بسم الله الرحمن الرحيم
و آتنا فى الدنيا حسنه و فى الاخره حسنه و قنى برحمتك عذاب النار.
اين چند جمله، آخرين قسمت از دعاى شريف «مكارم الاخلاق» است.
امام سجاد عليه السلام از پيشگاه مقدس بارى تعالى درخواست مى نمايد: پروردگارا ! در دنيا به ما خوبى عطا فرما و در آخرت نيز به ما خوبى عطا فرما، و در ظل رحمتت مرا از عذاب دوزخ مصون و محفوظ دار.
به خواست خداوند توانا، اين چند جمله، موضوع بحث و سخنرانى امروز است.
قيام قيامت و برپا شدن روز جزا يكى از اساسى ترين اركان اعتقادى و ايمانى در مكتب آسمانى پيمبران الهى است. تمام انبيا از آمدن چنين روزى خبر داده و انسانها را به مسئوليتشان در پيشگاه بارى تعالى متوجه نموده اند. در قرآن شريف آيات بسيارى است كه مردم را از عالم آخرت و زنده شدن دوباره ى آنان و رسيدگى به حساب اعمالشان و ثواب و عقابى كه در پى دارند، آگاه نموده و خاطرنشان
ساخته اند كه شما بيهوده و لغو آفريده نشده ايد.
افحسبتم انما خلقناكم عبثا و انكم الينا لا ترجعون.
آيا پنداشته ايد كه ما شما را لغو و بى حساب آفريده ايم و گمان داريد كه به سوى ما بازنمى گرديد؟
بدبختانه بشر در دنيا اسير محسوسات و ملموسات است، هر چه را كه مى شنود، مى خواهد ببيند يا آن را لمس نمايد، لذا واقعيتهاى نامحسوس و حقايق پنهان را نفى مى كند يا لااقل با دودلى و ترديد آن را تلقى مى نمايد و امر معاد از اين قبيل است. يكى از مشركين قطعه ى كوچكى از استخوان پوسيده ى يك انسان مرده را حضور رسول اكرم (ص) مى برد و آن را با دو انگشت خود مى فشرد و نرم مى گردد، به آن مى دمد، در فضا پراكنده مى شود. سپس به حضرت عرض مى كند:
من يحيى العظام و هى رميم. قل يحييها الذى انشاها اول مره.
اين استخوان پوسيده را چه كسى زنده مى كند! بگو آن كس كه اولين بار به وجودش آورده و به آن حيات بخشيده است.
بشر به طور طبيعى در فكر كمال نامحدود است و انديشه هاى بى نهايت در سر مى پرورد، هر قدر تحصيل علم كند و از دانشها آگاهى يابد، قانع نمى شود و مى خواهد به تمام دانستنيها واقف گردد، هر قدر مال و ثروت گرد آورد، سير نمى شود و براى ثروت بيشتر تلاش مى كند. اگر به فرض روزى مالك تمام اموال كره ى زمين گردد، فكر مى كند آيا در اجرام سماوى معادن طلا و نقره وجود دارد يا نه، و اگر دارد چگونه مى تواند بر آنها دست يابد. آدمى به هر مرتبه، سلطه و قدرت پيدا كند، در جستجوى قدرت فزونتر در شعاع بيشتر است. آدمى به زندگى ابدى و
پايدار فكر مى كند و در تمناى لذايذ نامحدود و پايان ناپذير است. اين تمايل فطرى كه با سرشت انسانها آميخته و در نهاد آدميان نهفته است، آفريده ى پروردگار حكيم است. با توجه به اينكه در دنياى محدود و زودگذر تمنيات نامحدود انسانها اقناع نمى گردد و با در نظر گرفتن اين امر كه آفريدگار حكيم عمل لغو نمى كند و تمنيات نامحدود انسانها بى حساب آفريده نشده است، اين سئوال پيش مى آيد كه خواسته هاى بى نهايت آدميان چگونه و در كجا اقناع مى شود. كلام كوتاه معلم بزرگ اسلام، حضرت مولى الموحدين على عليه السلام به اين پرسش پاسخ مى گويد:
لكل شيئى من الدنيا انقضاء و فناء و لكل شيئى من الاخره خلود و بقاء.
