فارسی
پنجشنبه 09 فروردين 1403 - الخميس 17 رمضان 1445
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 2
100% این مطلب را پسندیده اند

اللهم لا تدع خصله تعاب منى الا اصلحتها. و لا عائبه اونب بها الا حسنتها، و لا اكرومه فى ناقصه الا اتممتها

بسم الله الرحمن الرحيم
 اللهم لا‌ تدع خصله تعاب منى الا اصلحتها. ‌و‌ لا‌ عائبه اونب بها الا حسنتها، ‌و‌ لا‌ اكرومه فى ناقصه الا اتممتها.
 
 به‌ خواست خداوند اين قسمت از‌ دعا موضوع سخنرانى امروز است. امام سجاد عليه السلام عرض مى‌ كند: بار الها بر‌ من‌ هيچ خوى ‌و‌ خصلتى را‌ كه‌ زشت تلقى مى‌ گردد وامگذار جز آنكه اصلاحش فرمايى ‌و‌ هيچ روش ناپسندى را‌ كه‌ مايه ‌ى‌ سرزنشم مى‌ شود وامگذار جز آنكه پسنديده اش سازى ‌و‌ هيچ كرامت نفسى را‌ كه‌ در‌ من‌ ناتمام است وامگذار مگر آنكه تتميم ‌و‌ تكميلش نمايى.
 اين قطعه از‌ دعا حاوى سه مطلب است: اول از‌ عيوب ‌و‌ نقائصى سخن مى‌ گويد كه‌ مى‌ تواند موجب عيبجويى مردم شود، دوم از‌ اعمالى نام مى‌ برد كه‌ ممكن است كسانى ‌آن را‌ ماده ‌ى‌ ملامت ‌و‌ سرزنش قرار دهند، سوم از‌ كرايم نفس ‌و‌ بزرگواريها ياد مى‌ كند كه‌ از‌ خدا مى‌ خواهد كه‌ ‌آن را‌ تتميم نمايد.
 
براى آنكه شنوندگان محترم هر‌ چه بهتر به‌ عمق كلام امام واقف گردند لازم است راجع به‌ هر‌ يك از‌ اين سه مطلب به‌ اختصار توضيح داده شود. درباره ‌ى‌ عيوب ‌و‌ نقائص مى‌ توان از‌ جهات متعدد ‌و‌ ابعاد مختلف، بحث نمود ‌و‌ از‌ همه مهمتر، شناخت اصل عيوب است. آدمى به‌ طور طبيعى خود را‌ دوست دارد ‌و‌ كارهاى خويش را‌ با‌ ديده ‌ى‌ خوشبينى ‌و‌ رضا مى‌ نگرد ‌و‌ اگر در‌ اعمالش كارهاى بدى باشد حب ذات، حجاب ‌آن مى‌ شود ‌و‌ نمى گذارد انسان عيب خود را‌ ببيند ‌و‌ به‌ نقص اخلاقى خويش واقف گردد، مگر آنكه از‌ ابتدا ‌و‌ از‌ دوران نوجوانى احساس مسئوليت در‌ پيشگاه باريتعالى بنمايد، تعاليم الهى را‌ فراگيرد، حلال ‌و‌ حرام خدا را‌ بياموزد، اخلاق خوب ‌و‌ بد را‌ از‌ يكديگر تميز دهد، ‌و‌ من‌ جميع الجهات مراقب رفتار ‌و‌ گفتار ‌و‌ كردار خود باشد. چنين انسانى مى‌ تواند اولا از‌ عيب مصون بماند ‌و‌ ثانيا اگر دچار عيبى شد، چون مقررات اسلامى را‌ مى‌ داند، خودش عيب خود را‌ تشخيص مى‌ دهد.
 عن النبى صلى الله عليه ‌و‌ آله: اذا اراد الله بعبد خيرا فقهه فى الدين ‌و‌ زهده فى الدنيا ‌و‌ بصره عيوبه.
 رسول اكرم صلى الله عليه ‌و‌ آله فرموده است: وقتى خداوند، خير بنده اي‌ را‌ بخواهد، وى را‌ دين شناس مى‌ كند، نسبت به‌ امور مادى ‌و‌ دنيوى بى اعتنايش مى‌ نمايد، ‌و‌ وى را‌ به‌ عيوب ‌و‌ نواقص خودش بينا مى‌ سازد.
 بهترين ‌و‌ عاليترين شناخت اين عيوب اخلاقى اين است كه‌ آدمى مشمول عنايت باريتعالى واقع شود ‌و‌ خداوند به‌ لطف خود، او‌
 
