخص باسوادی بود، كه هم زبان ايرانی را استاد بود و هم زبان هندی را. «كليله و دمنه» را ايشان اولين بار از زبان هندی به زبان ساسانی برگرداند. بعد عبدالله بن مقفع «3» به عربی برگرداند و ملّاحسين كاشفی سبزواری «4» به فارسی برگرداند و به نام «انوار سهيلی» ناميد كه كتاب خيلی خوبی است.

اين كتاب عيب ها و حسن ها را از زبان حيوانات بيان كرده است كه آن عالم هندی ساخته بود بوذرجمهر چون آن را ترجمه كرد مشهور شد كه بوذرجمهر زبان حيوانات را می فهمد.

انوشيروان به بوذرجمهر گفت: اين دو جغد به همديگر چه می گويند؟ گفت:

ممكن است دوست نداشته باشند كه ما بدانيم چه می گويند. گفت: نه، بگو آنها چه می گويند. گفت: آن جغد خاكستری، جغد نر است و آن جغد ديگر، ماده است.

جغد خاكستری به خواستگاری دختر اين جغد ماده آمده است برای پسر خودش.

دارند با هم صحبت می كنند تا مقدمات را فراهم كنند.

آن جغد ماده می گويد: دختر من در زيبايی، پر زدن و حرف زدن كم نظير است، پس مهريه اش سنگين است. جغد نر گفت: مهر دخترت چقدر است؟ گفت: صد هزار خرابه. جغد نر گفت: پسر من صد هزار خرابه از كجا بياورد. گفت: تا اين مرد- انوشيروان- بر سر كار است، اين مملكت رو به خرابی است و هر چه خرابه بخواهی، پيدا می شود. تا ستمگران سركار هستند، هم اقتصاد خراب است، هم اخلاق، هم زندگی و هم گره های زندگی مردم زياد است. همه مردم دچار چه كنم چه كنم هستند. اين طبع ستم و ستمكار است.

______________________________
(1)- انو شيروان لقب خسرو شاهنشاه ساسانی ملقب به دادگر (531- 579 ه. ق) فرزند غباد ساسانی است. او درجنگ های خارجی با دولت روم و مهاجمان شرقی كامياب شد و دراصلاحات داخلی واشاعه عدل و داد موفق گرديد. دوران پادشاهی وی از درخشان ترين دوره های سلطنت ساسانی بوده. حضرت محمد بن عبد الله در زمان اين پادشاه متولد گشت.

فرهنگ فارسی معين (اعلام): 5/ 191.

(2)- بوذرجمهر يا بزرگمهر نام حكيم بزرگوار و نجيب دانش شعار پسر بختگان كه سالها وزير انوشيروان دادگر بود به حكمت و تدبير مشهور بود. در اغلب كتب تواريخ و شاهنامه فردوسی حالات وی مسطور است. از آثار معروف او برگردان كليله و دمنه به زبان ساسانی می باشد.

لغت نامه دهخدا: 8/ 1036.

(3)- ابن مقفع ابو محمد عبدالله (106- 142 ه. ق) فرزند داذويه نويسنده بزرگ و مترجم آثار پهلوی به عربی. وی مردی آزاده و آزاد انديش بود خصايص اخلاقی و ابعاد ارزشهای شخصی او در حدی بوده كه كار پژوهشگران را دشوار ساخته است. زيرا او تا قبل از اينكه اسلام بياورد به روز به معروف و كنيه اش ابو عمرو بوده پس ازتشرف به اسلام نام عبد الله و كنيه ابو محمد را برگزيد. وی كتابی شگفت به نام رساله الصحابه خطاب به خليفه منصور نوشت كه برنامه يك انقلاب بود و همين سبب قتل او در ماجرای سفيان بن معاويه گرديد و بعضی ديگر او را متهم به زندقه كردند. وی به سال 142 ه. ق در سن 36 درگذشت.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی: 4/ 662.

(4)- ملا حسين كاشفی؛ حسين بن علی بيهقی سبزواری واعظ ملقب به كمال الدين دانشمند و واعظ معروف (906- 910 ه. ق) وی در علوم دينی و معارف الهی و فنون غريبه و رياضيات و نجوم دست داشت او در زمان سلطان حسين بايقرا درهرات و نيشابور به وعظ وارشاد مشغول بود و با صوتی خوش و آهنگی دلكش آيات قرآنی و احاديث نبوی را با عبارات و اشارات مناسب ايراد می كرد. از ايشان آثار بسياری از جمله انوار سهيلی در ترجمه فارسی كليله و دمنه منتشر شده است.

فرهنگ فارسی معين (اعلام): 6/ 1526.