على (ع) فرموده: براى تمام چيزهايى كه از دنياست، پايان و فناست و براى هر چيزى كه از آخرت است، ابديت و بقا.
ماديون، مرگ انسان را همانند مرگ نبات و حيوان مى پندارند و آن را به معناى فنا و نابودى آدمى تصور مى كنند. ولى پيروان مكتب انبيا از نظر دينى و روحيون دانشمند از نظر علمى به بقاى روح عقيده دارند و مى گويند: با رويداد مرگ، بدن مى ميرد، در خاك متلاشى مى شود و مواد تجزيه شده اش به مخزن طبيعت برمى گردد، ولى روحش باقى و جاودان است و با مردن بدن از ميان نمى رود. على (ع) در اين باره نيز چنين فرموده است:
ايها الناس! انا خلقنا و اياكم للبقاء لا للفناء و لكنكم من دار الى دار تنقلون. فتزودوا لما انتم صائرون اليه و خالدون فيه و السلام.
اي مردم! ما و شما براى باقى ماندن آفريده شده ايم نه براى
فانى شدن، لكن تغيير مكان مى دهيد و از خانه اي به خانه ى ديگر انتقال مى يابيد، پس، از اين سراى گذران براى عالمى كه رهسپار آن هستيد و براى هميشه در آن مى مانيد، توشه اي برداريد.
بنابراين، تمنيات بى نهايت و نامحدود كه در ضمير بشر نهفته است، لغو آفريده نشده اند و طبق مكتب آسمانى پيمبران الهى، آن تمايلات و در عالم آخرت، كه سراى جاودان است، اقناع خواهند شد. شكم مادر براى جنين عالمى است قبل از دار دنيا، و دنيا براى انسانها عالمى است قبل از عالم آخرت، اعضا و جوارح و همچنين قوا و نيروهايى كه جنين براى زندگى دنيا لازم دارد، طبق نظام حكيمانه ى خلقت در رحم مادر به وى اعطا مى گردد. انسانها نيز در شكم مادر روزگار بايد خود را به شايستگى بسازند و زمينه ى رفاه و آسايش خويشتن را براى زندگى ابدى عالم آخرت مهيا نمايند، و اين معناى كلام على (ع) است كه فرمود: از اين دنياى گذران براى عالم جاودان توشه اي برداريد.
آدمى داراى دو بعد است: يكى بعد حيوانى و آن ديگر بعد انسانى. اگر بخواهد طبق كتاب آفرينش خود قدم بردارد، بايد همواره متوجه هر دو بعد خويشتن باشد و به گونه اي عمل كند كه قواى هر دو بعد را به كمال لايقشان برساند و اين منطق حكيمانه ى اولياى الهى در شرع مقدس اسلام است.
عن الكاظم عليه السلام: ليس منا من ترك دنياه لدينه او ترك دينه لدنياه.
در حديث امام كاظم عليه السلام آمده است كه فرمود: از ما
نيست و به مكتب تربيتى ما بستگى ندارد آن كس كه دنياى خود را براى دين خويش ترك گويد يا آنكه دين خود را براى دنياى خويشتن رها نمايد.
كسانى در دنيا از نيكيهاى اين سرا و در آخرت از خوبيهاى آن سرا بهره مند مى شوند كه در ايام زندگى و گذران دار تكليف، براى هر دو جهان فعاليت مى كنند، يك قسمت عمرشان در كارهاى دنيوى و تامين معاش و جلب لذايذ مشروع صرف مى شود و قسمت ديگر در عبادات واجب و مستحب و ساير كارهايى كه موجب رضاى بارى تعالى است. اينان از روش رسول اكرم (ص) و ائمه ى معصومين عليهم السلام پيروى مى نمايند، نه دنيا را براى دين ترك مى گويند و نه دين را براى دنيا از دست مى دهند. قرآن شريف درباره ى اين گروهى كه راه حق و صواب را مى پيمايند فرموده :
و منهم من يقول: ربنا آتنا فى الدنيا حسنه و فى الاخره حسنه و قنا عذاب النار.