را به‌ نقائص ‌و‌ عيوبش واقف سازد. دومين راه براى شناختن عيبهاى اخلاقى ‌آن است كه‌ افراد باايمان ‌و‌ شاگردان مكتب قرآن به‌ گفتار ‌و‌ رفتار يكديگر دقت نمايند ‌و‌ هر‌ فردى براى فرد ديگر همانند آيينه باشد، خود را‌ در‌ او‌ ببيند، عيوب خويش را‌ بشناسد ‌و‌ آنها را‌ اصلاح نمايد، خوبيهاى او‌ را‌ فراگيرد ‌و‌ عملا آنها را‌ به‌ كار بندد.
 عن على عليه السلام قال: يا‌ كميل! المومن مرآه المومن لانه يتامله فيسد فاقته ‌و‌ يجمل حالته.
 على (ع) به‌ كميل بن‌ زياد فرمود: مومن آيينه ‌ى‌ مومن است، چه آنكه با‌ دقت در‌ ‌آن مى‌ نگرد، نيازهاى باطنى ‌و‌ نقائص معنوى خويش را‌ به‌ وسيله ‌ى‌ ‌آن برطرف مى‌ كند ‌و‌ به‌ حالت درونى خود جمال ‌و‌ زيبايى مى‌ بخشد.
 سومين راه براى شناخت عيبهاى اخلاقى اين است كه‌ هر‌ فردى از‌ برادر دينى خود درخواست كند كه‌ در‌ گفتار ‌و‌ رفتار وى دقت نمايد، اگر در‌ ‌آن عيبى مشاهده كرد تذكر دهد تا‌ ‌آن را‌ برطرف سازد. در‌ صدر اسلام اين يكى از‌ روشهاى خودسازى بود ‌و‌ مسلمانان از‌ اين راه متوجه عيوب اخلاقى خود مى‌ شدند ‌و‌ خويشتن را‌ اصلاح مى‌ نمودند، ‌و‌ در‌ مسجد يا‌ در‌ رهگذر، مسلمانان به‌ هم مى‌ رسيدند، يكى به‌ ديگرى مى‌ گفت:
 رحم الله من‌ اهدى الى عيوبى.
 مشمول رحمت الهى باشد كسى كه‌ بر‌ من‌ منت گذارد، هديه اي‌ به‌ من‌ بدهد ‌و‌ عيبهاى مرا براى من‌ بيان نمايد.
 چهارمين وسيله براى شناخت عيوب ‌و‌ نقائص اخلاقى، رفيق
 
خوب ‌و‌ باايمان است، چه او‌ به‌ صلاح ‌و‌ سعادت دوست خويش علاقه دارد ‌و‌ به‌ انگيزه ‌ى‌ خيرخواهى، عيب او‌ را‌ به‌ وى ارائه مى‌ كند ‌و‌ او‌ را‌ آگاه مى‌ سازد تا‌ خود را‌ اصلاح نمايد.
 عن على عليه السلام قال: ليكن آثر الناس عندك من‌ اهدى اليك عيبك ‌و‌ اعانك على نفسك.
 على (ع) فرموده است: البته بايد مقدمترين دوستان براى تو‌ كسى باشد كه‌ عيب را‌ به‌ تو‌ اهدا نمايد ‌و‌ ترا در‌ راه خير ‌و‌ سعادتت يارى دهد.
 عن ابيعبدالله عليه السلام قال: احب اخوانى الى من‌ اهدى عيوبى الى.
 امام صادق (ع) فرموده است: بهترين برادران من‌ كسى است كه‌ عيوب مرا به‌ من‌ هديه دهد.
 استفاده از‌ برادران باايمان در‌ شناخت عيوب ‌و‌ نقائص اخلاقى آنقدر مهم است كه‌ امام موسى بن‌ جعفر عليهماالسلام ضمن حديثى به‌ دوستان خود توصيه فرموده است كه‌ اوقات بيدارى در‌ شبانه روز را‌ چهار قسمت كنيد: قسمتى براى عبادت، قسمتى براى كار ‌و‌ امرار معاش، ساعتى براى لذايذ مشروع،
 ‌و‌ ساعه لمعاشره الاخوان ‌و‌ الثقات الذين يعرفونكم عيوبكم ‌و‌ يخلصون لكم فى الباطن.
 ‌و‌ ساعتى را‌ براى معاشرت ‌و‌ مجالست با‌ برادران مورد اعتمادتان اختصاص دهيد، آنانكه عيوبتان را‌ معرفى مى‌ كنند ‌و‌ در‌ كمال صفا ‌و‌ خلوص باطن به‌ شما تذكر مى‌ دهند تا‌ خويشتن را‌ اصلاح نماييد.
 
پنجمين راه شناخت عيوب اخلاقى استفاده از‌ مثل معروفى به‌ صورت «پرسش ‌و‌ پاسخ» است. مى‌ گويند: ادب از‌ كه‌ آموختى؟ جواب داده مى‌ شود: از‌ بى ادبان.
 بعضى از‌ افراد بر‌ اثر پر حرفى يا‌ خودپسندى يا‌ ديگر صفاتى همانند اينها مقبول جامعه نيستند ‌و‌ مردم از‌ آنان گريزانند. كسى كه‌ مى‌ خواهد عيوب خود را‌ بشناسد ‌و‌ اخلاق خود را‌ اصلاح نمايد مى‌ تواند با‌ دقت در‌ صفات ناپسند اين گروه ، خويشتن را‌ مورد مطالعه قرار دهد، اگر همانند آنان به‌ همان درد مبتلاست خود را‌ اصلاح كند ‌و‌ ‌آن روش ناپسند را‌ ترك گويد:
 عن على عليه السلام قال: من‌ حاسب نفسه وقف على عيوبه ‌و‌ احاط بذنوبه.
 على (ع) فرموده است: كسى كه‌ حساب نفس خود را‌ برسد بر‌ عيوب خويش واقف مى‌ شود ‌و‌ به‌ گناهانى كه‌ مرتكب شده است احاطه مى‌ يابد.
 ناگفته نماند، ‌آن كس كه‌ در‌ عيوب دگران دقت مى‌ كند ‌و‌ نقائص اين ‌و‌ ‌آن را‌ بررسى مى‌ نمايد بدين منظور كه‌ عيب خود را‌ بشناسد ‌و‌ ‌آن را‌ اصلاح نمايد از‌ نظر دينى ‌و‌ اخلاقى مانعى ندارد، اما اگر از‌ جهت عيبجويى ‌و‌ تجسس در‌ نقاط ضعف دگران به‌ اين كار خلاف اخلاق دست زند در‌ صورتى كه‌ عملش به‌ غيبت، اهانت، ‌و‌ پرده درى ‌و‌ نظاير اينها منجر نگردد در‌ نظر على (ع) نديدن خوبيها ‌و‌ ديدن زشتيها نشانه ‌ى‌ پستى ‌و‌ دنائت شخص عيبجوست ‌و‌ در‌ اين باره چنين فرموده است:
 
