بهترين لحظات عمر
تهـران، حسينيه هدايت رمضان 1382
الحمدلله رب العالمين و صلّى الله على جميع الانبياء والمرسلين و صلّ على محمد و آله الطاهرين.
خداوند در قرآن مجيد، شب و روز را دو نشانه قدرت، حكمت، رحمت و لطف خود قلمداد كرده است. روز را براى رو آوردن به معاش و شب را براى رو آوردن به معاد و معنويت قرار داده است. خداوند ارزش بسيارى براى شب قائل شده است و به رسول خدا صلى الله عليه و آله خطاب مى كند :
« و مِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ »[1]
همه ظرف شب را از خواب پر نكن ؛ چون من اين ظرف را نساختم كه مردم آن را از خواب و عيش و نوش و گناه پر كنند.
خدا به پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد : شب را به دو يا سه قسمت تقسيم كن. اگر دو قسمت مى كنى، يك قسمت را بخواب و يك قمست را براى بندگى و عبادت برخيز.[2] اگر آن را سه قسمت مى كنى دو قسمت را بخواب و دست كم يك قسمت را براى معاد و آبادى آخرتت بگذار، به همين علت، خداوند زيباترين برنامه هاى مربوط به اوليا و دوستدارانش را در شب اجرا كرده است.
« سُبْحَانَ الَّذِى أَسْرَى بِعَبْدِهِ ى لَيْلاً مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِى بَارَكْنَا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ ءَايَاتِنَآ »[3]
« و الْفَجْرِ * و لَيَالٍ عَشْرٍ »[4]
« وَ وَاعَدْنَا مُوسَى ثَلاَثِينَ لَيْلَةً وَأَتْمَمْنَاهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِيقَاتُ رَبِّهِ »[5]
شب آمد شبْ رفيق دردمندان
* * *
شب آمد شب كه نالد عاشق زار
گهى از دست خود گاهى ز دلدار
انسان روز سرگرم است. درد فراق، خود را شب نشان مى دهد. همه انبياى خدا با شب انس داشتند. خداوند متعال با اهل شب، بسيار سخن دارد. خداوند متعال سحر را يكى از نشانه هاى واقعى عاشقانش مى داند :
« و بِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ »[6]
اولياى خدا با شب انس عجيبى دارند. من انس برخى از آنان را ديده بودم. وقتى عيسى داشت عبادت مى كرد، صداى آخرين نفس مادر را شنيد. از تپه پايين آمد و ديد مادر از دنيا رفته است. همان مريمى كه خدا در قرآن، درباره خصلت هاى نيكوى مريم سنگ تمام گذاشته است و او را به مقام عصمت، ستوده است. كارهاى مادر را انجام داد، او را به خاك سپرد و گريه كرد تا خوابش برد. مادر را در خواب ديد و گفت : آيا آرزويى هم دارى؟ گفت: بله. حضرت عيسى گفت : تو كه اكنون در اعلا عليين بهشتى، تو كه اكنون نزد انبيا و اوليايى، چه آرزويى دارى؟ گفت : مى خواهم خدا مرا به دنيا برگرداند تا شب را بيدار بمانم.[7]
آن جا قيمت شب معلوم مى شود. شما كه از ده ـ دوازده سالگى شب ها را، به خصوص شب هاى احيا را ازگريه وتوبه ومناجات پركرديد برايتان چه قدرارزش دارد.
شب قدر
آيات و روايات تأكيد دارند بر اين كه مردم قسمتى از شب را از دست ندهند ؛ به خصوص شب قدر را. چون شب قدر از هزار ماه بهتر است.[8] اميرالمؤمنين عليه السلام در
چنين شبى ضربت خورد، اين شب، شبى بود كه پروردگار مسيح را به سوى خود برد و او را رفعت داد. اين شب، ما نيز بايد به دنبال مسيح و اميرالمؤمنين، به سوى رفعت حركت كنيم. حركت به سوى رفعت، براى كسى ممكن است كه سبك بار باشد. راه سبك بارى، اين است كه با پروردگار قرارداد جدى بسته شود كه من امشب و همه شب هاى عمرم را با تو به سر خواهم برد. ديگر از من غيبت، دروغ، رابطه با نامحرم و چشم چرانى نخواهى ديد.