بعضى از مسلمانان كه واقع گرا و وظيفه شناس هستند، مى گويند: بار الها! در دنيا به ما خوبى عطا فرما و در آخرت نيز از خوبى برخوردارمان نما و ما را از آتش دوزخ مصون و محفوظ دار.
گروه ديگرى از مسلمانان هستند كه به روز جزا عقيده دارند و از ثواب و عقاب الهى سخن مى گويند، اما به قدرى مجذوب دنيا و علايق آن شده اند كه براى خود فرصتى باقى نگذارده اند تا به وظايف دينى عمل كنند و براى آخرت خويش ذخيره اي تهيه نمايند. قرآن شريف در چند مورد از اين گروه نام برده و بى نصيبى آنان را از
حسنات آخرت خاطرنشان فرموده است.
فمن الناس من يقول ربنا آتنا فى الدنيا و ما له فى الاخره من خلاق.
بعضى از مردم تنگ نظرند كه فقط از بارى تعالى درخواست متاع دنيا دارند و اينان در آخرت فاقد سرمايه ى فضيلت و كمال اند.
و من كان يريد حرث الدنيا نوته منها و ماله فى الاخره من نصيب.
كسى كه در دنيا تمام توجهش معطوف به امور مادى و منافع دنيوى است، ما خواسته ى ماديش را به وى اعطا مى نماييم، اما او در قيامت از ذخاير نجات بخش معنوى بهره اي نخواهد داشت.
خلاصه، اسلام دينى است بر وفق فطرت و آيين خلقت، برنامه اش جمع بين تمايلات حيوانى و تعالى انسانى است. اگر كسى هر يك از اين دو بعد را ناديده انگارد، برخلاف فطرت عمل كرده و از نظام خلقت سر باز زده است. هم اكنون در دار دنيا گروهى هستند به نام مرتاضين هند كه با اراده و اختيار خود به سختترين رياضتها تن مى دهند، از خانه و زندگى، از زن و فرزند، و از لباس خوب و تغذيه ى صحيح چشم مى پوشند و به گفته ى شاعر به جاى غذاى كامل به يك بادام قانعند:
دل عاشق به پيغامى بسازد
رياضت كش به بادامى بسازد
اين همه مشقتها را براى آن تحمل مى كنند كه با سركوب نمودن بعد حيوانى خويش به تعالى معنوى و كمال انسانى نايل گردند. در آيين كليسا نيز مردان راهب و زنان جوان تارك دنيا بسيارند كه مسير عادى زندگى را ترك گفته، ازدواج را كه يكى از سنن متقن آفرينش است
عملى پليد تلقى نموده و از انجام آن خوددارى مى كنند و ترك دنيا را وسيله ى نيل به عالى ترين مدارج سعادت انسانى خود مى پندارند. بعضى از مردان و زنان مسلمان نيز گاهى به فكر رهبانيت مى افتادند و به منظور دست يافتن به تعالى معنوى و كمال روحانى، انديشه ى ترك لذايذ دنيا در ضميرشان پديد مى آمد و چون افكار خود را با رسول اكرم (ص) يا يكى از ائمه ى معصومين عليهم السلام در ميان مى گذاردند، اولياى دين آنان را از چنين عملى جدا منع مى نمودند و برحذر مى داشتند.
عن على عليه السلام انه قال: جاء عثمان بن مظعون الى رسول الله صلى الله عليه و آله فقال يا رسول الله قد غلبنى حديث النفس و لم احدث شيئا حتى استامرتك. قال بم حدثتك نفسك يا عثمان؟ قال: هممت ان اسيح فى الارض. قال: فلا تسح فيها فان سياحه امتى المساجد. قال: هممت ان احرم اللحم على نفسى. فقال: لا تفعل فانى لاشتهيه و آكله. و لو سالت الله ان يطعمنيه كل يوم لفعل. قال: هممت ان اجب نفسى. قال: يا عثمان! ليس منا من فعل ذلك بنفسه و لا باحد. ان و جاء امتى الصيام. قال: و هممت ان احرم خوله على نفسى، يعنى امراته. قال: لا تفعل يا عثمان!