عن على عليه السلام قال: الاشرار يتبعون مساوى الناس ‌و‌ يتركون محاسنهم كما يتبع الذباب المواضع الفاسده من‌ الجسد ‌و‌ يترك الصحيح.
 على (ع) فرموده است: اشرار ‌و‌ افراد بد از‌ پى بديهاى مردم مى‌ روند ‌و‌ خوبيهاى آنان را‌ ترك مى‌ گويند همانطور كه‌ مگس از‌ پى نقاط فاسد ‌و‌ بيمار بدن مى‌ رود ‌و‌ جاهاى سالم را‌ ترك مى‌ گويد.
 اگر كسى به‌ عنوان برادرى اسلامى با‌ يك نفر مسلمان طرح دوستى بريزد ولى هدفش در‌ اين كار ‌آن باشد كه‌ عيبهاى او‌ را‌ افشا نمايد ‌و‌ به‌ زشتيهاى اخلاقيش واقف گردد، آنها را‌ به‌ ذهن خود بسپارد تا‌ موقعى كه‌ لازم بداند ‌و‌ بخواهد شخصيت او‌ را‌ در‌ هم بشكند، ‌آن عيوب را‌ بگويد ‌و‌ مردم را‌ به‌ ‌آن نقائص ‌و‌ زشتيهاى متوجه نمايد، چنين مسلمان خائنى از‌ نظر اسلامى وضع بسيار خطرناكى دارد ‌و‌ خودش از‌ ‌آن خطر آگاه نيست.
 عن ابيجعفر عليه السلام قال: اقرب ما‌ يكون العبد الى الكفر ان‌ يواخى الرجل الرجل على الدين فيحصى عليه زلاته ليعيره بها يوما ما.
 امام باقر (ع) فرموده است: نزديكترين نقطه به‌ كفر ‌و‌ بى ايمانى ‌آن است كه‌ مرد مسلمانى با‌ مسلمانى ديگر به‌ نام برادرى اسلامى طرح دوستى بريزد تا‌ عيوب ‌و‌ لغزشهاى او‌ را‌ بشناسد ‌و‌ آنها را‌ شماره كند ‌و‌ به‌ ذهن بسپارد تا‌ روزى او‌ را‌ مورد ملامت ‌و‌ سرزنش قرار دهد.
 شرمسارى بيشتر براى چنين مسلمانى ناپاكدل موقعى است كه‌ خودش به‌ ‌آن لغزشها آلوده باشد، اما نقائص خويش را‌ ناديده  
 
انگارد ‌و‌ به‌ نشر عيوب برادر دينيش بپردازد.
 عن على عليه السلام قال: يا‌ عبيد السوء تلومون الناس على الظن ‌و‌ لا‌ تلومون انفسكم على اليقين.
 على (ع) فرموده است: اي‌ بندگان بد، مردم را‌ به‌ گمان اينكه صفات ناپسند دارند ملامت مى‌ كنيد اما خودتان را‌ با‌ اينكه به‌ طور يقين به‌ ‌آن صفات مبتلا هستيد ملامت نمى نماييد.
 خلاصه اگر انسان مسلمان بخواهد عيوب اخلاقى خويش را‌ اصلاح نمايد مى‌ تواند عاقلانه ‌و‌ از‌ مجارى صحيح به‌ كمبودها ‌و‌ نقائص خود واقف گردد ‌و‌ با‌ اراده ‌ى‌ جدى به‌ اصلاح آنها همت گمارد ولى بايد توجه داشت كه‌ اين پيروزى بزرگ ‌و‌ ترك عادت ناروا جز با‌ توفيق حضرت باريتعالى ميسر نيست. امام سجاد (ع) در‌ جمله ‌ى‌ اول دعا كه‌ موضوع گفتار امروز است اين نكته را‌ به‌ پيروان خويش آموخته كه‌ در‌ پيشگاه الهى عرض مى‌ كند:
 اللهم لا‌ تدع خصله تعاب منى الا اصلحتها.
 بار الها! در‌ من‌ هيچ خصلت ناپسندى را‌ كه‌ مايه ‌ى‌ عيبجويى مردم است وامگذار جز آنكه اصلاحش فرمايى.
 مطلب ديگرى كه‌ امام سجاد (ع) در‌ اين قطعه ‌ى‌ دعا از‌ پيشگاه باريتعالى درخواست نموده ‌و‌ موضوع قسمتى از‌ سخنرانى امروز است نيكو ساختن عيبهايى است كه‌ مى‌ تواند انسان را‌ مورد ملامت اين ‌و‌ ‌آن قرار دهد. در‌ پيشگاه الهى عرض مى‌ كند:
 ‌و‌ لا‌ عائبه اونب بها الا حسنتها.
 بار الها! هيچ زشتى ‌و‌ عيبى را‌ كه‌ ممكن است ماده ‌ى‌ ملامت
 
مردم نسبت به‌ من‌ شود وامگذار جز آنكه به‌ زيبايى ‌و‌ نيكى مبدلش سازى.
 براى روشن شدن كلام امام (ع) لازم است در‌ اينجا راجع به‌ چند مطلب توضيح داده شود. اول آنكه ملامت كردن دگران ‌و‌ سرزنش نمودن اين ‌و‌ ‌آن در‌ اخلاق اسلام، ناپسند ‌و‌ ممنوع شناخته شده است ‌و‌ خداوند، ملامت كننده را‌ به‌ ملامت دگران مبتلا مى‌ نمايد.
 عن ابيعبدالله عليه السلام قال: من‌ انب مومنا انبه الله فى الدنيا ‌و‌ الاخره.
 امام صادق (ع) فرموده است: كسى كه‌ مومنى را‌ مورد ملامت قرار دهد خداوند او‌ را‌ در‌ دنيا ‌و‌ آخرت به‌ ملامت ‌و‌ سرزنش دگران مبتلا مى‌ نمايد.
 آيين مقدس اسلام براى گناهكاران حد شرعى مقرر داشته ‌و‌ مجرم بايد طبق موازين قانونى مجازات شود ‌و‌ به‌ كيفر عمل خود برسد ‌و‌ جايى براى ملامت ‌و‌ سرزنش گناهكار باقى نگذارده است.
 عن النبى صلى الله عليه ‌و‌ آله قال: اذا زنت خادم احدكم فليجلدها الحد ‌و‌ لا‌ يعيرها.
 رسول اكرم فرموده است: وقتى يكى از‌ خدمتگزاران شما مرتكب عمل منافى با‌ عفت گرديد او‌ را‌ مجازات قانونى نماييد ‌و‌ مورد سرزنش ‌و‌ ملامتش قرار ندهيد.
 مطلب دوم كه‌ لازم است در‌ امر ملامت توضيح داده شود اين است كه‌ فردى خائن ‌و‌ ناپاك در‌ اعمال شخص مسلمانى تجسس ‌و‌ كاوش نمايد، اگر گناهى را‌ از‌ وى شناخت ‌آن را‌ ماده ‌ى‌ ملامت قرار
 
دهد ‌و‌ زبان به‌ سرزنش ‌و‌ تعييرش بگشايد. امام عليه السلام اين عمل پليد را‌ دورى جستن از‌ خداوند معرفى نموده است.
 عن ابيعبدالله عليه السلام قال: ابعد ما‌ يكون العبد من‌ الله ان‌ يكون الرجل يواخى لرجل ‌و‌ هو يحفظ عليه زلاته ليعيره بها يوما ما.
 امام صادق (ع) فرموده است: بزرگ عاملى كه‌ مى‌ تواند آدمى را‌ از‌ خداوند دور نمايد اين است كه‌ مردى با‌ مرد دگر طرح برادرى بريزد به‌ اين منظور كه‌ لغزشهاى او‌ را‌ به‌ ذهن بسپارد تا‌ روزى او‌ را‌ مورد ملامت ‌و‌ تعيير قرار دهد.
 مطلب سوم كه‌ لازم است در‌ امر ملامت توضيح داده شود ‌و‌ مسلمانان همواره متوجه ‌آن باشند اين است كه‌ گاهى شخص مسلمان، مسلمان ديگرى را‌ در‌ چيزى كه‌ به‌ اختيار او‌ نبوده ‌و‌ نيست مورد ملامت قرار مى‌ دهد ‌و‌ اين كار در‌ مواقعى اسائه ‌ى‌ ادب به‌ حريم پروردگار است ‌و‌ به‌ علاوه موجب اهانتى ناروا به‌ فرد مسلمان مى‌ گردد.
 عن ابيجعفر عليه السلام قال: ان‌ اباذر عير رجلا على عهد النبى صلى الله عليه ‌و‌ آله بامه، فقال: يا‌ بن‌ السوداء، ‌و‌ كانت امه السوداء. فقال له رسول الله صلى الله عليه ‌و‌ آله: تعيره بامه يا‌ باذر؟ قال: فلم يزل ابوذر يمرغ وجهه فى التراب ‌و‌ راسه حتى رضى رسول الله صلى الله عليه ‌و‌ آله عنه.
 امام باقر (ع) فرمود: ابوذر غفارى در‌ محضر رسول گرامى مردى را‌ به‌ مادرش مورد سرزنش قرار داد ‌و‌ گفت: اي‌ فرزند زن سياه، ‌و‌ مادر ‌آن مرد از‌ نژاد سياه بود. رسول گرامى سخت برآشفت، فرمود: ابوذر! او‌ را‌ به‌ مادرش سرزنش نمودى؟ ابوذر متوجه شد كه‌ خطايى
 
