فارسی
جمعه 10 فروردين 1403 - الجمعة 18 رمضان 1445
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 0

و انهج لى الى محبتك سبیلا سهله، اكمل لى بها خیر الدنیا و الاخره


بسم الله الرحمن الرحيم
 ‌و‌ انهج لى الى محبتك سبيلا سهله، اكمل لى بها خير الدنيا ‌و‌ الاخره.
 
 حضرت زين العابدين عليه السلام در‌ اين قطعه از‌ دعاى شريف «مكارم الاخلاق»، دو‌ درخواست از‌ پيشگاه مقدس بارى تعالى مى‌ نمايد: اول، بار الها! براى نيل به‌ دوستى ‌و‌ محبتت راهى آسان به‌ روى من‌ بگشا. دوم، بار الها! با‌ سرمايه ‌ى‌ گرانقدر محبتت خير دنيا ‌و‌ آخرت را‌ براى من‌ تكميل ‌و‌ تتميم فرما.
 به‌ خواست خداوند توانا، شرح ‌و‌ تفسير اين دو‌ جمله از‌ دعا موضوع بحث ‌و‌ سخنرانى امروز است.
 يكى از‌ آيات حكيمانه ‌ى‌ حضرت بارى تعالى در‌ نظام خلقت، كشش حيرتزاى علاقه ‌و‌ محبت است. محبت در‌ وجود انسان ‌و‌ حيوان همانند نيروى جاذبه در‌ كهكشانها ‌و‌ اجرام سماوى است، محبت ‌و‌ دوستدارى، عامل موثر در‌ ابقاى فرد ‌و‌ نوع انسان ‌و‌ حيوان است، همانطور كه‌ نيروى جاذبه مايه ‌ى‌ پايدارى كارگاه عظيم آفرينش ‌و‌ منشا نظم ‌و‌ انضباط در‌ مجموعه ‌ى‌ اجرام كوچك ‌و‌ بزرگ كيهان است. علم امروز تاكنون به‌ حقيقت محبت در‌ موجودات زنده ‌و‌ به‌ حقيقت جاذبه
 
در جرمهاى نامحدود در‌ فضاى بيكران پى نبرده ‌و‌ اين هر‌ دو‌ براى دانشمندان بشر همچنان ناشناخته ‌و‌ مجهول باقى مانده است. حب ذات ‌و‌ علاقه ‌ى‌ جنسى دو‌ محبت اصلى ‌و‌ اساسى بسيار قوى است كه‌ آفريدگار حكيم به‌ طور يكسان به‌ انسان ‌و‌ تمام انواع حيوانات برى ‌و‌ بحرى اعطا فرموده ‌و‌ با‌ سرشتشان آميخته است. حب ذات يا‌ خوددوستى عامل بقاى فرد است ‌و‌ علاقه ‌ى‌ جنسى مايه ابقاى نوع، حب اولاد كه‌ از‌ عوامل بقاى فرد است ‌و‌ علاقه ‌ى‌ جنسى مايه ابقاى نوع، حب اولاد كه‌ از‌ عوامل ابقاى نوع است، بر‌ اساس محاسبه ‌ى‌ حكيمانه، اندازه گيرى شده ‌و‌ فقط به‌ حيواناتى اعطا گرديده است كه‌ فرزندانشان در‌ دوران كودكى براى غذا ‌و‌ حفظ حيات ‌و‌ ساير نيازها به‌ مادر يا‌ به‌ پدر ‌و‌ مادر احتياج دارند ‌و‌ در‌ مواردى كه‌ اين احتياج نيست، محبت اعطا نشده است. حشرات ‌و‌ ماهيها به‌ بچه هاى خود علاقه ندارند، زيرا پس‌ از‌ آنكه تخم ريزى نمودند ‌و‌ بچه ها از‌ تخم درآمدند، خودشان به‌ طور طبيعى ‌و‌ بدون نياز به‌ والدين از‌ پى غذا مى‌ روند ‌و‌ به‌ حيات خويش ادامه مى‌ دهند، اعطاى حب اولاد به‌ اين حيوانات، لغو ‌و‌ منافى با‌ نظام حكيمانه است. اما محبت ‌و‌ علاقه ‌ى‌ حيواناتى كه‌ فرزندانشان در‌ ايام كودكى به‌ حمايت نياز دارند، متفاوت است ‌و‌ به‌ همين مناسبت، محبت نيز به‌ طور متفاوت اعطا گرديده است. در‌ حيوانات پستاندار مانند گربه ‌و‌ سگ، فقط مادرها هستند كه‌ نسبت به‌ بچه هاى خود محبت شديد ابراز مى‌ كنند ‌و‌ پدرها كمترين علاقه اي‌ ندارند، زيرا مادر به‌ تنهايى بچه هاى خود را‌ غذا مى‌ دهد، از‌ آنها دفاع مى‌ كند ‌و‌ تمام نيازهايى را‌ كه‌ دارند، برآورده مى‌ سازد. در‌ پرندگان، گروههايى هستند كه‌ پدرها ‌و‌ مادرها با‌ هم از‌ بچه هاى خود حمايت مى‌ نمايند، يكى براى حفظ جان فرزندان در‌ آشيانه مى‌ ماند ‌و‌ ‌آن ديگر از‌ پى غذا مى‌ رود، مواد لازم را‌ در‌ چينه دان خود جمع مى‌ كند ‌و‌ پس‌ از‌ آماده شدن با‌ منقار در‌
 