عثمان بن مظعون يكى از مسلمانان ثابت قدم و از اصحاب بزرگوار رسول اكرم (ص) بود. على عليه السلام فرمود: عثمان بن مظعون حضور پيمبر اكرم (ص) آمد، عرض كرد: يا رسول الله! افكارى در ضميرم پديد آمده، اما قدمى برنداشته ام تا شرفياب شوم و استجازه نمايم. حضرت فرمود: نفست با تو چه مى گويد؟ عرض كرد: به فكرم آمده كه زن و فرزند را ترك گويم، از خانه و زندگى چشم بپوشم، به
جهانگردى و به سير و سياحت بروم. حضرت فرمود: چنين مكن، سياحت امت من در مساجد است. عرض كرد: مى خواهم خوردن گوشت را بر خود تحريم كنم. فرمود: چنين مكن، من به گوشت تمايل دارم و مى خورم، اگر از خداوند بخواهم هر روز گوشت را طعام من قرار دهد، دعايم را مستجاب مى فرمايد. عرض كرد: يا رسول الله! مى خواهم عضو خود را ناقص كنم تا فاقد تمايل جنسى شوم. فرمود: عثمان! از ما نيست و به مكتب ما بستگى ندارد كسى كه چنين عملى را درباره ى خود يا ديگرى انجام دهد و بى ميلى امت من در عمل جنسى بايد از راه روزه گرفتن باشد. عرض كرد: مى خواهم آميزش با همسر خود را بر خويشتن تحريم نمايم. فرمود: چنين مكن.
علاء بن زياد از اصحاب على عليه السلام بود. به حضرت از برادرش عاصم بن زياد شكايت كرد كه عبايى در بر كرده و تارك دنيا شده است. فرمود: او را نزد من آوريد. وقتى به حضورش شرفياب شد:
قال: يا عدى نفسه! لقد استهام بك الخبيث، اما رحمت اهلك و ولدك؟ اترى الله احل لك الطيبات و هو يكره ان تاخذها؟ انت اهون على الله من ذلك. قال: يا اميرالمومنين! هذا انت فى خشونه ملبسك و جشوبه ماكلك. قال: ويحك، انى لست كانت، ان الله تعالى فرض على ائمه العدل ان يقدروا انفسهم بضعفه الناس كيلا يتبيغ بالفقير فقره.
فرمود: اي دشمنك نفس خود! شيطان سرگردانت نموده است، چرا به زن و فرزندت ترحم ننمودى؟ به نظرت اينكه خداوند چيزهاى پاكيزه را بر تو حلال نموده، كراهت دارد كه تو از آنها
بهره مند شوى؟ تو حقيرتر از آن هستى كه درباره ى خداوند چنين بينديشى. عاصم عرض كرد: اي اميرالمومنين! شما خود لباسى زبر در بر دارى و نانى سخت و خشك مى خورى. حضرت فرمود: من مانند تو نيستم. خداوند مقرر داشته كه پيشوايان عدل، زندگى خود را با ضعفاى جامعه اندازه گيرى كنند تا فقر فقير موجب تهييجش نشود.
عاصم بن زياد تصور كرده بود اگر چگونگى زندگى خود را با وضع زندگى امام (ع) تطبيق دهد، راه تعالى را پيموده است. حضرت با كمال صراحت عمل او را ناصحيح خواند و به وى فهماند كه امام عادل (ع) به امر بارى تعالى وظيفه ى خاصى را به عهده دارد، بايد زندگى خود را با زندگى تهيدستان تطبيق دهد تا فقر در ضمير فقرا موجب تهييج نشود.
