پرسشها و پاسخها، ص: 364
سؤال 6:
در روايات آمده كه:
«أَبی اللَّهُ أَنْ يُجرِيَ الامُورَ الّا بِاسْباب» «1»
انسان بايد از طريق وسيله هر حاجتی را رفع كند اما از طرف ديگر، روايت داريم كه ايمان كامل نيست مگر اين كه انسان بداند آنچه به او می رسد يا نمی رسد دست خداست و نفی استقلال از غير كند چگونه ممكن است در عين اين كه از وسايل برای رفع احتياجات استفاده می كند آن ها را مؤثّر نبيند و كاملًا بی اعتنا باشد جمع بين اين دو روايت چگونه ممكن است؟
معنی و مفهوم اين روايت ممكن است، چنين باشد كه: هر كس برای بر طرف كردن حاجات خود بايد تلاش و كوشش در آن عمل را تا رسيدن به هدف و نتيجه انجام دهد، و اين گونه نباشد كه به محض اين كه كاری بخواهد انجام دهد بگويد كه همه چيز به دست خداست و نيازی به حركت وجود ندارد.
بلكه بايد حركت كند و اسباب رسيدن به هدف را فراهم نمايد و از وسايل استفاده كند تا به نتيجه برسد، امّا از ابتدا تا انتها به اين مطلب عقيده قلبی كامل داشته باشد كه اگر خدای متعال بخواهد اين امر محقّق خواهد شد و همه امور به دست او است. برای شفای مريض بايد حركت كند دنبال وسيله برود امّا بايد بداند كه شفا را خدا می دهد و دارو و دكتر
______________________________ (1) كافی: 1/ 183، حديث 7.