حلق بچه هاى خود مى‌ ريزد. جالب آنكه محبت شديد گربه هاى ماده به‌ بچه هاى خود، در‌ زمان شدت ضعف ‌و‌ ناتوانى آنهاست، به‌ هر‌ نسبت كه‌ نيرومند مى‌ شوند، محبت گربه ‌ى‌ ماده نيز كاهش مى‌ يابد ‌و‌ موقعى كه‌ بچه ها به‌ راه افتادند ‌و‌ توانستند خودشان از‌ پى غذا بروند، محبت از‌ ضمير گربه ‌ى‌ ماده بكلى زايل مى‌ گردد. در‌ اين موقع، اگر يكى از‌ بچه گربه ها مزاحم طعمه ‌ى‌ مادر شود، بشدت او‌ را‌ مورد حمله قرار مى‌ دهد. گرچه انسان به‌ اعتبار بعد حيوانى، در‌ گروه پستانداران به‌ حساب مى‌ آيد ‌و‌ در‌ بسيارى از‌ غرايز ‌و‌ تمايلات همانند آنهاست، اما در‌ بعد انسانى، آفريده ‌ى‌ بزرگ الهى است ‌و‌ از‌ جهت محبت با‌ گروه پستانداران تفاوتهاى زياد دارد كه‌ بعضى از‌ آنها در‌ اينجا ذكر مى‌ شود. در‌ پستانداران، محبت فرزند مخصوص مادر است ‌و‌ پدر دوستدار وى نيست، اما فرزندان بشر مورد علاقه ‌و‌ محبت پدران ‌و‌ مادران هستند، در‌ حيوان به‌ نسبت رشد كودك محبت مادر كم مى‌ شود تا‌ بكلى زايل گردد ‌و‌ در‌ انسان رشد فرزند نه تنها محبت والدين را‌ كاهش نمى دهد، بلكه تشديد مى‌ كند، حبشان به‌ فرزندان افزايش مى‌ يابد ‌و‌ تا‌ پايان عمر والدين، محبوبيت فرزندان در‌ ضمير آنان پايدار است، ايام طفوليت حيوانات كوتاه است، موقعى كه‌ بچه ها توانستند از‌ پى غذا بروند كودكى آنها پايان مى‌ يابد ‌و‌ از‌ مادران جدا مى‌ شوند ‌و‌ براى شناخت سود ‌و‌ زيان خود نياز به‌ آموزش ندارند، بلكه راه ‌و‌ رسم زندگى كه‌ صراط مستقيم آنهاست به‌ قضاى حكيمانه ‌ى‌ الهى به‌ طور غريزى در‌ وجودشان شكوفا مى‌ گردد ‌و‌ در‌ تمام مدت عمر همان راه را‌ مى‌ پيمايند، اما دوران طفوليت بچه هاى انسان طولانى است، آنها بايد در‌ دامن پدر ‌و‌ مادر خوب ‌و‌ بدها را‌ بشناسند، رواها را‌ از‌ نارواها تميز دهند، ادب ‌و‌ اخلاق را‌ ياد بگيرند، لغات ‌و‌ حرف زدن را‌ بياموزند، با‌ آداب ‌و‌ رسوم اجتماعى
 
آشنا شوند، ‌و‌ خلاصه به‌ گونه اي‌ بار آيند كه‌ بتوانند با‌ وضعى شايسته در‌ جامعه قدم بگذارند، زندگى مادى خود را‌ با‌ حسن معاشرت بخوبى تامين كنند ‌و‌ تمنيات حيوانى خويش را‌ در‌ حدود مشروع اقناع نمايند. نكته ‌ى‌ شايان ملاحظه اين است كه‌ محبت ‌و‌ علاقه ‌ى‌ حيوانات فقط نسبت به‌ چيزهايى است كه‌ مربوط به‌ شان حيوان است ‌و‌ از‌ آنها فراتر نمى روند، اما انسان علاوه بر‌ محبتهاى حيوانى مى‌ تواند به‌ چيزهايى دل بندد ‌و‌ علاقه مند شود كه‌ شناخت آنها مخصوص انسان است ‌و‌ حيوان ‌آن محبوبها را‌ درك نمى كند. راغب در‌ تبيين معناى محبت، ضمن سه مثال، محبت حيوانى ‌و‌ انسانى را‌ در‌ كنار هم ذكر نموده است:
 المحبه اراده ما‌ تراه او‌ تظنه خيرا ‌و‌ هى على ثلثه اوجه: محبه للذه كمحبه الرجل المراه، ‌و‌ محبه للنفع كمحبه شى ء ينتفع به، ‌و‌ محبه للفضل كمحبه اهل العلم بعضهم لبعض لاجل العلم.
 «محبت» اراده نمودن چيزى است كه‌ ‌آن را‌ خوب بدانى يا‌ درباره اش گمان خوب داشته باشى ‌و‌ ‌آن سه گونه است: محبت به‌ منظور لذت مانند محبت مرد به‌ زن، ‌و‌ محبت به‌ منظور سود بردن، مثل محبت به‌ چيزى كه‌ به‌ وسيله ‌ى‌ ‌آن يا‌ از‌ خود ‌آن نفع عايد مى‌ شود، ‌و‌ محبت براى فضل ‌و‌ كمال مانند محبتى كه‌ بعضى از‌ اهل علم ‌و‌ دانش نسبت به‌ بعض ديگر دارند، براى فضيلت علم.
 محبت اول ‌و‌ دوم مشترك بين حيوان ‌و‌ انسان است، اما محبت سوم به‌ آدمى اختصاص دارد ‌و‌ حيوان از‌ درك برترى ‌و‌ فضل علم عاجز است ‌و‌ نمى تواند كمال دانش را‌ درك كند تا‌ نسبت به‌ ‌آن ابراز علاقه ‌و‌ محبت نمايد. كرايم اخلاق ‌و‌ سجاياى انسانى، مانند فضيلت علم، از‌
 