و فى الخبر: لا رهبانيه و لا تبتل فى الاسلام.
در حديث آمده كه رهبانيت و تبتل در اسلام نيست.
مجمع البحرين پس از ذكر حديث مى گويد:
اراد بالتبتل الانقطاع عن الدنيا و ترك النكاح.
مراد از «تبتل» منقطع شدن از دنيا و ترك زناشويى است.
ان امراه سالت اباجعفر عليه السلام: فقالت: اصلحك الله، انى متبتله. فقال لها: و ما التبتل عندك؟ قالت: لا اريد التزويج ابدا. قال: و لم؟ قال: التمس فى ذلك الفضل. فقال: انصرفى، فلو كان فى ذلك فضل لكانت فاطمه عليهاالسلام احق به منك، انه ليس احد يسبقها الى الفضل.
زنى به محضر امام باقر (ع) شرفياب شد. پس از دعا درباره ى آن
حضرت، عرض كرد: من متبتله هستم. فرمود: مرادت از تبتل چيست؟ گفت: اراده ام اين است كه هرگز ازدواج ننمايم. فرمود: براى چه؟ پاسخ داد: مى خواهم از راه اين عمل به فضل و برترى دست يابم. حضرت فرمود: از اين تصميمت منصرف شو، اگر در اين كار فضيلتى وجود مى داشت، براى نيل به آن حضرت فاطمه عليهاالسلام از تو شايسته تر بود، بى گمان احدى در فضيلت بر او پيشى ندارد.
از چند حديثى كه معروض افتاد، اين نتيجه به دست آمد كه رهبانيت براى مرد و زن مسلمان، به هر صورت كه باشد، ناروا و ممنوع است. اسلام اجازه نمى دهد كه مسلمانان به نام ترك دنيا، همسر و فرزندان خويش را ترك گويند، خوردن غذاهاى پاك و طيب را بر خود تحريم كنند، از انتخاب همسر قانونى و آميزش جنسى خوددارى نمايند. خلاصه، مسلمان حق ندارد به نام تعالى معنوى و احياى شان انسانى، دنياى خويش را ناديده انگارد، غرايز و تمايلات طبيعى را كه ودايع الهى است در نهاد خود واپس زند، بلكه بايد دنيا و دين، ماده و معنى، و حيوانيت و انسانيت را به موازات هم مورد توجه قرار دهد و هر يك را در جاى خود اقناع نمايد. بموقع است اين نكته تذكر داده شود، همانطور كه مسلمان موظف است در دار تكليف جمع بين دنيا و آخرت نمايد و هيچ يك را براى ديگرى ترك نگويد، همچنين بايد موازنه و تعادل را در اعمال دينى و دنيوى رعايت كند و متوجه باشد كه درباره ى هيچ يك از امور مربوط به آن دو، زياده روى و افراط ننمايد و در اين باره نيز رواياتى از اولياى گرامى اسلام رسيده كه در اينجا پاره اي از آنها ذكر مى شود.
عن ابيعبدالله عليه السلام قال: قال رسول الله صلى الله عليه و آله، يا على! ان هذا الدين متين فاوغل فيه برفق و لا تبغض الى نفسك
عباده ربك، فان المنبت (يعنى المفرط) لا ظهرا ابقى و لا ارضا قطع. فاعمل عمل من يرجو ان يموت هرما و احذر حذر من يتخوف ان يموت غدا.
امام صادق (ع) حديث نمود كه رسول اكرم (ص) به اميرالمومنين (ع) فرمود: اي على! دين مقدس اسلام محكم و متين است، با رفق و مدارا در آن حركت كن و به گونه اي عمل منما كه نفس خود را دشمن عبادت پروردگارت بنمايى. مسافرى كه در پيمودن راه افراط نموده، نه براى مركب توانى باقى گذارده و نه راهى را طى كرده است. در دين عمل كن مانند كسى كه اميدوار است در پيرى بميرد، يعنى وقت زياد دارد، و برحذر باش مانند كسى كه خائف است فردا بميرد، يعنى جز فرصتى كوتاه در اختيار ندارد.