بزرگ مرتكب شده ‌و‌ براى عذرخواهى سر‌ ‌و‌ صورت خويش را‌ آنقدر در‌ خاك غلطاند تا‌ رسول اكرم از‌ او‌ راضى گرديد.
 مطلب چهارم كه‌ لازم است در‌ امر ملامت توضيح داده شود اين است كه‌ گاهى تعيير ‌و‌ سرزنش افراد، ناشى از‌ جهل ‌و‌ نادانى آنان است، بى مطالعه سخن مى‌ گويند ‌و‌ لب به‌ ملامت مى‌ گشايند، سپس به‌ خطاى خويش واقف مى‌ گردند ‌و‌ در‌ پايان خجلت زده ‌و‌ شرمسار مى‌ شوند. محمد بن‌ منكدر مى‌ گويد: روزى در‌ ساعت شدت گرمى هوا به‌ خارج مدينه رفته بودم. ديدم امام باقر عليه السلام در‌ آفتاب سوزان سرگرم كار كشاورزى است ‌و‌ چون سمن داشت به‌ دو‌ نفر تكيه داده بود ‌و‌ در‌ حالى كه‌ عرق از‌ پيشانيش مى‌ ريخت به‌ كارگران دستور مى‌ داد. با‌ خود گفتم: پيرمردى از‌ بزرگان قريش در‌ اين ساعت ‌و‌ با‌ اين حال در‌ طلب دنياست. تصميم گرفتم او‌ را‌ موعظه كنم ‌و‌ عملش را‌ مورد انتقاد قرار دهم. پيش رفتم، سلام كردم ‌و‌ گفتم: آيا شايسته است يكى از‌ شيوخ قريش در‌ هواى گرم، با‌ اين حال، در‌ پى دنياطلبى باشد. چگونه خواهى بود اگر در‌ اين موقع ‌و‌ با‌ چنين حال مرگت فرا رسد ‌و‌ حياتت پايان پذيرد؟ حضرت دستهاى خود را‌ از‌ دوش ‌آن دو‌ نفر برداشت ‌و‌ فرمود:
 لو‌ جاءنى ‌و‌ الله الموت ‌و‌ انا فى هذه الحال جاءنى ‌و‌ انا فى طاعه من‌ طاعات الله عز ‌و‌ جل اكف بها نفسى عنك ‌و‌ عن الناس ‌و‌ انما كنت اخاف الموت لو‌ جاءنى ‌و‌ انا على معصيه من‌ معاصى الله تعالى. فقلت: يرحمك الله، اردت ان‌ اعظك فوعظتنى.
 به‌ خدا قسم اگر در‌ اين حال بميرم در‌ حين انجام طاعتى از‌
 
طاعات خداوند جان سپرده ام، من‌ مى‌ خواهم با‌ كار ‌و‌ كوشش، خود را‌ از‌ تو‌ ‌و‌ دگران بى نياز سازم، زمانى بايد بترسم كه‌ مرگم در‌ حال گناه فرا رسد ‌و‌ با‌ معصيت الهى از‌ دنيا بروم. محمد بن‌ منكدر عرض كرد: خداوند ترا مشمول رحمت خود قرار دهد، من‌ مى‌ خواستم شما را‌ نصيحت گويم، شما مرا موعظه نموديد.
 ائمه ‌ى‌ معصومين عليهم السلام با‌ انجام وظايف امامت كارهايى مى‌ كردند كه‌ به‌ نظر بعضى از‌ افراد بى اطلاع همانند عمل امام باقر (ع) ‌و‌ كشاورزى در‌ هواى گرم بود، از‌ اين رو‌ زبان به‌ ملامت مى‌ گشودند ‌و‌ ائمه ‌ى‌ عليهم السلام در‌ حدود ممكن به‌ آنان پاسخ مى‌ دادند.
 ان‌ طائفه من‌ اصحاب اميرالمومنين على بن‌ ابيطالب عليه السلام مشوا اليه عند تفرق الناس عنه ‌و‌ فرار كثيرهم الى معاويه طلبا لما فى يديه من‌ الدنيا، فقالوا: يا‌ اميرالمومنين! اعط هذه الاموال ‌و‌ فضل هولاء الاشراف من‌ العرب ‌و‌ قريش على الموالى ‌و‌ العجم. فقال لهم اميرالمومنين عليه السلام: اتامرونى ان‌ اطلب النصر بالجور.
 جمعى از‌ اصحاب اميرالمومنين (ع)، در‌ موقعى كه‌ مردم زيادى از‌ اطراف ‌آن حضرت پراكنده مى‌ گشتند ‌و‌ براى دريافت پول نزد معاويه مى‌ رفتند، به‌ محضرش شرفياب شده، عرض كردند: اي‌ اميرالمومنين! اشراف عرب ‌و‌ قريش را‌ بر‌ موالى ‌و‌ غير عرب مقدم بدار ‌و‌ اموال بيت المال را‌ بين آنان تقسيم كن تا‌ به‌ معاويه ملحق نشوند ‌و‌ از‌ تو‌ دست برندارند. حضرت فرمود: شما مى‌ گوييد كه‌ من‌ از‌ ظلم ‌و‌ ستم يارى بخواهم ‌و‌ براى تثبيت حكومت خود به‌ حقوق دگران تجاوز كنم؟ هرگز.
 
