خزى و نكال در آخرت و دنيا
حاتم اصم رحمة اللّه عليه گفت : از مرگ بپرهيز در سه چيز : بر كبر و حرص و خيلاء كه متكبّر را خداى تعالى از دنيا نبرد تا فروترين مردم او را خوار نكند و حريص را از دنيا نبرد تا به نان پاره يا به شيرينى محتاج بگرداند و نيابد و مختال را از دنيا نبرد تا در قذر و بول مراغه نزند و گفته اند : مَنْ أخَذَ عزّاً بغيرٍ حَقٍّ أوْرَثَهُ اللّهُ ذُلاًّ بِحَقٍّ هركس به ناحق عزتى براى خود برگزيند [ و ] تكبّر ورزد خداوند او را به حق ذليل كند .
چهارم : عذاب آتش در عقبا .
قال اللّه تعالى :الكِبْرياءُ رِدائى ، وَالْعَظَمَةُ إِزارى ، فَمَنْ نازَعَنى بِواحِدٍ مِنْهُما أدْخَلْتُهُ نارَ جَهَنَّمَ .بزرگوارى عباى من و بزرگى لباس من است ، كسى كه به سبب يكى از اين دو با من به جدال برخيزد او را به دوزخ خواهم افكند . كبريايى و عظمت از صفات خاص من است ، ديگرى را نرسد كه با من شريك باشد هركس در اين امر با من منازعه كند او را به آتش جهنّم مى برم .پس خصلتى كه معرفت آيات حق و فهم احكام او بر تو فوت كند و بغض و مقت او بار آرد و خزى دنيا و آخرت ، عاقل را از آن غافل نبايد بود ، تا آن را از خود دور كند بتوفيق اللّه تعالى .اين است آنچه حاضر بود ما را از اين آفات چهارگانه و مرد عاقل را يكى تمام است نه همه .اگر گويند آفت هاى اين خصلت ها بدانستيم و اكنون حد و حقيقت آن بايد كه بدانيم ، تا از آن خود را نگه توانيم داشت . بدان كه در اين هر يكى سخن بسيار است ، در اينجا آنچه لابد است بگوييم .
منبع : برگرفته از کتاب عرفان اسلامی استاد حسین انصاریان