عن ابى بصير عن ابيعبدالله عليه السلام قال: مر بى ابى و انا بالطواف و انا حدث و قد اجتهدت فى العباده. فرآنى و انا اتصاب عرقا. فقال لى: يا جعفر! يا بنى! ان الله اذا احب عبدا ادخله الجنه و رضى عنه باليسير.
ابى بصير از امام صادق (ع) حديث نموده كه فرمود: پدرم در طواف بر من گذر كرد. من جوان بودم و در عبادت مجاهده ى بسيار مى كردم. مرا ديد در حالى كه عرق مى ريختم. به من فرمود: فرزند! خداوند وقتى بنده اي را دوست داشته باشد، او را به بهشت مى برد و از عبادت كم و محدود او راضى مى شود.
روايات بسيارى از اولياى گرامى اسلام رسيده است كه در آنها به مسلمانان توصيه شده در عبادات زياده روى و افراط ننمايند و
اعمال دينى را به طور معتدل انجام دهند و در اينجا به دو روايتى كه مذكور افتاد، اكتفا مى شود.
درباره ى امور مربوط به دنيا و شئون مختلف مادى نيز اخبارى از اولياى دين رسيده كه مسلمانان را به اعتدال و ميانه روى خوانده و مراتب كراهت و ناخشنودى خويش را در توسعه هاى غيرضرورى و تجمل گرايى نسبت به امور مختلف زندگى، ابراز نموده اند و براى مزيد آگاهى شنوندگان، در اينجا بعضى از آن روايات به عرض مى رسد: على (ع) در بصره براى عيادت علاء بن زياد حارثى كه از اصحابش بود، به منزل او رفت. وقتى چشمش به وسعت خانه ى وى افتاد، فرمود:
ما كنت تصنع بسعه هذه الدار فى الدنيا و انت اليها فى الاخره كنت احوج و بلى ان شئت بلغت بها الاخره تقرى فيها الضيف و تصل فيها الرحم و تطلع منها الحقوق مطالعها فاذا انت قد بلغت بها الاخره.
فرمود: تو در دنيا به اين خانه ى وسيع چه نيازى دارى با آنكه در آخرت نيازت بيشتر است. سپس فرمود: بلى اگر بخواهى از راه اين خانه ى وسيع به آخرت برسى، بايد مهمان دعوت كنى و از دعوت شدگان در اينجا پذيرايى نمايى، صله ى رحم كنى و ارحام خود را به اين منزل بخوانى يا اين منزل ديدگاهى باشد براى اظهار حق و از اين راه حقوق صاحبان حق را آشكار نمايى، تو در اين صورت با داشتن اين خانه ى وسيع به آخرت دست يافته اى.
احساس برترى و تفوق بر اثر افزايش مال، كثرت اولاد، وسعت منزل، ساختمان مجلل، اثاث البيت گرانقيمت، تجمل در لباس و مركب و ديگر امورى از اين قبيل، مى تواند در ضمير افراد كوته نظر و
ضعيف النفس اثر نامطلوب بگذارد، معنوياتشان را تضعيف كند، و رفته رفته ياد خداوند را از صفحه ى خاطرشان بزدايد. قرآن شريف در اين باره با اهل ايمان سخن گفته، آنان را از اين خطر برحذر فرموده است:
يا ايها الذين آمنوا لا تلهكم اموالكم و لا اولادكم عن ذكر الله و من يفعل ذلك فاولئك هم الخاسرون.
اي كسانى كه ايمان آورده ايد! متوجه باشيد كه علاقه ى به مال و اولاد، شما را از ياد بارى تعالى غافل نكند و كسانى كه چنين كنند و موجبات غفلت خود را فراهم آورند، زيانكارند.
در مقابل اين افراد ضعيف النفس كه افزايش سرمايه هاى دنيوى را براى خود معيار برترى و تفوق مى پندارند، افراد بزرگوارى يافت مى شوند كه هرگز ارزش شخصيت خود را با امور مادى نمى سنجند.
