پرسشها و پاسخها، ص: 97
سؤال 1:
آيا علم خداوند موجب سلب اختيار مردم در انجام كارها نيست؟ به عبارت ديگر خداوند از ازل، علم داشت به اين كه فلان انسان در زمان معيّن دست به جنايت می زند اگر فرد جنايت كار، اقدام به آن جنايت نكند علم خدا بر خلاف واقع خواهد شد به قول «خيّام»:
|
می خوردن من حق ز ازل می دانست |
گر مِی نخورم علم خدا جهل بود |
|
بنابراين برای هيچ فردی از آن كار و كرداری كه از ازل، خدا می دانست چاره و گريزی نيست و نمی تواند خلاف آن را انجام دهد پس انسان اختيار از خود ندارد و مجبور است به انجام آنچه كه علم خدا به آن تعلّق گرفته است.
در پاسخ بايد بگوييم: ما نيز قبول داريم كه علم خداوند از ازل به افعال و كردار ما تعلّق گرفته و تمام پديده های جهان مورد تعلّق علم و اراده خداوند می باشند ولی مهم اين است كه بايد ديد اراده خداوند و علم ازلی خداوند به چه صورت به اعمال ما تعلّق گرفته است. همان طور كه خداوند از اصل عمل ما آگاه است از خصوصيّت و صفت عمل ما كه اختياری يا اضطراری بودن است نيز مطّلع و آگاه است.
خداوند علم دارد به اين كه بعض افعال ما مانند گردش خون در رگ ها، ضربان قلب، فعّاليت دستگاه گوارش، به هم خوردن پلك چشم و... خارج از اراده و اختيار ما و به صورت اضطراری محقّق می شود و دسته ديگر از اعمال ما طبق اراده و اختيار ما و در كمال آزادی انجام