ابو بصير به حضرت صادق عليه السلام مى گويد: من شب قدر نمى توانم احيا بگيرم و بيدار باشم و برايم سخت است ؛ بخصوص نماز خواندن كه بايد ايستاده بخوانم. امام فرمود : «نشسته عبادت كن و نخواب». گفتم: اگر نشسته هم نتوانستم؟ فرمود : «در بستر بخواب ، ولى بيدار باش و با پروردگارت سخن بگو».[9] آن گاه امام فرمود: «اگر امشب يك ركعت نماز بخوانى، از هزار ماه نماز خواندن بهتر است. اگر قرآن بخوانى، اگر توبه كنى و اگر يك قطره اشك بريزى، اشك امشب با گريه هزار ماه مساوى است».[10]
اثر يك شب زنده دارى
روز قيامت، ملائكه پرونده اى را مى بينند و عصبانى مى شوند و مى خواهند صاحب پرونده را به جهنم ببرند. خطاب مى رسد كه غير از اين پرونده كه شما ديديد، يك ورق پرونده هم نزد من دارد. او يك شب، در سراسر عمرش، بيدار شد، ياد گناهانش افتاد و اشك ريخت و خوابيد. من با همان گريه، آتشش را خاموش كردم. او سهمى از جهنم ندارد. خوش به حال كسى كه شب قدر را احيا بگيرد. امام صادق عليه السلام مى فرمايد : خوش به حال كسى كه همه گناهان گذشته را در نظر بياورد و ببيند كه نافرمانى چه خدايى را مرتكب شده است. اگر براى گناهانى كه از جلو چشم مى گذراند، اشك بريزد، من به او اميد مى دهم كه خدا او را نااميد نكند.[11]
اهميّت شب جمعه
اين مربوط به شب قدر بود ، اما درباره شب جمعه امام صادق عليه السلام مى فرمايد: فرزندان يعقوب، نزد پدر آمدند و گفتند : ما كه پيش خدا آبرو نداريم و موقعيتى نداريم كه توبه كنيم. تو از طرف ما از خدا طلب مغفرت كن. يعقوب گفت :
« سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ »[12]
امام صادق عليه السلام مى فرمايد: صبر كرد تا هفته بگذرد و شب جمعه فرا برسد ؛ چون شب جمعه، توبه پذيرفته مى شود. امام صادق عليه السلام مى فرمايد: همه ماهيان دريا و حيوانات صحرا يك لحظه سر را بلند مى كنند و با صداى حيوانى خود، مى گويند :
«رَبَّنا لا تُعَذِّبنا بِذُنوبِ الآدَمِيِين»[13]
خدايا ما را به گناه انسانها عذاب نكن.
شب جمعه، دعاهاى بسيارى دارد. يكى از دعاها اين است :
«يا اللّه ُ يا رَحمنُ يا رَحيمُ يا ذَا الجَلالِ وَالاِكْرامِ يا اللّه ُ أَنتَ الذي لَيسَ كَمِثلِهِ شَي وَ هُو السَميعُ البَصير».
سميع يعنى همين الان صداى ما را مى شنوى كه ما داريم دعا و گريه مى كنيم ، اما بصيرى يعنى كل پرونده ما را مى بينى كه ما چه كاره بوده ايم.
«يا اَجوَد من سُئِل»
خدايا! سخاوتمندى مانند تو در عالم نبوده است كه در خانه اش بروم.
«يا اَكرَمَ مَن اُعطِى»
اى كريم ترين كريمان، در عطا كردن!
«يا اَرحَمَ مَن اسْتُرْحِمْ»
اى مهربان ترين مهربانان كه از تو مهربانى خواستم و تو عطا كردى! بر پيغمبر و آلش درود فرست. من بنده ناتوان تو بودم. اگر من هم مانند ابراهيم قدرت داشتم، گناه نمى كردم. اگر من هم مانند على اكبر قدرت داشتم، گناه نمى كردم.
«وقِلّةُ حيلَتِى»
تدبير و چاره انديشى من كم است.
«اِنّكَ ثِقَتى»
تو تكيه گاه من هستى؛
«وَرَجائى»[14]
تو اميد من هستى. منتى بر من بگذار كه اگر امشب نزد تو نامم در پرونده دوزخيان است، آن را در پرونده بهشتى ها بنويس. همين مطلب را اميرالمؤمنين عليه السلام به صورت شكوه دل مى گويد :
«لاِىِّ الاُمورِ اِلَيكَ أَشكُو ولِما مِنها اَضِجُ وَأَبكي، لِأَلِيمِ العَذابِ وَشِدَّتِه أَم لِطُول البَلاءِ وَمُدَّتِهِ، فَلَئِنْ صَيَّرتَني لِلْعُقُوباتِ مَعَ أَعدائِك وَجَمَعْتَ بَينى وَبَئنَ أهلِ بَلائِكَ وفَرَّقتَ بَينِي وَبَيْنَ أَحِبائِكَ وَ اَوليائِكَ...»[15]
مى فرمايد : اگر مى خواهى در قيامت، مرا نزد انبيا راه ندهى، نزد حسينت راه ندهى و مى خواهى مرا در آتش ببرى، من چيزى نمى گويم، بگذار جهنم مرا بسوزاند ، اما به من بگو:
«فَكَيفَ اَصبِرُ عَلى فِراقِكَ»
جدايى از تو را چه كار كنم؟
والسلام عليكم و رحمة الله و بركاته
پی نوشت ها:
[1] ـ اسراء 17 : 79؛ «و پاسى از شب را براى عبادت و بندگى بيدار باش.»