قيل للامام الباقر عليه السلام: من اعظم الناس قدرا؟ قال عليه السلام: من لم ير الدنيا لنفسه قدرا.
از امام باقر (ع) سئوال شد: قدر و منزلت كدام انسان برتر و بالاتر از همه ى مردم است؟ فرمود: كسى كه دنيا را براى خود مايه ى قدر و منزلت نبيند.
گاهى زياده روى و افراط در امور دنيوى نه فقط به توازن مادى و معنوى انسان آسيب مى رساند، بلكه ممكن است در مواقعى موجب ايذاء دگران گردد و مايه ى رنج و ناراحتى برادران دينى شود و نمونه اي از اين عمل در حديث آمده است. رسول اكرم (ص) عذاب قيامت كسى را بيان نمود كه در دنيا بنايى را به منظور ريا و شهرت پايه گذارى
مى كند.
قيل يا رسول الله! كيف يبنى رياء و سمعه؟ قال: يبنى فضلا على ما يكفيه استطاله منه على جيرانه و مباهاه لاخوانه.
عرض شد: يا رسول الله! چگونه بناى ريا و سمعه مى سازد؟ فرمود: ساختمان مرتفعى را بنيان مى نهد كه بيش از حد احتياج و زايد از كفاف اوست و اين ساختمان مرتفع به همسايگان زيان مى رساند و آنان را از نور آفتاب محروم مى كند. بعلاوه مى خواهد با اين عمل به برادران دينى خود فخرفروشى نمايد.
نتيجه ى مجموع بحث آن شد كه بشر داراى دو بعد است: يكى بعد حيوانى و آن ديگر بعد انسانى. پيروى از كتاب خلقت و نظام آفرينش ايجاب مى كند كه آدمى برنامه ى زندگى را به گونه اي تنظيم كند كه عملا هر دو بعد مورد توجهش باشد، نه به رهبانيت گرايش يابد كه بعد حيوانيش پايمال گردد، نه تمام سعى و جديتش را صرف دنيا نمايد و از انسان بودن خود غافل شود، و اين برنامه ى دين فطرى اسلام و خط مشى مسلمانان راستين است.
عن النبى صلى الله عليه و آله: اعظم الناس هما المومن، يهتم بامر دنياه و امر آخرته.
رسول اكرم (ص) فرمود: بلند همت ترين مردم، افراد باايمان اند كه سعى و كوشش خود را در امر دنيا و آخرت به كار مى برند و براى هر دو فعاليت مى نمايند.
اين گروه اند كه حق دارند در مقام دعا به پيشگاه بارى تعالى عرض كنند:
ربنا آتنا فى الدنيا حسنه و فى الاخره حسنه.
پروردگارا در دنيا به ما حسنات و نيكى ها را اعطا نما و در آخرت نيز ما را از اعطاى حسنات آن عالم برخوردار فرما.
عن ابيعبدالله عليه السلام فى قوله عز و جل: «ربنا آتنا فى الدنيا حسنه و فى الاخره حسنه» قال: رضوان الله و الجنه فى الاخره و السعه فى الرزق و المعاش و حسن الخلق فى الدنيا.
امام صادق (ع) در تبيين اين آيه فرموده است: رضوان خداوند و بهشت خلد در آخرت است و گشايش رزق، توسعه ى معاش، و حسن خلق در دنياست.
بزرگترين حسنه در عالم آخرت، رضوان بارى تعالى و راه يافتن به جنت خلد است و اين حسنه نصيب كسانى مى شود كه در دنيا براى آخرت كار مى كنند، از اوامر بارى تعالى اطاعت مى نمايند، و از منهياتش اجتناب مى ورزند. از جمله ى حسنات بزرگ دنيا، توسعه ى معاش و حسن خلق است كه در كلام امام (ع) آمده و اين دو حسنه نيز در دنيا نصيب كسانى مى شود كه براى كسب روزى فعاليت دارند، عملا وظيفه ى خود را انجام مى دهند و سر بار مردم نيستند و در تخلق به اخلاق خوب، مجاهده مى نمايند و خويشتن را به سجاياى انسانى عادت مى دهند و با مردم بخوبى معاشرت مى كنند و براى نيل به ساير حسنات دنيا آنطور كه بايد و شايد فعاليت دارند.
