برخی محققان بیانات رسیده از حضرت صاحب عجل الله تعالی فرجه را موضوع بندی کرده اند.(1) یکی از موضوعاتی که در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است، تعابیری است که حضرت در وصف پدران گرانقدر خویش و معصومان علیهم السلام و به ویژه امیرمومنان علیه السلام داشته اند. در ادعیه رسیده از حضرت مهدی علیه السلام ایشان مولای متقیان علی علیه السلام را "آیت کبری" و "نبأ عظیم" نامیده اند. حضرت مهدی علیه السلام در دعایی که برای اعیاد اربعه از ایشان نقل شده است درباره حضرت علی علیه السلام می فرماید:
« ...كَانَ بَعْدَهُ هُدًى مِنَ الضَّلَالِ وَ نُوراً مِنَ الْعَمَى وَ حَبْلَ اللَّهِ الْمَتِینِ وَ صِرَاطَهُ الْمُسْتَقِیمَ لَا یُسْبَقُ بِقَرَابَةٍ فِی رَحِمٍ وَ لَا بِسَابِقَةٍ فِی دِینٍ وَ لَا یُلْحَقُ فِی مَنْقَبَةٍ مِنْ مَنَاقِبِهِ یَحْذُو حَذْوَ الرَّسُولِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِمَا وَ آلِهِمَا [صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ] ... » (2)
حضرت علی علیه السلام بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله هدایت کننده از گمراهی بود و روشنگر از نابینایی. ریسمان محکم خداوند بود و راه مستقیم به سوی او. کسی در نزدیکی به پیامبر صلی الله علیه و آله از حضرت علی علیه السلام مقدم تر نبود و در دین کسی از او سبقت نگرفته بود. و در فضیلتی از فضایلش به او نرسیده بود. او پای در جای پای پیامبر صلی الله علیه و آله نهاد.
امام مهدی علیه السلام در دعای افتتاح، حضرت امیر علیه السلام را "نشانه بزرگ خدا" و "نبأ عظیم" معرفی می کنند:
« اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُوْمِنِینَ وَ وَصِیِّ رَسُولِ رَبِّ الْعالَمِینَ عَبْدِكَ وَ وَلِیِّكَ وَ أَخِی رَسُولِكَ وَ حُجَّتِكَ عَلى خَلْقِكَ وَ آیَتِكَ الْكُبْرى وَ النَّبَإِ الْعَظِیمِ »
"نبأ عظیم" عبارتی است که در آیه دوم سوره نبأ به کار رفته است:
« عَمَّ یَتَساءَلُونَ [١] عَنِ النَّبَإِ الْعَظیمِ [٢] الَّذی هُمْ فیهِ مُخْتَلِفُونَ [٣]»
درباره چه چیز از یکدیگر می پرسند؟ [١] از آن خبر بزرگ [٢] که درباره آن با هم اختلاف دارند.[٣]
با توجه به تعبیری که درباره آیات ابتدایی سوره نبأ مطرح شد و همچنین با در نظر گرفتن این بیان زیبای حضرت مهدی علیه السلام، به واسطه اختلافی که درباره ولایت حضرت علی علیه السلام بین مردم در گرفت، مومنان تمییز داده می شوند
درباره نبأ عظیم وجوه مختلفی را مفسران مطرح کرده اند: گروهى آن را اشاره به روز رستاخیز، و بعضى اشاره به نزول قرآن مجید، و بعضى به همه اصول دین از توحید گرفته تا معاد، و در روایاتى نیز تفسیر به مساله ولایت و امامت شده است.(3)
بدین ترتیب یکی از مصادیقی که در تفاسیر شیعه و سنی درباره "نبأ عظیم" در این آیه شریفه مکرر وارد شده است، حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام است. چنان چه مردم در خلافت ایشان اختلاف کردند و گروهی ایشان را تکذیب و عده ای دیگر تصدیق کردند.
روایت است که یکی از اصحاب به امام باقر علیه السلام عرض كرد: قربانت، شیعه از شما تفسیر این آیه را مى خواهد «عَمَّ یَتَساءَلُونَ عَنِ النَّبَإِ الْعَظِیمِ »: «از چه از هم مى پرسند از خبرى بزرگ» ... فرمود: درباره امیرالمومنین علیه السلام است، امیر مومنان علیه السلام مى فرمود: براى خدای عزّ و جلّ نشانه ای از من بزرگتر نیست و براى خدا نبأیى نیست كه از من عظیم تر باشد.(4)
همچنین در اصول کافی از حضرت صادق علیه السلام در تفسیر این آیه روایت شده است که فرمود: «النبأ العظیم الولایة» «نبأ عظیم ولایت است»(5)
بر همین اساس در جای دیگر از ادعیه رسیده از امام زمان عجل الله تعالی فرجه از زبان پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است که:
« لَوْ لَا أَنْتَ یَا عَلِیُّ لَمْ یُعْرَفِ الْمُوْمِنُونَ بَعْدِی »(6)
ای علی اگر تو نبودی پس از من مومنان شناخته نمی شدند.
یکی از مصادیقی که در تفاسیر شیعه و سنی درباره "نبأ عظیم" در این آیه شریفه مکرر وارد شده است، حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام است. چنان چه مردم در خلافت ایشان اختلاف کردند و گروهی ایشان را تکذیب و عده ای دیگر تصدیق کردند
با توجه به تعبیری که درباره آیات ابتدایی سوره نبأ مطرح شد و همچنین با در نظر گرفتن این بیان زیبای حضرت مهدی علیه السلام، به واسطه اختلافی که درباره ولایت حضرت علی علیه السلام بین مردم در گرفت، مومنان تمییز داده می شوند.
در پایان یکی دیگر از بیانات زیبای دیگری که حضرت مهدی علیه السلام در دعای عبرات (7) در وصف مولای متقیان علیه السلام به کار برده اند، می آوریم:
« أَتَقَرَّبُ إِلَیْكَ ... بِمَنْ جَعَلْتَهُ لِنُورِهِ مَغْرِباً [مَغْرَماً] وَ عَنْ مَكْنُونِ سِرِّهِ مُعْرِباً سَیِّدِ الْأَوْصِیَاءِ وَ إِمَامِ الْأَتْقِیَاءِ یَعْسُوبِ الدِّینِ وَ قَائِدِ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِینَ أَبِی الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِینَ عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُوْمِنِینَ » (8)
به تو تقرب می جویم ... به وسیله کسی که او را خاستگاه نور پیامبرت کرده ای و بیانگر سرّ او نمودی. سرور اوصیا و پیشوای پرهیزکاران و رهنمای دین و پیشوای سپید رویان و پدر امامان راهنما، علی امیرمومنان.
پی نوشت:
1) در این زمینه ر.ک: دین شناسی از دیدگاه حضرت مهدی علیه السلام، علی اصغر رضوانی، انتشارات دلیل ما.
2) اقبال الاعمال، ص 296.
3) تفسیر نمونه، ذیل آیات.
4) أصول الكافی ( ترجمه كمره اى)، ج 2، ص 147.
5) تفسیر شریف لاهیجی، ج 4، ص 688.
6) إقبال الأعمال (ط - القدیمة)، ج 1، ص: 296.
7) البته درباره نسبت دادن این دعا به حضرت مهدی علیه السلام جای تردید وجود دارد و این دعا را به امام صادق علیه السلام نیز نسبت داده اند.
8) مهج الدعوات و منهج العبادات، ص: 345.
زهره رجب زاده
منبع : بخش مهدویت تبیان