زمانى كه‌ بين حضرت مجتبى ‌و‌ معاويه قرارداد صلحى رد ‌و‌ بدل گرديد عده ‌ى‌ زيادى زبان به‌ ملامت گشودند ‌و‌ عمل ‌آن حضرت را‌ مورد اعتراض قرار دادند، حتى بعضى امام مجتبى را‌ ذليل كننده ‌ى‌ مومنين خواندند ‌و‌ امام پاسخهايى فرمود، بعضى قانع مى‌ شدند ‌و‌ بعضى ديگر قانع نشدند. حادثه ‌ى‌ خونين كربلا امرى بود الهى ‌و‌ خداوند روز ولادت حضرت حسين عليه السلام، رسول گرامى را‌ از‌ واقعه ‌ى‌ عاشورا آگاه نمود ‌و‌ بسيارى از‌ افراد خانواده ‌ى‌ پيمبر اسلام از‌ اين امر اطلاع داشتند ، اما موقع تحقق يافتن اين مقدر الهى كه‌ نتيجه اش رسوا شدن آل‌ اميه ‌و‌ آشكار شدن حق ‌و‌ حقيقت بود، عده ‌ى‌ زيادى حتى بعضى از‌ دوستان ‌و‌ نزديكان با‌ سفر ‌آن حضرت به‌ كوفه مخالف بودند ‌و‌ با‌ زبان ملامت ‌و‌ اعتراض سخن مى‌ گفتند:
 عن جابر بن‌ عبدالله قال: لما عزم الحسين بن‌ على عليهم السلام على الخروج الى العراق اتيته فقلت له: انت ولد رسول الله صلى الله عليه ‌و‌ آله ‌و‌ احد السبطين، لا‌ ارى الا انك تصالح كما صالح اخوك عليه السلام فانه كان موفقا رشيدا. فقال لى: يا‌ جابر! قد فعل اخى ذلك بامر الله تعالى ‌و‌ رسوله صلى الله عليه ‌و‌ آله ‌و‌ انا ايضا افعل بامر الله تعالى ‌و‌ رسوله.
 جابر مى‌ گويد: وقتى حسين (ع) عازم عراق گرديد حضورش شرفياب شدم ‌و‌ عرض كردم شما يكى از‌ دو‌ سبط رسول اكرم هستيد، به‌ نظر من‌ تنها راه براى شما ‌آن است كه‌ همانند برادرت صلح كنى كه‌ او‌ با‌ موفقيت، راه صحيح را‌ پيمود. حضرت به‌ من‌ فرمود: اي‌ جابر! برادرم به‌ امر خداوند ‌و‌ به‌ امر رسول اكرم صلح نمود ‌و‌ من‌ نيز
 
طبق امر خدا ‌و‌ امر رسول گرامى عمل مى‌ كنم.
 وقتى حضرت رضا عليه السلام امر ولايتعهدى مامون را‌ قبول نمود، افرادى لب به‌ اعتراض ‌و‌ ملامت گشودند ‌و‌ بعضى مطلب خود را‌ با‌ حضرتش در‌ ميان گذاردند.
 عن محمد بن‌ عرفه قال قلت للرضا عليه السلام: يابن رسول الله! ما‌ حملك على الدخول فى ولايه العهد؟ فقال: ما‌ حمل جدى اميرالمومنين عليه السلام على الدخول فى الشورى.
 محمد بن‌ عرفه مى‌ گويد به‌ حضرت رضا عرض كردم: يابن رسول الله! چه چيز شما را‌ واداشت كه‌ در‌ امر ولايتعهدى مداخله نماييد؟ حضرت در‌ پاسخ فرمود: همان چيزى كه‌ جدم على (ع) را‌ وادار نمود كه‌ در‌ شورا مداخله نمايد.
 مامون صريحا به‌ حضرت رضا عرض كرد: اگر امر ولايتعهدى مرا قبول نكنى حتما شما را‌ به‌ قتل مى‌ رسانم ‌و‌ حضرت را‌ به‌ هلاكت تهديد كرد، حتى براى اينكه مطلب خود را‌ در‌ يك زمينه اي‌ پياده كند كه‌ در‌ صدر اسلام سابقه داشته باشد، قضيه ‌ى‌ عمر ‌و‌ شورا را‌ با‌ حضرت در‌ ميان گذاشت ‌و‌ اينچنين گفت:
 ان‌ عمر بن‌ الخطاب جعل شورى فى عده احدهم جدك اميرالمومنين على بن‌ ابيطالب عليه السلام ‌و‌ شرط فيمن خالف منهم ان‌ يضرب عنقه.
 عمر بن‌ الخطاب شوراى خلافت را‌ در‌ شش نفر قرار داد كه‌ يكى از‌ آنان جدت اميرالمومنين على (ع) بود ‌و‌ شرط نمود كه‌ هر‌ كس با‌ شورا مخالفت كند گردنش زده شود. سپس به‌ حضرت عرض كرد:
 
شما ناچاريد ولايتعهدى را‌ كه‌ اراده كرده ام بپذيريد ‌و‌ از‌ ‌آن گزيرى نيست.
 امام سجاد در‌ جمله ‌ى‌ دوم اين قسمت از‌ دعا كه‌ موضوع سخنرانى امروز است از‌ پيشگاه الهى درخواست مى‌ كند:
 ‌و‌ لا‌ عائبه او‌ نب بها الا حسنتها.
 بار الها! هيچ عيبى را‌ در‌ من، كه‌ ممكن است ماده ‌ى‌ ملامتم گردد باقى مگذار جز آنكه ‌آن را‌ نيكو نمايى.
 در‌ جمله ‌ى‌ سوم عرض مى‌ كند:
 ‌و‌ لا‌ اكرومه فى ناقصه الا اتممتها.
 بار الها! هيچ كرامت خلق ‌و‌ خوى پسنديده اي‌ را‌ كه‌ به‌ طور ناقص در‌ من‌ وجود دارد فرومگذار جز آنكه تتميم ‌و‌ تكميلش نمايى.
 مى‌ دانيم كه‌ صفات حميده ‌و‌ سجاياى پسنديده داراى مراتب ‌و‌ درجات متفاوتى است، ‌و‌ انسانهاى بزرگ ‌و‌ عاليقدر به‌ هر‌ نسبت كه‌ از‌ جهت معنوى مقام رفيعترى دارند به‌ همان نسبت از‌ بزرگوارى ‌و‌ كرامت اخلاقى بالاترى برخوردارند ‌و‌ اين مطلب در‌ خلال بعضى از‌ آيات قرآن شريف آمده است.
 ‌و‌ الكاظمين الغيظ ‌و‌ العافين عن الناس ‌و‌ الله يحب المحسنين.
 كسانى كه‌ قوى النفس ‌و‌ حاكم بر‌ غرايز خود هستند موقعى كه‌ خشمگين مى‌ شوند خويشتندارند، بر‌ خود مسلطند، ‌و‌ آتش غضب را‌ در‌ ضمير خويش فرومى نشانند، ‌و‌ اين خود يكى از‌ سجاياى مهم اخلاقى است. بعضى از‌ افراد از‌ اين حد بالاترند، غضب را‌ اظهار نمى كنند ‌و‌ شعله ‌ى‌ خشم را‌ در‌ باطن فرومى نشانند، به‌ علاوه، از‌ لغزش
 
