یک وسیله ی مهم برای خدمت!

خداوند متعال برای تمام مخلوقات «روزی حلال» مقدّر فرموده است. اگر انسان عجله نکند و قناعت و صبر را پیشه خود سازد، تمام رزق مقدرش به او خواهد رسید. کسانی که از کسب حرام پرهیز نمی کنند، خیال می کنند اگر از مال حرام صرف نظر کنند، کمبودی در معاششان پدید می آید و سخت محتاج و گرفتار می شوند. خداوند می فرماید: وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِی الأَرْضِ إِلاَّ عَلَی اللّهِ رِزْقُهَا وَیَعْلَمُ مُسْتَقَرَّهَا وَمُسْتَوْدَعَهَا کُلٌّ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ؛ «هیچ جنبنده ای در زمین نیست، مگر اینکه روزی او بر خداست. او قرارگاه و محلّ نقل و انتقالش را می داند. همه اینها در کتاب آشکاری ثبت است.» (هود/6)
كسب حلال به نوعی از فعالیت اقتصادی گفته می شود كه در چهارچوب قوانین اسلامی و شرعی انجام می شود و مهمترین خصوصیت آن نفع خود انسان چه از لحاظ مادی و چه از لحاظ معنوی و از طرفی رعایت كردن حق الناس می باشد.
اهمیت کسب حلال
در منابع اسلامی بسیار تأکید شده است که انسان روزی خود و فرزندان خویش را از راه حلال به دست آورد. در بعضی روایات، ائمه طاهرین علیهم السلام تلاش برای به دست آوردن روزی حلال را از شمشیر زدن در میدان جنگ سخت تر شمرده اند. (محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه، ج 4، ص 120، حدیث شماره 7213 و 7214)
در مورد كسب حلال و نیز فعالیتهای اقتصادی مشروع به روایات بسیاری در منابع اسلامی برمی خوریم كه ائمه، مومنین را به این گونه فعالیت ها تشویق می كنند؛ مانند آنكه رسول اكرم صلی الله علیه و آله که طلب رزق حلال را واجب و آن را در حكم جهاد معرفی می كنند. (محمدی ری شهری، محمد، میزان الحكمه، ج2، ص 509، حدیث شماره 4293)
و البته ما به کوشش شایسته و نیكو در این راه امر می شویم تا آنجا كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله كسی را كه در راه به دست آوردن روزی برای خانواده تلاش می كند، به مجاهد فی سبیل الله (در راه خدا) تشبیه می كنند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج103، ص13، حدیث 59) در مقابل از بی كاری و تنبلی و سربار بر جامعه بودن نهی می شویم در این زمینه حضرت امام صادق علیه َ السلام می فرمایند: «لا تكونوا كلاّ علی الناس» یعنی سربار جامعه نباشید. (میزان الحكمه، ج4، ص 121، حدیث 7222)
وجود انسان دو بعد دارد: یكی بعد جسمی او كه تحت تأثیر ظاهری و مادی غذا است و معمولاً ما در مورد ظاهر غذایی كه می خوریم دقت كافی را به كار می بریم و به بعد معنوی كه حلال و حرام بودن آن است كمتر توجه می كنیم. بعد دیگر انسان روح اوست؛ كه غذا به شدت بر آن تأثیر گذار است.
از مطالبی كه بیان شد به این نتیجه می توان رسید كه به طور كلی اسلام برای كسب و كار و فعالیت های صحیح اقتصادی خیلی اهمیت قائل است و به آن سفارش اكید دار و از نزدیك شدن به مال حرام و شبهه ناك به شدت نهی فرموده است: امام محمد باقر - علیه السلام- در این باره می فرماید: همه گناهان سخت می باشند و سخت ترین آنها گناهی است كه گوشت و پوست از آن روئیده باشد.
