عناصر اصولى ساختمان موجودات‏

منابع :

کتاب : تفسير حكيم جلد یک

نوشته : استاد حسین انصاریان

كربن‌

بدن همه گياهان و حيوانات مقدار زيادى عنصركربن دربردارد، شما زغال سنگ، زغال چوب، يا مغزمداد را ديده ايد، تقريباً همه اين موارد از كربن تشكيل يافته اند. معمولًا كربن جسمى سياه رنگ است ولى وقتى با ساير عناصر تركيب ميشود، مثلًا به صورتى كه درماده زنده موجود است موادى را به وجود ميآورد كه سياه نيستند، كربن مهم ترين عنصرى است كه در ماده زنده وجود دارد.

اكسيژن‌

يكى ديگر از مهم ترين عناصر شيميائى ماده زنده، اكسيژن است، اكسيژن معمولًا به صورت گاز است ولى وقتى با عناصر ديگر تركيب ميشود مواد تازه‌اى كه به دست ميآيند گاهى جامد و زمانى هم به حالت گازند.

هنگامى كه اكسيژن و كربن تركيب ميشوند گازهائى از تركيب آنها حاصل ميگردد، يكى از اين گازها ايندريك كربنيك است كه در بدن ما به وجود ميآيد و درهواى بازدم موجود ميباشد.

ازت‌

ازت سومين عنصرمهم موجود در گياهان و جانوارن است، ازت گازى است كه قسمت اعظم هوا را تشكيل ميدهد، تمام موجودات زنده براى زنده ماندن بايد ازت داشته باشند، ولى نه گياهان و نه جانوران هيچ كدام نميتوانند مستقيماً ازت را از هوا بگيرند، گياهان ازت را از خاك ميگيرند.

ازت كه در اينجا با سايرعناصر تركيب شده است به صورت مواد جامع يا مايع موجود ميباشد، جانوران فقط ميتوانند با خوردن گياهان يا سايرجانوارن علف خوار ازت به دست بياورند.

علاوه بركربن و اكسيژن و ازت عناصرشيميائى ديگرى نيز به مقدار كم در ماده زنده وجود دارند اين عناصر عبارتاند از هيدروژن، آهن، كلسيم، فسفر، پتاسيم، گوگرد، منيزيم و مس.

اگرشما ميتوانستيد برخى از موجودات غيرزنده مانند سنگ و خاك را تجزيه كنيد ميديديد درآنها نيز همان عناصرى وجود دارد كه در ماده زنده موجود است مانند كربن، اكسيژن، ازت غيره، منشأ تمام عناصرى كه بدن گياهان و جانوران را تشكيل ميدهند از هوا، خاك يا سنگهاست.

گياهان ميتوانند مستقيماً از هوا و خاك مواد ضرورى را بگيرند و باآنها ماده لازم بسازند ولى جانوران قادر به انجام چنين عملى نيستند و براى تحصيل‌ موادى كه بدنشان لازم دارد بايد گياه مصرف كنند، بنابراين بدون وجود خاك نه گياهى ميماند نه حيوانى‌ «1» نه انسانى ....

اين بود گوشه‌اى بسياربسيار اندك از آنچه حضرت حق به رحمت و لطفش و كرم و قدرتش به سود انسان در زمين آفريده، تا انسان از طريق مشروع از اين مواهب و نعمتها استفاده كند و انرژى لازم را براى بندگى حق و خدمت به خلق به دست آورد، و در اين دنيا به حيات طيبه و درآن دنيا به زندگى در بهشت عنبر سرشت برسد.

وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ: «2»

و جن و انس را جز براى عبادت كردن نيافريدم.

كُلُوا مِنَ الطَّيِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً: «3»

از روزيها و نعمتهاى پاكيزه بخوريد و عمل صالح انجام دهيد.

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ وَ اشْكُرُوا لِلَّهِ: «4»

اى اهل ايمان از روزيها و نعمتهاى پاكيزه‌اى كه روزى شما نموده ام بخوريد، و انرژى به دست آمده از آن نعمتها را هزينه شكر و سپاس خدا كنيد.

وَ لَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ: «5»

و محققاً شما را در زمين جاى داديم و درآن براى شما وسائل و ابزار زندگى قرار داديم ولى بسيار اندك و كم سپاس ميگزاريد.

فَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً وَ اشْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ: «6»

از نعمتهائى كه خدا روزى شما كرده است درحالى كه حلال و پاكيزه است بخوريد و نعمت خدا را سپاس گزاريد، اگرفقط او را ميپرستيد.

مصرف كردن اين همه نعمتهاى گوناگون حق، و بهره ورى از سفره بيكران او، و بيتوجّهى به خواستههاى حضرتش دور از عقل و منطق و انصاف و انسانيت است، خواستههائى كه درجهت سعادت دنيا و آخرت انسان تنظيم شده است.

درآيه بيست و سوم سوره بقره در توضيح والسماء بناءً به گوشه‌اى از آفرينش منظومه شمسى اشاره شده، در شرح اين جمله از آيه مورد تفسير هم‌ ثُمَّ اسْتَوى‌ إِلَى السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ‌ به گوشه‌اى از خلقت جهان با عظمت آسمانها اشاره ميكنم و به خواست حضرت حق مفصل اين مطلب را در ضمن شرح و توضيح آيات ديگر خواهم آورد.

روزگارى گذشت كه از جهان هستى هيچ خبرى نبود، و حتى يك موجود تك سلولى هم وجود نداشت، و اثرى از چيزى خودنمائى نميكرد، و جز خداى‌ يكتا كه بدون زمان اول اولين و آخرآخرين است چيزى نبود، نه خورشيدى، نه ماهى، نه ستاره اى، نه گياهى، نه حيوانى و نه كوچك ترين موجود ذره بينى.

«كان الله ولم يكن معه شيئى:» «7»

فقط او بود و دركنار حضرتش چيزى به نام آفريده و موجود و شيئى نبود.

فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَ أَوْحى‌ فِي كُلِّ سَماءٍ أَمْرَها: «8»

پس خدا در دو دوره و دومرحله كار هفت آسمان را به انجام رسانيد و آنها را محكم و استوار ساخت، و در هر آسمانى نظام و قوانينش را وحى نمود و به جريان انداخت.

اين كه ماده و مصالح ساختمان آسمانها چگونه پديد آمد و آفرينش آنها به چه ترتيب و كيفيت صورت گرفت جز آفريننده قادر و توانا و به وجودآورنده آنها هيچ كس را برآن آگاهى و اطلاع نيست، چنان كه درقرآن به اين مطلب اشاره شده:

ما أَشْهَدْتُهُمْ خَلْقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ: «9»

ما آنان را شاهد و گواه آفرينش آسمانها و زمين قرار نداديم.

امروزه كه علم و دانش به صورت بس گسترده پيشرفته و بشر از ابزارهاى بسيارقوى و پيچيده براى كشف اسرار طبيعت بهره مند است به اين حقيقت اعتراف دارد كه از چگونگى به وجودآمدن ماده و مصالح آسمانها بيخبر است.

جان ففر ميگويد:

«مسئله پيدايش ماده، اصولًا مسئله‌اى است كه بيرون از قلمرو و تحقيقات و تفكرات ثمربخش است، بايستى ماده را مفروض و موجود پنداشت و ازآنجا جريان آفرينش كائنات را دنبال كرد.» «10» آنچه درقرآن مجيد ذكرشده و زبان علم و دانش هم پس از تحقيقات فراوان به آن رسيده، و نزد دانشمندان بزرگ محقق و مسلم است اين است كه اين مصالح و مواد كه خدا بدون سابقه قبلى براى ساختن آسمانها آفريده عبارت بودند از ذرات دود و گاز كه درفضا سرگردان، و چنان پراكنده بودند كه به ندرت به يكديگر برميخوردند.

ثُمَّ اسْتَوى‌ إِلَى السَّماءِ وَ هِيَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعِينَ: «11»

آنگاه آهنگ آفرينش آسمان كرد، درحالى كه به صورت دود بود، پس به آسمان و زمين كه به صورت ماده اوليه بود فرمان داده خواه ناخواه بيائيد و شكل ويژه و لازم را به خود بگيريد، آن دو پاسخ دادند، فرمان بردار آمديم.

سرجيمس جنيز دانشمند فلك شناس ميگويد:

«ماده هستى و آفرينش از گازهائى كه درفضا انتشار دارد شروع شده و از تراكم اين گازها «سديم يعنى مه رقيق» پديد آمده است.» «12» دكتر گاموف استاد بزرگ دانش طبيعى مينويسد:

«جهان در ابتداى پيدايش مملو از گازهائى بوده كه درفضا پراكنده بوده است، اين گازها از نظر تراكم و درجه حرارت به حدى است كه تصور آن براى امكان پذير نيست.» «13» درهرصورت براساس آيات قرآن كه سخن آفريدگار آسمانها و زمين و همه موجودات است، حضرت حق در طى دومرحله ازاين گازها و مواد اوليه آسمانهاى هفت گانه را بنا نهاد.

فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِي يَوْمَيْنِ: «14»

و نقشه بنا و ساختمان اين هفت آسمان را به صورت هفت طبقه يكى برفراز ديگرى ترسيم نمود.

أَ لَمْ تَرَوْا كَيْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً: «15»

آيا ندانسته ايد كه خدا هفت آسمان را چگونه برفراز يكديگر آفريد؟

هفت آسمان محكم و استوارى كه هيچ گونه خلل و سستى درآن راه ندارد:

وَ بَنَيْنا فَوْقَكُمْ سَبْعاً شِداداً: «16»

و به وسيله ستونهاى نامرئى كه دانش ازآنها به نيروى جاذبه عمومى تعبير ميكند آسمانها و كرات و كهكشانها و خورشيدها و ستارگانش را استوارى و استحكام بخشيد.

خَلَقَ السَّماواتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها: «17»

آسمانها را بدون ستونى كه شما آن را مشاهده كنيد «باتكيه برستونهاى نامرئى» آفريد.

سپس حضرت حق با آفرينش ستارگان به تزئين و چراغانى آسمان پائين كه آسمان دنياى ما و نزديك ترين آسمان به ماست پرداخت:

وَ لَقَدْ زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِمَصابِيحَ: «18»

وبه تحقيق ما آسمان دنيا را با چراغهائى آراستيم.

إِنَّا زَيَّنَّا السَّماءَ الدُّنْيا بِزِينَةٍ الْكَواكِبِ: «19»

ما آسمان دنيا را با ستارگان درخشان زينت داديم.

به اين ترتيب كه ميليونها ذره گاز و دود به شكل ابرهاى عظيم به دورهم گردآمدند .... تودههاى ابر ذرات را به سوى مركز جذب مينمود، و بالاخره توده انبوده ابرجمع ميگشت و ذرات آن به يكديگر نزديك ميشد، اين ذرات كه به يكديگر اصطكاك پيدا ميكرد توليد گرما و حرارت مينمود، وگاهى درمركز ابر گرما چنان شدت مييافت كه توده را به تابش ميانداخت و فضاى تاريك را روشن ميساخت، سرانجام ميليونها توده ابر به صورت ستارهها و كواكب درآمدند، و ازآن پس در جهان تاريك نور پديدار گشت و آسمان پائين چراغانى شد.

اين نكته مهم علمى راهم نبايد ناگفته گذاشت كه: «ستارگان و كواكب به صورت جمعى دريك زمان پيدا نشدند، برخى از ستارگان هنوز هم بسيار تابناكند و اين امر نشان ميدهد كه آنها زمانى ديرتر از ديگر ستارهها پديد آمده اند، درغيراين صورت ميبايست بيشترِ نورشان تمام ميشد.

آرى در چهار هزار ميليون سال پيش در زمانهاى معين، تودههاى ابر ستاره شدند و هنوز هم گازهاى ميان ستارگان ستاره ميشوند و طى سالهائى كه درپيش داريم ستارگان بيشمار هم چنان پديدار خواهند شد» «20» مسئله وسعت گرفتن جهان و گسترده شدن آن كه امروزه به عنوان يك واقعيت مسلم مورد بحث و توجه دانشمندان علم هيئت و فلك شناسى است‌ حقيقتى است كه در قرآن كريم به طور صريح به آن اشاره شده است، و بايد گفت از معجزات ويژه قرآن و نبوت رسول كريم اسلام است:

وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ: «21»

وآسمان را به قدرت و نيرو بنا كرديم و ما گسترانندهايم.

راستى قرآن مجيد درهمه زمينهها، جهان، انسان، دريا، كوه، معدن، نبات، موجودات ذره بينى، كهكشانها، عقل، نفس، روح، فرهنگ، دين، ايمان، عمل، اخلاق، احكام، تاريخ، ابتداى خلقت، انتهاى آفرينش، جهان ديگر، عاقبت انسان، و ... سخن اول و آخر را گفته، و نظريات متين و محكم و استوارش نسبت به هرحقيقتى مافوق همه نظريات و بلكه ميزان و معيار همه رشتههاى علمى و اعتقادى و فرهنگى و امور مادى و معنوى است كه صحت و سقم هر عقيده‌اى و علمى و انديشه‌اى و امرى را بايد با آن سنجيد.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- علم و زندگى، ص 372.

(2)- ذاريات، آيه 56.

(3)- مؤمنون، آيه 51.

(4)- بقره، آيه 172.

(5)- اعراف، آيه 10.

(6)- نحل، آيه 114.

(7)- اصول كافى، ج 1، ص؟.

(8)- فصلت، آيه 12.

(9)- كهف، آيه 51.

(10)- از كهكشان تا انسان.

(11)- فصلت، آيه 11.

(12)- پيدايش و مرگ خورشيد.

(13)- النجوم فى سالكها.

(14)- فصلت، آيه 12.

(15)- نوح، آيه 15.

(16)- نبأ، آيه 12.

(17)- لقمان.

(18)- ملك، آيه 5.

(19)- صافات، آيه 7.

(20)- دنياى ستارگان، نوشته آنترى وايت- گذشته و آينده جهان، ص 22.

(21)- ذاريات، آيه 47.