جمله ‌ى‌ امورى است كه‌ مورد محبت انسانهاست ‌و‌ حيوانات از‌ درك ارزش ‌و‌ اهميتشان عاجزند ‌و‌ نسبت به‌ آنها محبت ‌و‌ علاقه ندارند مانند عدل ‌و‌ انصاف، تعاون ‌و‌ ايثار، سخاوت ‌و‌ احسان، وفاى به‌ عهد ‌و‌ اداى امانت، ‌و‌ ديگر صفات حميده اي‌ از‌ اين قبيل. مسلمانان طبق دستور اولياى دين مكلف ‌و‌ موظف اند كه‌ فرزندان خردسال خويش را‌ با‌ صفات حميده ‌و‌ خصال پسنديده بار آورند ‌و‌ به‌ موازات تعاليم لازم براى نظافت ‌و‌ بهداشت ‌و‌ اداره ‌ى‌ زندگى دنيا، آنان را‌ انسان بسازند، به‌ اخلاق انسان متخلفشان نمايند، ‌و‌ به‌ راه خداپرستى ‌و‌ عبادت تمرينى ‌و‌ اطاعت از‌ اوامر او‌ سوق دهند.
 عن النبى صلى الله عليه ‌و‌ آله قال: مروا صبيانكم بالصلوه اذا بلغوا سبع سنين.
 رسول اكرم (ص) فرمود: وقتى فرزندانتان به‌ هفت سال رسيدند، به‌ آنان امر كنيد كه‌ نماز بخوانند.
 مسلمانان وظيفه دارند در‌ دوران كودكى حرام ‌و‌ حلال خداوند را‌ تدريجا به‌ فرزندان خويش بياموزند، بذر محبت دين ‌و‌ متدينين را‌ در‌ ضميرشان بيفشانند، آنان را‌ دوستدار اتقيا ‌و‌ پاكان بسازند، ‌و‌ در‌ راس تمام محبتها بايد حب خداوند ‌و‌ رسول اكرم (ص) ‌و‌ ائمه ‌ى‌ معصومين عليهم السلام باشد. اگر سئوال شود چطور مى‌ توان ديگران را‌ دوستدار خداوند ساخت ‌و‌ حب الهى را‌ در‌ اعماق وجودشان نفوذ داد، پاسخ اين پرسش در‌ حديث آمده است كه‌ در‌ اينجا عينا نقل مى‌ شود:
 عن ابيجعفر عليه السلام قال: اوحى الله تعالى الى موسى عليه السلام احببنى ‌و‌ حببنى الى خلقى. قال موسى يا‌ رب انك لتعلم انه ليس
 
احد احب الى منك. فكيف لى بقلوب العباد. فاوحى الله اليه فذكرهم نعمتى ‌و‌ آلائى فانهم لا‌ يذكرون منى الا خيرا.
 امام باقر (ع) فرمود: خداوند به‌ حضرت موسى (ع) وحى نمود: مرا دوست بدار ‌و‌ مردم را‌ نيز دوستدار من‌ بنما. عرض كرد: بار الها! تو‌ مى‌ دانى احدى نزد من‌ محبوبتر از‌ تو‌ نيست، اما چگونه مى‌ توانم در‌ دلهاى مردم اثر بگذارم ‌و‌ آنان را‌ علاقه مند به‌ تو‌ نمايم. خداوند وحى فرمود: نعمتهاى مرا به‌ مردم يادآورى كن كه‌ آنها با‌ توجه به‌ نعماى من‌ كه‌ اعطا نموده ام، مرا جز به‌ خير ‌و‌ خوبى ياد نمى كنند.
 بشر دوستدار كسى است كه‌ به‌ او‌ احسان مى‌ نمايد، اگر مردم متوجه شوند كه‌ حيات ‌و‌ سلامتشان، قواى بدن ‌و‌ ارزاقشان، ستر عيوب ‌و‌ مغفرت گناهانشان، ‌و‌ خلاصه، تمام نعمتهايى كه‌ از‌ آنها برخوردارند متعلق به‌ ذات اقدس الهى است، قهرا دوستدار او‌ مى‌ شوند ‌و‌ جز بخوبى از‌ وى ياد نمى كنند. اگر طفلى كه‌ چند مدت تحت مراقبتهاى دينى قرار گرفته ‌و‌ بيش ‌و‌ كم به‌ تعاليم اسلام عمل نموده، از‌ والدين خود سئوال كند: من‌ از‌ كجا بفهمم كه‌ دوستدار خدا شده ام يا‌ نه؟ والدين مى‌ توانند به‌ او‌ بگويند كه‌ قرآن شريف به‌ اين پرسش يك پاسخ به‌ همه ‌ى‌ كودكان ‌و‌ جوانان، ميانسالان ‌و‌ كهنسالان داده ‌و‌ فرموده است:
 قل ان‌ كنتم تحبون الله فاتبعونى يحببكم الله ‌و‌ يغفر لكم ذنوبكم ‌و‌ الله غفور رحيم.
 پيمبر گرامى! به‌ مردم بگو: اگر دوستدار خدا هستيد، از‌ من‌ پيروى كنيد تا‌ مورد محبت بارى تعالى قرار گيريد ‌و‌ گناهانتان را‌ ببخشد كه‌ او‌ بخشنده ‌ى‌ مهربان است.
 
از اين آيه استفاده مى‌ شود كه‌ متابعت از‌ رسول گرامى (ص) نشانه ‌ى‌ حب خداوند است. اين متابعت، انسان را‌ محبوب حضرت حق مى‌ سازد ‌و‌ گناهانش مشمول عفو پروردگار مهربان قرار مى‌ گيرد. بعضى حب بندگان به‌ خداوند را‌ اطاعت از‌ ذات اقدس او‌ كه‌ پيروى از‌ رسول اكرم (ص) است مى‌ دانند ‌و‌ بعضى براى ‌آن معناى ديگر ذكر كرده اند.
 ‌و‌ محبه العبد لله تعالى قيل هى ارادته لطاعته ‌و‌ امتثال اوامره ‌و‌ نواهيه ‌و‌ قال المحققون هى كيفيه روحانيه مترتبه على تصور الكمال المطلق الذى فيه على استمرار.
 گفته شده است كه‌ محبت بنده نسبت به‌ خداوند، عبارت از‌ تصميم وى به‌ طاعت ‌و‌ امتثال از‌ اوامر ‌و‌ نواهى حضرت بارى تعالى است ‌و‌ اهل تحقيق گفته اند: محبت بنده به‌ خداوند، عبارت است از‌ كيفيت روحانى كه‌ بر‌ اثر تصور كمال مطلق پديد مى‌ آيد، كمالى كه‌ در‌ ذات اقدس او‌ دائمى است ‌و‌ هرگز زايل نمى شود.
 در‌ هر‌ صورت، لازمه ‌ى‌ حب خداوند اطاعت از‌ اوامر ‌و‌ نواهى اوست كه‌ از‌ راه وحى به‌ رسول اكرم (ص) ابلاغ گرديده است. به‌ هر‌ نسبت كه‌ حب الهى در‌ دل مومن قوى تر باشد، به‌ همان نسبت اطاعت ‌و‌ فرمانبريش بيشتر خواهد بود ‌و‌ اگر بعضى از‌ دوستداران الهى در‌ مواقعى دچار لغزش شدند ‌و‌ مرتكب گناه گرديدند، به‌ عفو الهى اميدوار باشند ‌و‌ همچنان به‌ تبعيت پيمبر اسلام (ص) ادامه دهند.
 يكى از‌ نشانه هاى حب حضرت بارى تعالى، علاقه به‌ عبادت ‌و‌ بندگى اوست.
 قال رسول الله صلى الله عليه ‌و‌ آله: افضل الناس من‌ عشق العباده
 
فعانقها ‌و‌ احبها بقلبه ‌و‌ باشرها بجسده.
 رسول اكرم (ص) فرمود: افضل ‌و‌ برتر مردم كسى است كه‌ به‌ عبادت عشق ورزد ‌و‌ با‌ ‌آن معانقه كند، در‌ دل دوستدارش باشد ‌و‌ با‌ جسم در‌ انجام ‌آن بكوشد.
 سال رجل رسول الله صلى الله عليه ‌و‌ آله فقال: احب ان‌ اكون من‌ احباء الله ‌و‌ رسوله. قال: احب ما‌ احب الله ‌و‌ رسوله ‌و‌ ابغض ما‌ ابغض الله ‌و‌ رسوله.
 مردى به‌ رسول اكرم (ص) عرض كرد: دوست دارم از‌ دوستان خدا ‌و‌ رسول باشم. فرمود: دوست بدار ‌آن را‌ كه‌ خداوند ‌و‌ پيمبرش دوست دارند ‌و‌ دشمن بدار ‌آن را‌ كه‌ خدا ‌و‌ پيمبرش دشمن دارند.
 بايد توجه داشت كه‌ در‌ شرع مقدس، كسى واجد ايمان كامل ‌و‌ خالص است كه‌ حب خداوند در‌ ضميرش از‌ حب هر‌ چيزى غير خدا قوى تر باشد ‌و‌ اين مطلب با‌ تعبيرهاى مختلف ضمن بعضى از‌ آيات ‌و‌ اخبار آمده است.
 عن ابيعبدالله عليه السلام قال: لا‌ يمحض رجل الايمان بالله حتى يكون الله احب اليه من‌ نفسه ‌و‌ ابيه ‌و‌ امه ‌و‌ ولده ‌و‌ اهله ‌و‌ ماله ‌و‌ من‌ الناس كلهم.
 امام صادق (ع) فرمود: ايمان كسى خالص است كه‌ حب خداوند در‌ ضمير او‌ از‌ حب خودش، از‌ حب پدر ‌و‌ مادرش، از‌ حب فرزند ‌و‌ خانواده اش ‌و‌ از‌ حب مال ‌و‌ تمام مردم بيشتر ‌و‌ فزونتر باشد.
 اگر پدر ‌و‌ مادر، زن ‌و‌ فرزند، ‌و‌ ديگر بستگان، مومن به‌ خدا هستند، افرادى كه‌ واجد ايمان خالص اند آنان را‌ دوست دارند، ولى به‌
 