حضرت على بن الحسين عليهماالسلام دعاى شريف «مكارم الاخلاق» را با آيه اي از قرآن شريف كه محتواى آن بهترين و عالى ترين درخواست سعادت است، پايان داده و عرض مى كند:
و آتنا فى الدنيا حسنه و فى الاخره حسنه.
پروردگارا به ما در دنيا حسنه و نيكى عطا فرما و در آخرت نيز از نيكى و حسنه برخوردارمان نما.
امام سجاد (ع) يكى از شايسته ترين انسانهايى است كه طبق دستور بارى تعالى متوجه دنيا و آخرت خويش بود و براى هر دو سعى و كوشش مى نمود و عملا قدم برمى داشت. چنين انسانى مطيع و فرمانبرى از اوامر الهى حق دارد بگويد:
آتنا فى الدنيا حسنه و فى الاخره حسنه.
در قرآن شريف خواسته ى مسلمانان وظيفه شناس و آگاه كه درباره ى خود دعاى جمعى دارند، حاوى سه مطلب است: اول، حسنه ى دنيا، دوم، حسنه ى آخرت، سوم، مصونيت از آتش دوزخ. امام (ع) جمله ى اول و جمله ى دوم را همانطور كه در قرآن كريم آمده، براى عموم برادران دينى خود درخواست نموده و در كلام خود آورده است. اما جمله ى سوم را كه مصونيت از آتش دوزخ است فقط براى خود درخواست نموده و به جاى آنكه بگويد:
و قنا عذاب النار.
پروردگارا ما را از آتش دوزخ مصون و محفوظ بدار.
عرض مى كند:
و قنى برحمتك عذاب النار.
بار الها! مرا به رحمت خودت از عذاب آتش مصون بدار.
مصونيت از عذاب را براى خود تقاضا كرده تا كسانى از گفته ى حضرت برداشت غيرصحيح ننمايند و نگويند كه امام، مسلمانان را شايسته ى عذاب دوزخ دانسته و براى نجات آنان دعا مى كند. ناگفته نماند كه امام (ع) كلمه ى «رحمت» را در جمله ى سوم دعا علاوه نموده و
به پيشگاه الهى عرض مى كند:
و قنى برحمتك عذاب النار.
مرا به رحمت خود از عذاب آتش مصون دار.
براى آنكه استمداد امام (ع) همواره از رحمت الهى است و بعلاوه با اين عبارت به پيروان خود مى فهماند كه رهايى از عذاب دوزخ تنها با فضل و رحمت خداوند ميسر است.
سخنرانيهايى كه در جلسات متعدد راجع به شرح و تفسير دعاى شريف «مكارم الاخلاق» از صحيفه ى سجاديه ايراد گرديد، ضبط شده بود. به فضل حضرت بارى تعالى از نوار پياده شد و پس از اصلاحات و تغييرات لازم و افزودن بعضى از آيات و روايات، در هشتاد و نه فصل براى سه مجلد كتاب تنظيم گرديد. مجلدات اول و دوم آن كه در مجموع حاوى شصت سخنرانى است، به چاپ رسيد و در دسترس عموم قرار گرفت و آخرين مقاله ى مجلد سوم، روز نهم رجب سال 1412 قمرى مطابق بيست و پنجم دى ماه سال 1370 شمسى تكميل گرديد و براى چاپ آماده شد.
فارسی
و آتنا فى الدنیا حسنه و فى الاخره حسنه و قنى برحمتك عذاب النار
0
0%
(نفر
0)
نظر شما در مورد این مطلب ؟
نمی پسندم
می پسندم
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:
آخرین مطالب
بیشترین بازدید این مجموعه
پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز
