ساعتی از ساعات بهشت!!

بین الطلوعین فاصله زمانی از طلوع فجر و اذان صبح تا طلوع آفتاب است که حدود یک ساعت و نیم طول می کشد. در روایات از این زمان به ساعتی از ساعات بهشت یاد شده و آثار و برکاتی برای آن بیان شده که انسان به این نتیجه می رسد که اگر می خواهد خوشبختی و سعادت دنیا و آخرت را داشته باشد و از بدبختی ها رهایی یابد می بایست در این ساعات بهشتی بیدار بماند؛ چرا که فرشتگان در حال تقسیم روزی هستند و اگر کسی خواب بماند از همه چیز باز مانده است.

«طلوع فجر صادق»، ابتدای وقت نماز صبح و «طلوع آفتاب» انتهای وقت آن است و زمان واقع در بین این دو طلوع را «بین الطلوعین» می نامند.
قرآن کریم با عبارت «وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْس »[1] تسبیح خدا در این زمان را توصیه کرده و روایات فراوانی نیز در زمینه عبادت در «بین الطلوعین» وجود دارد که در برخی از آنها اذکار و عبادات ویژه ای هم پیشنهاد شده است:

1 پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله): «هر کس از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلّاى خویش بنشیند و به تعقیب نماز مشغول باشد، خداوند او را از آتش دوزخ محفوظ دارد».[2]

2 رسول خدا (صلی الله علیه و آله): هرکس هنگام صبح، هفت بار این آیات را بخواند، در آن روز از بلاها محفوظ باشد: «فَاللهُ خَیْرٌ حافِظاً وَ هُوَ ارْحَمُ الرَّاحِمینَ،[3] انَّ وَلِیِّى اللهُ الَّذى نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّى الصَّالِحینَ،[4] فَانْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِى اللهُ لا الهَ الَّا هُوَ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظیم[5]»؛[6] پس [در هر حال] خداوند بهترین حافظ و مهربان ترین مهربانان است، ولىّ و سرپرست من خدایى است که این کتاب را نازل کرده و او همه صالحان را سرپرستى می کند، پس اگر آنها [از حق] روى بگردانند [نگران مباش] بگو: خداوند مرا کفایت می کند، هیچ معبودى جز او نیست بر او توکّل کردم و او صاحب عرش بزرگ است.

امام باقر(علیه السلام): «هر کس سوره "قدر" را پس از طلوع فجر هفت بار بخواند، هفتاد صف از فرشتگان بر او درود می فرستند و هفتاد مرتبه براى او طلب رحمت می کنند.

3 هر کسی صبح کند و چهار نعمت خدا را یاد نکند، می ترسم که این نعمت هاى خدا از او زایل گردد؛ آن چهار نعمت و سپاس بر آن، چنین است: «الْحَمْدُ للهِ الَّذى عَرَّفنى نَفْسَهُ، وَ لَمْ یَتْرُکْنى عَمْیانَ الْقَلْبِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذى جَعَلَنى مِنْ امَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذى جَعَل رِزْقى فى یَدَیْهِ وَ لَمْ یَجْعَلْ رِزْقى فى ایْدی النَّاسِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذى سَتَر ذُنُوبى وَ عُیُوبى ، وَ لَمْ یَفْضَحْنى بَیْنَ النَّاس»؛[7] سپاس مخصوص خداوندى است که خود را به من شناساند، و مرا کوردل به حال خود رها نکرد، سپاس مخصوص خداوندى است که مرا از پیروان محمّد -که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد- قرار داد، سپاس مخصوص خداوندى است که روزیم را در اختیار خویش قرار داد و آن را به دست مردم نسپرد، سپاس مخصوص خداوندى است که گناهان و عیب هایم را پوشاند و در میان مردم رسوایم نساخت.

4 امیر مومنان على (علیه السلام): «هر کس هرکدام از سوره هاى توحید و قدر و آیة الکرسى را یازده بار پیش از طلوع آفتاب بخواند، از خسارت هاى مالى محفوظ می ماند».[8]

5 امیرمومنان علی (علیه السلام): «ذکر خدا، بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب، حتّى از مسافرت تجارتى نیز، در جلب روزى موثّرتر است».[9]

6 امام باقر (علیه السلام): «خواب صبح، شوم و نامیمون است؛ روزى را دور می سازد، رنگ صورت را زرد و متغیّر می کند. خداوند متعال، روزى را بین الطّلوعین تقسیم می کند، از خواب در این زمان بپرهیزید و بدانید که منّ و سلوى (دو غذاى لذیذى که براى بنی اسرائیل نازل می شد) در این ساعت بر بنی اسرائیل فرود می آمد».[10]

7 امام باقر(علیه السلام): «هر کس بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه استغفار کند، خداوند او را بیامرزد».[11]

8 امام باقر(علیه السلام): «هر کس سوره "قدر" را پس از طلوع فجر هفت بار بخواند، هفتاد صف از فرشتگان بر او درود می فرستند و هفتاد مرتبه براى او طلب رحمت می کنند».[12]
و در پایان، هر آنچه به عنوان تعقیبات نماز صبح در روایات ذکر شده را می توان از اعمال بین الطلوعین دانست.