كسى كه‌ موجب خشمشان گرديده است عفو ‌و‌ اغماض مى‌ نمايند. البته اين گروه مقام عاليترى دارند. بعضى از‌ افراد آنقدر در‌ كرامت نفس بلندمرتبه ‌و‌ رفيع اند كه‌ از‌ شعله ور شدن غضب جلوگيرى مى‌ كنند، از‌ كسى كه‌ بد كرده ‌و‌ موجب خشمشان گرديده است مى‌ گذرند ‌و‌ مورد عفوش قرار مى‌ دهند، نه تنها بدى را‌ تلافى نمى كنند، بلكه شخص بدعمل را‌ مورد عنايت ‌و‌ احسان قرار مى‌ دهند، ‌و‌ اين قبيل بزرگوارى ‌و‌ كرامت نفس، گاهى در‌ افراد عادى مشهود مى‌ گردد به‌ طورى كه‌ موجب شگفتى كسانى مى‌ شود كه‌ خود داراى بزرگوارى ‌و‌ معالى اخلاق اند.
 عبدالله جعفر از‌ افراد كريم النفس ‌و‌ بزرگوار عصر خود بود. او‌ در‌ ايام زندگى خويش خدمات بزرگى نسبت به‌ افراد تهيدست ‌و‌ آبرومند انجام داد، او‌ به‌ اندازه اي‌ در‌ بذل ‌و‌ بخشش كوشا ‌و‌ بلندنظر بود كه‌ بعضى از‌ افراد وى را‌ در‌ اين كار ملامت مى‌ كردند ‌و‌ به‌ او‌ مى‌ گفتند كه‌ تو‌ در‌ احسان به‌ دگران راه افراط در‌ پيش گرفته اى. روزى براى سركشى به‌ باغى كه‌ داشت با‌ بعضى از‌ كسان خود راه سفر در‌ پيش گرفت. نيمه راه، در‌ هواى گرم، به‌ نخلستانى سرسبز ‌و‌ خرم رسيد. تصميم گرفت چند ساعتى در‌ ‌آن باغ استراحت نمايد. غلام سياهى باغبان بود، با‌ اجازه ‌ى‌ غلام وارد باغ شد، كسانش وسايل استراحت او‌ را‌ در‌ نقطه ‌ى‌ مناسبى فراهم آوردند. ظهر شد، غلام بسته اي‌ را‌ در‌ نزديكى جعفر آورد ‌و‌ روى زمين نشست ‌و‌ ‌آن را‌ گشود. جعفر ديد سه قرص نان در‌ ‌آن است. هنوز غلام لقمه اي‌ نخورده بود كه‌ سگى وارد باغ شد، مقابل غلام آمد، گرسنه بود ‌و‌ از‌ غلام درخواست غذا داشت. او‌ يكى از‌ قرصه هاى نان را‌ به‌ سويش انداخت ‌و‌ سگ گرسنه با‌ حرص ‌آن را‌ در‌ هوا گرفت ‌و‌ بلعيد ‌و‌ دوباره متوجه غلام ‌و‌
 
سفره ‌ى‌ نانش شد. او‌ قرص دوم ‌و‌ سپس قرص سوم را‌ نزد سگ انداخت ‌و‌ سفره ‌ى‌ خالى را‌ بدون اينكه خودش غذا خورده باشد برچيد. عبدالله كه‌ ناظر جريان بود از‌ غلام پرسيد: جيره ‌ى‌ غذايى شما در‌ روز چقدر است؟ جواب داد: همين سه قرص نان كه‌ ديدى. گفت: پس‌ چرا اين سگ را‌ بر‌ خود مقدم داشتى ‌و‌ تمام غذاى شبانه روزت را‌ به‌ او‌ خوراندى؟ غلام در‌ پاسخ گفت: آبادى ما‌ سگ ندارد، مى‌ دانستم اين حيوان از‌ راه دور به‌ اينجا آمده ‌و‌ سخت گرسنه است ‌و‌ براى من‌ رد كردن ‌و‌ محروم ساختن چنين حيوانى گران ‌و‌ سنگين بود. عبدالله از‌ اين عمل بسيار تعجب كرد، گفت: پس‌ به‌ خودت چه خواهى كرد؟ جواب داد: امروز را‌ به‌ گرسنگى مى‌ گذرانم تا‌ فردا سه قرص نان را‌ برايم بياورند. جوانمردى ‌و‌ بزرگوارى ‌آن غلام سياه مايه ‌ى‌ شگفتى عبدالله جعفر شد ‌و‌ با‌ خود مى‌ گفت: مردم مرا ملامت مى‌ كنند كه‌ در‌ احسان به‌ دگران تندروى مى‌ كنى در‌ حالى كه‌ اين غلام از‌ من‌ به‌ مراتب در‌ احسان ‌و‌ بزرگوارى پيشتر ‌و‌ مقدم است. عبدالله سخت تحت تاثير بزرگوارى غلام سياه قرار گرفت، مصمم شد او‌ را‌ در‌ اين راه تشويق نمايد. از‌ غلام پرسيد صاحب باغ كيست؟ پاسخ داد فلانى كه‌ در‌ روستا منزل دارد. گفت تو‌ مملوكى يا‌ آزاد؟ گفت من‌ مملوك صاحب باغم. او‌ را‌ فرستاد صاحب باغ را‌ آورد. درخواست نمود كه‌ باغ را‌ با‌ تمام لوازمش ‌و‌ همچنين غلام سياه را‌ به‌ او‌ بفروشد. مرد خواسته ‌ى‌ عبدالله جعفر را‌ اجابت نمود ‌و‌ باغ ‌و‌ غلام را‌ به‌ عبدالله فروخت ‌و‌ بعد عبدالله جعفر، غلام را‌ در‌ راه خدا آزاد كرد ‌و‌ باغ را‌ هم به‌ او‌ بخشيد. جالب آنكه وقتى باغ را‌ به‌ غلام بخشيد غلام بلندهمت گفت:
 ان‌ كان هذا لى فهو فى سبيل الله.
 