فرموده ‌ى‌ امام (ع) دوستى خداوند در‌ ضميرشان قوى تر از‌ تمام محبوبهاى آنان است. اما اگر ارحام ‌و‌ بستگان دشمنان خدا باشند، مومنين راستين هرگز با‌ آنان پيوند محبت برقرار نمى نمايند ‌و‌ اين مطلب صريحا در‌ قرآن شريف آمده است:
 لا‌ تجد قوما يومنون بالله ‌و‌ اليوم الاخر يوآدون من‌ حاد الله ‌و‌ رسوله ‌و‌ لو‌ كانوا آباءهم او‌ ابناءهم او‌ اخوانهم او‌ عشيرتهم.
 اي‌ رسول معظم! هرگز نمى يابى كسانى را‌ كه‌ ايمان به‌ خداوند ‌و‌ روز جزا آورده اند دوستدار دشمنان خدا ‌و‌ رسول شوند، هر‌ چند ‌آن دشمنان پدران يا‌ فرزندان آنان باشند يا‌ برادران يا‌ فاميلشان.
 خلاصه، مسئله ‌ى‌ حب ‌و‌ بغض در‌ اسلام مورد كمال توجه است، حتى در‌ روايات متعددى خاطرنشان گرديده كه‌ دين چيزى جز حب ‌و‌ بغض نيست.
 عن فضيل بن‌ يسار قال سالت ابا عبدالله عليه السلام عن الحب ‌و‌ البغض امن الايمان هو؟ فقال: ‌و‌ هل‌ الايمان الا الحب ‌و‌ البغض؟
 فضيل بن‌ يسار مى‌ گويد: از‌ امام صادق (ع) سئوال كردم: آيا حب ‌و‌ بغض از‌ ايمان است؟ حضرت در‌ پاسخ فرمود: مگر ايمان چيزى جز حب ‌و‌ بغض است؟
 عن ابيجعفر عليه السلام قال: الايمان حب ‌و‌ بغض.
 امام باقر (ع) فرمود: ايمان حب است ‌و‌ بغض.
 عن جابر الجعفى عن ابيجعفر عليه السلام قال: اذا اردت ان‌ تعلم ان‌ فيك خيرا فانظر الى قلبك فان كان يحب اهل طاعه الله ‌و‌ يبغض
 
اهل معصيته ففيك خير ‌و‌ الله يحبك ‌و‌ ان‌ كان يبغض اهل طاعه الله ‌و‌ يحب اهل معصيته فليس فيك خير ‌و‌ الله يبغضك ‌و‌ المرء مع من‌ احب.
 جابر جعفى از‌ امام باقر (ع) حديث نموده كه‌ فرمود: وقتى خواستى بدانى در‌ تو‌ خير وجود دارد، به‌ قلبت نظر افكن، اگر دلت دوستدار اهل طاعت الهى ‌و‌ دشمن اهل معصيت اوست، در‌ تو‌ خير وجود دارد ‌و‌ خداوند دوستدار توست، ‌و‌ اگر دلت دشمن اهل طاعت الهى است ‌و‌ اهل معصيت را‌ دوست دارد، در‌ تو‌ خيرى نيست ‌و‌ خداوند تو‌ را‌ دشمن دارد ‌و‌ آدمى با‌ كسى است كه‌ دوستدار اوست.
 حديث مهمى در‌ اين باره از‌ رسول اكرم (ص) رسيده كه‌ مسئله ‌ى‌ حب ‌و‌ بغض را‌ در‌ زمينه ‌ى‌ شرك به‌ خدا ذكر نموده است:
 عن النبى صلى الله عليه ‌و‌ آله قال: الشرك اخفى من‌ دبيب الذر على الصفا فى الليله الظلماء ‌و‌ ادناه ان‌ يحب على شيئى من‌ الجور ‌و‌ يبغض على شيئى من‌ العدل ‌و‌ هل‌ الدين الا الحب ‌و‌ البغض فى الله.
 رسول اكرم (ص) فرمود: شرك پنهانتر از‌ حركت يك مورچه ‌ى‌ كوچك روى سنگ خارا در‌ شب تاريك است ‌و‌ كمترين مرتبه ‌ى‌ شرك، دوست داشتن چيزى از‌ ظلم ‌و‌ دشمن داشتن چيزى از‌ عدل است. آيا دين غير از‌ حب ‌و‌ بغض براى خدا ‌و‌ در‌ راه خداست؟
 امام سجاد (ع) در‌ جمله ‌ى‌ اول دعاى مورد بحث امروز، از‌ حب الهى كه‌ زيربناى سعادت واقعى انسانهاست سخن گفته ‌و‌ عرض مى‌ كند:
 
و انهج لى الى محبتك سبيلا سهله.
 بار الها! براى نيل به‌ دوستى ‌و‌ محبتت، راه آسانى را‌ به‌ روى من‌ بگشا.
 راه رسيدن به‌ محبت بارى تعالى پيروى از‌ تعاليم قرآن شريف ‌و‌ اطاعت از‌ دستورهاى شرع مقدس است.
 عن النبى صلى الله عليه ‌و‌ آله قال: ما‌ بعثت بالرهبانيه الشاقه ‌و‌ لكن بالحنيفيه السمحه.
 رسول اكرم (ص) فرمود: من‌ مبعوث نشده ام به‌ رهبانيت مشقت بار، بلكه به‌ دين حنيف آسان مبعوث گرديده ام.
 حضرت زين العابدين (ع) در‌ جمله ‌ى‌ دوم دعاى مورد بحث امروز، به‌ پيشگاه خداوند عرض مى‌ كند:
 اكمل لى بها خير الدنيا ‌و‌ الاخره.
 بار الها! با‌ سرمايه ‌ى‌ گرانقدر محبت، خير دنيا ‌و‌ آخرت را‌ براى من‌ تكميل ‌و‌ تتميم فرما.
 اسلام حاوى خير دنيا ‌و‌ آخرت است ‌و‌ اين مطلب را‌ رسول اكرم (ص) خود در‌ مجلس فرزندان عبدالمطلب به‌ زبان آورد. از‌ طرف بارى تعالى آيه نازل شد:
 ‌و‌ انذر عشيرتك الاقربين.
 اي‌ رسول معظم! ماموريت دارى كه‌ عشيره ‌ى‌ نزديك خود را‌ انذار كنى ‌و‌ آنان را‌ به‌ دين اسلام دعوت نمايى.
 على (ع) به‌ دستور ‌آن حضرت، از‌ فرزندان عبدالمطلب براى روز معينى دعوت نمود. آنان حضور يافتند. پس‌ از‌ پذيرايى ‌و‌ صرف
 
غذا، حضرت آغاز سخن نمود ‌و‌ فرمود:
 انى ما‌ اعلم شابا فى العرب جاء قومه بافضل مما جئتكم به. انى قد جئتكم بخير الدنيا ‌و‌ الاخره.
 من‌ جوانى را‌ در‌ عرب نمى شناسم كه‌ براى قوم خود چيزى آورده باشد برتر از‌ آنچه من‌ براى شما آورده ام. آورده ‌ى‌ من‌ براى شما خير دنيا ‌و‌ آخرت است.
 راغب در‌ معناى خير مى‌ گويد:
 الخير ما‌ يرغب فيه الكل كالعقل مثلا ‌و‌ العدل ‌و‌ الفضل ‌و‌ الشيئى النافع ‌و‌ ضده الشر.
 خير ‌آن چيزى است كه‌ مورد رغبت ‌و‌ ميل تمام مردم است، مانند عقل ‌و‌ عدل ‌و‌ فضل ‌و‌ هر‌ چيز نافع ‌و‌ ضد ‌آن شر است.
 در‌ روايات اسلامى، پاره اي‌ از‌ افكار ‌و‌ اعمال پسنديده در‌ شئون مختلف زندگى به‌ عنوان خير دنيا ‌و‌ آخرت ذكر شده كه‌ در‌ اينجا بعضى از‌ ‌آن احاديث به‌ عرض مى‌ رسد ، ولى شنوندگان محترم لازم است پيش از‌ ذكر روايات، چند نكته را‌ مورد توجه قرار دهند. اول آنكه خير دنيا در‌ مظاهر مختلف زندگى بسيار است كه‌ در‌ مجموع تعاليم اسلام آمده ‌و‌ آنچه در‌ اخبار راجع به‌ خير دنيا ‌و‌ آخرت ذكر شده ‌و‌ به‌ ما‌ رسيده، قسمتى از‌ ‌آن خيرهاست. دوم آنكه دنيا مزرعه ‌ى‌ آخرت است، بذر خيرى كه‌ يك فرد باايمان در‌ دنيا مى‌ افشاند، محصول آن، خير ‌و‌ رحمتى است كه‌ در‌ آخرت نصيبش مى‌ گردد. سوم آنكه امور خير دنيا از‌ نظر ارزش معنوى يكسان نيستند، بلكه اثر بعضى از‌ آنها در‌ دنيا ‌و‌ آخرت بيش از‌ بعض ديگر است. اينك پاره اي‌ از‌ روايات را‌ كه‌ تبيين كننده ‌ى‌
 
خير دنيا ‌و‌ آخرت است به‌ عرض مى‌ رساند:
 فى كتاب على عليه السلام: ان‌ رسول الله صلى الله عليه ‌و‌ آله قال ‌و‌ هو على منبره: ‌و‌ الذى لا‌ اله الا هو ما‌ اعطى مومن قط خير الدنيا ‌و‌ الاخره الا بحسن ظنه بالله ‌و‌ رجائه له ‌و‌ حسن خلقه ‌و‌ الكف عن اغتياب المومنين.
 در‌ كتاب على (ع) است كه‌ رسول گرامى (ص) بر‌ منبر فرمود: قسم به‌ خداوندى كه‌ جز او‌ معبودى نيست، هرگز به‌ هيچ مومنى خير دنيا ‌و‌ آخرت عطا نمى شود مگر آنكه به‌ خداوند گمان خوب داشته ‌و‌ به‌ ذات مقدسش اميدوار باشد، داراى حسن خلق بوده ‌و‌ از‌ غيبت مومنين خوددارى نمايد.
 عن النبى صلى الله عليه ‌و‌ آله قال: اربع من‌ اعطيهن فقد اعطى خير الدنيا ‌و‌ الاخره: بدنا صابرا ‌و‌ لسانا ذاكرا ‌و‌ قلبا شاكرا ‌و‌ زوجه صالحه.
 رسول اكرم (ص) فرمود: چهار چيز است كه‌ به‌ هر‌ كس عطا شود به‌ وى خير دنيا ‌و‌ آخرت عطا شده است: بدنى كه‌ در‌ حوادث متحمل ‌و‌ صابر است، زبانى كه‌ ذكر خدا گويد، قلبى كه‌ نعمت خداوند را‌ شكر نمايد، ‌و‌ زنى كه‌ از‌ هر‌ جهت شايسته ‌و‌ واجد صفات خوب باشد.
 عن على عليه السلام قال: ما‌ اعطى الله سبحانه العبد شيئا من‌ خير الدنيا ‌و‌ الاخره الا بحسن خلقه ‌و‌ حسن نيته.
 على (ع) فرمود: خداوند چيزى از‌ خير دنيا ‌و‌ آخرت را‌ به‌ كسى اعطا نمى فرمايد، مگر بر‌ اثر اخلاق خوب ‌و‌ حسن نيتش.
 
عن النبى صلى الله عليه ‌و‌ آله قال: من‌ اعطى اربع خصال فى الدنيا فقد اعطى خير الدنيا ‌و‌ الاخره ‌و‌ فاز بحده منهما: ورع يعصمه عن محارم الله ‌و‌ حسن خلق يعيش به‌ فى الناس ‌و‌ حلم يدفع به‌ جهل الجاهل ‌و‌ زوجه صالحه تعينه على امر الدنيا ‌و‌ الاخره.
 رسول اكرم (ص) فرمود: كسى كه‌ چهار خصلت در‌ دنيا به‌ او‌ اعطا شود، خير دنيا ‌و‌ آخرت به‌ وى اعطا گرديده ‌و‌ به‌ حظ ‌و‌ بهره ‌ى‌ هر‌ دو‌ عالم دست يافته است: اول كف نفسى كه‌ او‌ را‌ از‌ گناهان الهى بازدارد، دوم حسن خلقى كه‌ بتواند در‌ جامعه زندگى كند، سوم حلمى كه‌ به‌ وسيله ‌ى‌ آن، نادانى جهال را‌ از‌ خود بگرداند، چهارم همسر صالحى كه‌ او‌ را‌ در‌ امر دنيا ‌و‌ آخرت يارى دهد.
 عن على عليه السلام قال: اربع من‌ اعطيهن فقد اعطى خير الدنيا ‌و‌ الاخره: صدق حديث ‌و‌ اداء امانه ‌و‌ عفه بطن ‌و‌ حسن خلق.
 على (ع) فرمود: چهار صفت است كه‌ به‌ هر‌ كس عطا شود، خير دنيا ‌و‌ آخرت به‌ وى عطا شده است: راستگويى، اداى امانت، عفت شكم، ‌و‌ حسن خلق.
 بعضى از‌ مسلمانان در‌ گذشته ‌و‌ حال به‌ يكى از‌ گناهان بزرگ مبتلا بوده ‌و‌ همان گناه در‌ جميع شئون زندگى آنان اثر بد گذارده ‌و‌ مطرود شده اند. اينان اگر مى‌ خواستند وضع خود را‌ تغيير دهند ‌و‌ مورد قبول جامعه قرار گيرند، بايد حتما ‌آن گناه را‌ ترك گويند. بعضى از‌ ائمه ‌ى‌ معصومين عليهم السلام در‌ عصر خود با‌ كسانى از‌ اين قبيل مواجه مى‌ شدند كه‌ از‌ امام (ع) درخواست راهنمايى براى دست يافتن به‌ خير دنيا ‌و‌ آخرت مى‌ نمودند. امام (ع) با‌ آنكه مراجعه كننده را‌ مى‌ شناخت ‌و‌
 
از نوع آلودگى ‌و‌ گناهش باخبر بود، بدون اينكه روش ناپسندى را‌ كه‌ دارد به‌ رخش بكشد ‌و‌ خود را‌ آگاه نشان دهد، درمانش را‌ مى‌ گفت ‌و‌ راه خير ‌و‌ سعادتش را‌ به‌ وى ارائه مى‌ نمود ‌و‌ در‌ اينجا به‌ طور نمونه دو‌ روايت كه‌ ممكن است از‌ اين قبيل باشد، تقديم شنوندگان محترم مى‌ گردد:
 عن ابيعبدالله عليه السلام قال: حدثنى ابى من‌ ابيه عليهماالسلام ان‌ رجلا من‌ اهل الكوفه كتب الى ابى الحسين بن‌ على عليهماالسلام يا‌ سيدى! اخبرنى بخير الدنيا ‌و‌ الاخره فكتب صلوات الله عليه بسم الله الرحمن الرحيم. اما بعد، فان من‌ طلب رضا الله بسخط الناس كفاه الله امور الناس ‌و‌ من‌ طلب رضا الناس بسخط الله ‌و‌ كله الله الى الناس ‌و‌ السلام.
 امام صادق (ع) فرمود: پدرم از‌ پدرش حديث نمود كه‌ مردى از‌ اهل كوفه به‌ حضرت حسين بن‌ على عليهماالسلام نامه نوشت ‌و‌ درخواست نمود كه‌ خير دنيا ‌و‌ آخرت را‌ به‌ من‌ اخبار فرما. امام (ع) در‌ پاسخ، پس‌ از‌ ذكر نام خداوند، نوشت: هر‌ كس رضاى بارى تعالى را‌ به‌ خشم مردم طلب كند، خداوند امور مردم را‌ درباره ‌ى‌ او‌ كفايت مى‌ نمايد ‌و‌ مشكلاتش را‌ برطرف مى‌ سازد، ‌و‌ هر‌ كس رضاى مردم را‌ به‌ خشم الهى طلب كند، خداوند او‌ را‌ به‌ مردم وامى گذارد ‌و‌ حمايتش نمى نمايد.
 ساله رجل ان‌ يعلمه ما‌ ينال به‌ خير الدنيا ‌و‌ الاخره ‌و‌ لا‌ يطول عليه. فقال عليه السلام: لا‌ تكذب.
 مردى از‌ امام صادق (ع) درخواست نمود چيزى را‌ كه‌ مايه ‌ى‌ خير
 