آثار منفی خوابیدن در ساعات بین الطلوعین:

1- فقر: از جمله آثار منفی خوابیدن در بین الطلوعین می توان به فقر و بدبختی و نداری اشاره کرد. در روایت است: زمین به سوی پروردگارش، فریادی مانند این سه فریاد (از بعد شدت) بر نمی آورد: فریاد از خونی که به ناحق بر روی او می ریزد، آب غسلی که با عمل زنا ریخته می شود، خوابی که پیش از طلوع خورشید باشد. (من لایحضره الفقیه؛ ج4، ص20) امیرمومنان علی(علیه السلام) نیز می فرماید؛ خواب پیش از طلوع خورشید و نیز خواب قبل از نماز عشاء، باعث فقر و پریشانی امور می شود.(مستدرك الوسائل، ج 5، ص 110)

2- بلا: خوابیدن در هنگام بین الطلوعین موجب جلب بلا و مصیبت است؛ زیرا اگر بیداری موجب رهایی و دفع و رفع بلاست، خواب عامل جذب آن خواهد بود.

3- کوردلی: بر اساس روایتی که از امیرمومنان (علیه السلام) وارد شده کسی که در این ساعات می خوابد گرفتار کوردلی می شود و معرفت الهی از دل او می رود. (دعوات راوندى، صفحه 81، حدیث 204 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 282، حدیث 45 با اندکى تفاوت)

4- کفر و بی ایمانی: کفر و بی ایمانی محصول خوابیدن در این ساعات از شبانه روز است.(همان ،پیشین)
امیرمومنان علی(علیه السلام) نیز می فرماید؛ خواب پیش از طلوع خورشید و نیز خواب قبل از نماز عشاء، باعث فقر و پریشانی امور می شود.(مستدرك الوسائل، ج 5، ص 110)

5- نیاز به دیگری برای رزق: اگر انسان در این ساعت بخوابد رزق او به جای آنکه در دستش قرار گیرد در دست دیگری قرار می گیرد و می بایست برای یک لقمه نان و کسب یک دانش و علم به دیگری رو اندازد تا روزی خودش را بازپس گیرد. (همان ،پیشین)

6- بدنامی و رسوایی: از دیگر آثار منفی خوابیدن در این ساعات آن است که اگر گناه و خطایی کرده باشد، خداوند در مقام ستاریت با او تعامل نمی کند و نعمت ستاریت از او سلب می شود. این گونه است که در جامعه براثر خطا و اشتباه و گناهی، رسوا می شود. (همان ،پیشین)

7- زیان های مالی: اگر کسی در این ساعات بخوابد نمی تواند از خود دفع شر کند و خسارتی که به اصل سرمایه او می رسد را برطرف کند. ( خصال، جلد 2، صفحه 622 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 249، حدیث 11)

8- نادانی: از پیامبر (صلی الله علیه و آله) روایت است: خواب اول روز، نادانی و خواب نیمروزی نعمت و خواب عصرگاهی کم خردی است و خواب اول شب(بین دو نماز مغرب و عشاء) باعث محروم شدن از روزی می شود.(مكارم الاخلاق، ص288)

9- زردی چهره: در روایات متعددى خواب بین الطلوعین مذمت شده است.این خواب موجب فقر و پریشانى دانسته شده است. امام صادق(علیه السلام) فرمود: خواب صبحگاهان شوم است. رزق را دور و رنگ چهره را زرد و زشت مى كند و این خواب شومى است. (بحارالانوار، ج 86، ص 129)

10- غفلت: به این خواب ،اطلاق خواب غفلت شده است؛ شاید از این جهت كه شخص از بركات زیادی كه در بیداری این ساعات است، غافل بوده و خود را محروم می كند.

پی نوشتها:
[1]. طه، 130 و ق، 39.
[2]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305
[3] . یوسف، 84.
[4]. اعراف، 196.
[5] . توبه، 129.
[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 83، ص 298
[7]. همان، ص 282.
[8]. شیخ صدوق، الخصال، ج 2، ص 622
[9]. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305.
[10]. طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج 2، ص 139
[11]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 165
[12]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 83، ص 161.

منابع:
سایت اسلام کوئیست
ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، شیخ صدوق
بحار الانوار، ج 83