اگر اين باغ متعلق به‌ من‌ شده است، ‌آن را‌ در‌ راه خدا ‌و‌ براى رفاه ‌و‌ استفاده مردم قرار دادم.
 بزرگوارى ‌و‌ كرامت نفس، نشانه ‌ى‌ تعالى معنوى ‌و‌ تكامل روحانى انسان است، در‌ پرتو مكارم اخلاق، آدمى از‌ قيود پست ‌و‌ حيوانى رهايى مى‌ يابد ‌و‌ بر‌ غرايز ‌و‌ تمايلات نفسانى خويش مسلط مى‌ شود، دگردوستى ‌و‌ حس فداكارى در‌ نهادش بيدار مى‌ گردد، انسان بالفعل مى‌ شود ‌و‌ از‌ كمالاتى كه‌ لايق مقام انسان است برخوردار خواهد شد.
 رسول اكرم براى آنكه پيروان خود را‌ به‌ راه مكارم اخلاق سوق دهد ‌و‌ آنان را‌ با‌ صفات انسانى تربيت نمايد بر‌ منبر ‌و‌ محضر، در‌ سفر ‌و‌ حضر، ‌و‌ خلاصه در‌ هر‌ موضع مناسب از‌ فرصت استفاده مى‌ نمود ‌و‌ وظايف آنان را‌ خاطرنشان مى‌ ساخت ‌و‌ بر‌ اثر مساعى پيگير ‌آن حضرت تحول عظيمى در‌ جامعه پديد آمد ‌و‌ عده ‌ى‌ زيادى از‌ مسلمانان مدارج تعالى ‌و‌ تكامل را‌ پيمودند، به‌ فضايل انسانى نايل آمدند كه‌ بعضى از‌ آنان، مانند عبدالله جعفر، در‌ تاريخ اسلام شناخته شده ‌و‌ معروف اند ‌و‌ برخى مانند ‌آن غلام سياه ناشناخته ‌و‌ گمنام اند.
 خلاصه، كرامت نفس ‌و‌ بزرگوارى طبع در‌ افراد بافضيلت داراى مراتب ‌و‌ درجات متفاوتى است. حضرت سجاد (ع) در‌ سومين جمله ‌ى‌ دعا كه‌ موضوع سخنرانى امروز است به‌ پيشگاه حضرت باريتعالى عرض مى‌ كند:
 ‌و‌ لا‌ اكرومه فى ناقصه الا اتممتها.
 بار الها! هيچ كرامت خلقى را‌ كه‌ در‌ من‌ به‌ طور ناقص وجود دارد باقى مگذار جز آنكه تكميل ‌و‌ تتميمش فرمايى.
 بدون ترديد اگر خداوند مقلب القلوب عنايت فرمايد ‌و‌ آدمى را‌
 
مشمول فيض ‌و‌ رحمت خود قرار دهد موجباتى را‌ فراهم مى‌ آورد كه‌ طبع بلند افراد كريم النفس به‌ مقام بالاترى نايل آيد ‌و‌ كمبود ‌و‌ نقصش تتميم شود ‌و‌ اين پيروزى زمانى به‌ دست مى‌ آيد كه‌ درخواست كننده از‌ صميم قلب دعا كند ‌و‌ با‌ تمام وجود از‌ پيشگاه خداوند تقاضا نمايد.

0
100% (نفر 2)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

آخرین مطالب

اللهم صل على محمد و آله، و لا اظلمن و انت مطیق ...
اللهم فاطلبنى بقدرتك ما اطلب، و اجرنى بعزتك مما ...
اللهم صل على محمد و آله كافضل ما صلیت على احد من ...
اللهم لا تدع خصله تعاب منى الا اصلحتها. و لا ...
و استقلال الخیر و ان كثر من قولى و فعلى و ...
اللهم خذ لنفسك من نفسى ما یخلصها، و ابق لنفسى ...
اللهم صل على محمد و آله، و صن وجهى بالیسار، و ...
اللهم صل على محمد و آله، و اجعل اوسع رزقك على ...
اللهم انت عدتى ان حزنت، و انت منتجعى ان حرمت، و ...
اللهم و انطقنى بالهدى، و الهمنى التقوى، و ...

بیشترین بازدید این مجموعه

اللهم صل على محمد و آله، و لا اظلمن و انت مطیق ...

 
نظرات کاربر

پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^