دنيا ‌و‌ آخرت است به‌ وى بياموزد ‌و‌ كلام را‌ طولانى نكند. حضرت به‌ او‌ فرمود: دروغ مگو.
 كلمه ‌ى‌ خير در‌ قرآن شريف براى مال به‌ كار برده شده است:
 ان‌ ترك خيرا الوصيه...
 كسى كه‌ مرگش نزديك شده، اگر مالى دارد وصيت كند ولى مال، خير مطلق نيست بلكه خير نسبى است. اگر شخص مسلمان مال را‌ از‌ مجارى مشروع به‌ دست آورد ‌و‌ در‌ رفاه خود ‌و‌ خانواده ‌ى‌ خويش با‌ اندازه گيرى صرف كند، حقوق واجب الهى را‌ بپردازد ‌و‌ با‌ مواسات ‌و‌ ايثار ‌و‌ همچنين ارفاق به‌ ارحام ‌و‌ همسايگان ‌و‌ مستمندان ‌و‌ ديگر امور خير وظايف اخلاقى ‌و‌ انسانى خويش را‌ انجام دهد، ‌آن مال خير است. اما اگر اسير حرص باشد ‌و‌ همش در‌ جمع آورى مال مصروف گردد، ‌آن مال براى وى وبال ‌و‌ بدبختى است.
 سئل اميرالمومنين عليه السلام عن الخير ما‌ هو. فقال: ليس الخير ان‌ يكثر مالك ‌و‌ ولدك ‌و‌ لكن الخير ان‌ يكثر علمك ‌و‌ عملك ‌و‌ يعظم حلمك.
 از‌ على (ع) سئوال شد: خير چيست؟ فرمود: خير ‌آن نيست كه‌ مال ‌و‌ اولادت زياد شود، بلكه خير ‌آن است كه‌ علم ‌و‌ عملت افزايش يابد ‌و‌ حلمت فزونتر گردد.
 حضرت زين العابدين (ع) در‌ جمله ‌ى‌ دوم دعاى مورد بحث امروز، به‌ پيشگاه خداوند عرض مى‌ كند:
 اكمل لى بها خير الدنيا ‌و‌ الاخره.
 بار الها! با‌ سرمايه ‌ى‌ گرانقدر محبتت خير دنيا ‌و‌ آخرت را‌ براى
 
من تكميل ‌و‌ تتميم فرما.
 به‌ طورى كه‌ قبلا اشاره شد، قرآن شريف فرموده:
 قل ان‌ كنتم تحبون الله فاتبعونى يحببكم الله.
 اي‌ رسول معظم! به‌ مردم بگو: اگر خداوند را‌ دوست داريد، از‌ من‌ پيروى كنيد تا‌ خداوند نيز شما را‌ دوست بدارد.
 پس‌ بارزترين اثرى كه‌ بر‌ حب الهى مترتب است، تبعيت از‌ رسول گرامى (ص) ‌و‌ پيروى از‌ شرع مقدس است. اسلام، دين جامع ‌و‌ كاملى است كه‌ تمام خيرهاى دنيا ‌و‌ آخرت را‌ در‌ بردارد. اگر كسى به‌ انگيزه ‌ى‌ حب بارى تعالى از‌ رسول اكرم (ص) تبعيت كند ‌و‌ تعاليم قرآن شريف را‌ كه‌ حاوى احكام اسلام است به‌ كار بندد، به‌ قدر ارزش علمى ‌و‌ عقلى خود به‌ خير دنيا ‌و‌ آخرت نايل مى‌ گردد. امام سجاد (ع) كه‌ واجد كمال عقل ‌و‌ علم است ‌و‌ از‌ معرفت ‌و‌ محبت كامل الهى برخوردار ‌و‌ به‌ همه ‌ى‌ تعاليم بارى تعالى عمل مى‌ كند، سزاوار است از‌ پيشگاه خداوند بخواهد كه‌ در‌ پرتو محبتش خير دنيا ‌و‌ آخرت را‌ بر‌ وى تكميل ‌و‌ تتميم نمايد.

0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

آخرین مطالب

اللهم صل على محمد و آله، و لا اظلمن و انت مطیق ...
اللهم فاطلبنى بقدرتك ما اطلب، و اجرنى بعزتك مما ...
اللهم صل على محمد و آله كافضل ما صلیت على احد من ...
اللهم لا تدع خصله تعاب منى الا اصلحتها. و لا ...
و استقلال الخیر و ان كثر من قولى و فعلى و ...
اللهم خذ لنفسك من نفسى ما یخلصها، و ابق لنفسى ...
اللهم صل على محمد و آله، و صن وجهى بالیسار، و ...
اللهم صل على محمد و آله، و اجعل اوسع رزقك على ...
اللهم انت عدتى ان حزنت، و انت منتجعى ان حرمت، و ...
اللهم و انطقنى بالهدى، و الهمنى التقوى، و ...

بیشترین بازدید این مجموعه

اللهم صل على محمد و آله، و لا اظلمن و انت مطیق ...

 
نظرات کاربر

پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^