كسب حلال، وسیله خدمت
انفاق در راه خدا موارد زیادی از بخشش های واجب و مستحب را پوشش می دهد: خمس، زكات، قرض، صدقه، بعضی از نذرها، هدیه، قربانی و... از این موارد است. بدیهی است اگر دست انسان از مال و مواهب دنیوی خالی باشد، هرگز توفیق احسان به مردم را نخواهد یافت. بنابراین می توان گفت در اغلب آیاتی كه صیغه «أنفِقوا» (به شكل امری آن) استفاده شده است؛ چه واجب و چه مستحب، باید كلمه «اكسبوا» را در تقدیر گرفت. هم چنان كه می گوییم مقدمه واجب، واجب است؛ مقدمه انفاق هم كه كسب درآمد است لازم و اجتناب ناپذیر است.
آیه ٢٦٧ سوره مبارکه بقره به صراحت می فرماید: از كسب حلال خود انفاق كنید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیِّباتِ ما كَسَبْتُمْ» ای كسانیكه ایمان آورده اید ازاموال پاكیزه و حلالی كه كسب كرده اید؛انفاق كنید. (سورة بقره، آیة 267)
یک نکته مهم
لازم است بدانیم كه رزق حلال نیز همچون همه ی جنبه های دیگر زندگی نیازمند دعا، تضرع و مسألت از درگاه ربوبی است و سبب واقعی، خدای سبحان است. بنابراین تلاوت بعضی از سوره ها و آیات مبارك قرآن، دعاهای وارد شده از معصومین علیهم السلام و نیز ذكرهایی كه برای توسعه رزق توصیه شده اند، باید همواره مورد توجه باشند. یكی از دعاها كه پس از آخرین نماز یومیه خوانده می شود و محتوا و مضمون آن برای طلب رزق است، تعقیب نماز عشا است كه مرحوم محدث قمی رحمة الله علیه آن را در كتاب مفاتیح الجنان از كتاب شریف مصباح المتهجّد نقل كرده است.
رسول اكرم صلی الله علیه و آله كسی را كه در راه به دست آوردن روزی برای خانواده تلاش می كند، به مجاهد فی سبیل الله (در راه خدا) تشبیه می كنند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج103، ص13، حدیث 59) طلب روزی حلال در نگاه امام چهارم علیه السلام
هر روز صبح امام سجاد علیه السلام برای طلب رزق از منزل خارج می شد. به او گفته شد: یابن رسول اللّه به كجا می روی؟ حضرت فرمود: بیرون آمده ام تا بر خانواده ام صدقه دهم . گفته شد: به خانواده ات صدقه دهی؟ فرمود: من طلب الحلال فهو من اللّه جل و عز صدقه علیه؛ هر كس طلب روزی حلال كند در نزد خداوند برای او صدقه بحساب می آید.
خلاصه سخن اینکه:
توجه به لقمه ی حلال در راه رسیدن انسان به سعادت دنیا و آخرت اهمیت زیادی دارد. و انسان باید به هر دو بعد وجودی خود توجه کافی داشته باشد. همانطور که می دانیم وجود انسان دو بعد دارد: یكی بعد جسمی او كه تحت تأثیر ظاهری و مادی غذا است و معمولاً ما در مورد ظاهر غذایی كه می خوریم دقت كافی را به كار می بریم و به بعد معنوی كه حلال و حرام بودن آن است كمتر توجه می كنیم. بعد دیگر انسان روح اوست؛ كه غذا به شدت بر آن تأثیرگذار است، تا جائی كه در حالات بعضی از اولیاء الله و بزرگان نوشته اند كه با خوردن یك لقمه شبهه ناك آن هم به صورت اتفاقی تا مدتها از توفیق نماز شب محروم می شده اند. (گوهری، سید اسماعیل، مفاسد مال و لقمه حرام، انتشارات احمدی، 1377، ص36)
منابع:
کتاب: قصه های تربیتی چهارده معصوم (علیه السلام) / محمد رضا اکبری
سایت حوزه 

فرآوری: آمنه اسفندیاری