[2] ـ روضة الواعظين: 1/4؛ «و روي عن أمير المؤنين عن النبي صلى الله عليه و آله أنه قال ينبغي للعاقل إذا كان عاقلا أن يكون له أربع ساعات من النهار ساعة يناجي فيها ربه و ساعة يحاسب فيها نفسه و ساعة يأتي أهل العلم الذين يبصرونه أمر دينه و ينصحونه و ساعة يخلي بين نفسه و لذتها من أمر الدنيا فيما يحل و يجمل.»
تحرير المواعظ العددية: 369؛ «إنّ اللّه تعالى أوحى إلى داود عليه السلام: أنّ العاقل الحكيم لا يخلو من أربع ساعات: ساعة يناجي فيها ربّه، و ساعة يحاسب فيها نفسه، و ساعة يمشي فيها إلى الإخوان الّذين يخبرونه بعيوبه، و ساعة يتخلّى فيها بين نفسه و بين لذّاتها الحلال.»
[3] ـ اسراء 17 : 1؛ «منزّه و پاك است آن [ خدايى ] كه شبى بنده اش [ محمّد صلى الله عليه و آله ] را از مسجدالحرام به مسجد الاقصى كه پيرامونش را بركت داديم ، سير [ و حركت ] داد ، تا [ بخشى ] از نشانه هاىِ [ عظمت و قدرت ] خود را به او نشان دهيم ؛ يقيناً او شنوا و داناست .»
[4] ـ فجر 89 : 1 ـ 2؛ «سوگند به سپيده دم * و به شب هاى ده گانه.»
[5] ـ اعراف 7 : 142؛ «و با موسى [ براى عبادتى ويژه و دريافت تورات ] سى شب وعده گذاشتيم و آن را با [ افزودن ] ده شب كامل كرديم ، پس ميعادگاه پروردگارش به چهل شب پايان گرفت.»
[6] ـ ذاريات 51 : 18؛ «و سحرگاهان از خدا درخواست آمرزش مى كردند .»
[7] ـ مستدرك الوسائل: 6/338، باب 33، حديث 6948؛ «فِي حَدِيثٍ أَنَّ عِيسَى عليه السلام نَادَى أُمَّهُ مَرْيَمَ بَعْدَ وَفَاتِهَا فَقَالَ يَا أُمَّاهُ كَلِّمِينِي هَلْ تُرِيدِينَ أَنْ تَرْجِعِي إِلَى الدُّنْيَا قَالَتْ نَعَمْ لِأُصَلِّيَ لِلَّهِ فِي لَيْلَةٍ شَدِيدَةِ الْبَرْدِ وَ أَصُومَ يَوْماً شَدِيدَ الْحَرِّ يَا بُنَيَّ فَإِنَّ الطَّرِيقَ مَخُوفٌ وَ قَالَ ع إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَوْصَانِي بِخَمْسَةِ أَشْيَاءَ إِلَى أَنْ قَالَ دَاوِمْ عَلَى التَّهَجُّدِ بِاللَّيْلِ فَإِنَّ أُمُورَ الْمُؤمِنِ تَسْتَقِيمُ فِي قِيَامِ اللَّيْلِ.»
[8] ـ وسائل الشيعة: 8/20، باب 1، حديث 10019، در فضيلت شب قدر آمده: «عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله قَالَ قَالَ مُوسَى إِلَهِي أُرِيدُ قُرْبَكَ قَالَ قُرْبِي لِمَنِ اسْتَيْقَظَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِي أُرِيدُ رَحْمَتَكَ قَالَ رَحْمَتِي لِمَنْ رَحِمَ الْمَسَاكِينَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِي أُرِيدُ الْجَوَازَ عَلَى الصِّرَاطِ قَالَ ذَلِكَ لِمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ لَيْلَةَ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِي أُرِيدُ مِنْ أَشْجَارِ الْجَنَّةِ وَ ثِمَارِهَا قَالَ ذَلِكَ لِمَنْ سَبَّحَ تَسْبِيحَةً فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِي أُرِيدُ النَّجَاةَ مِنَ النَّارِ قَالَ ذَلِكَ لِمَنِ اسْتَغْفَرَ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ قَالَ إِلَهِي أُرِيدُ رِضَاكَ قَالَ رِضَايَ لِمَنْ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ.»
هم چنين در حديث 10020 نيز آمده: «عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله أَنَّهُ قَالَ تُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ فَمَا مِنْ عَبْدٍ يُصَلِّي فِيهَا إِلاَّ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ سَجْدَةٍ شَجَرَةً فِي الْجَنَّةِ لَوْ يَسِيرُ الرَّاكِبُ فِي ظِلِّهَا مِائَةَ عَامٍ لاَ يَقْطَعُهَا وَ بِكُلِّ رَكْعَةٍ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ مِنْ دُرٍّ وَ يَاقُوتٍ وَ زَبَرْجَدٍ الْحَدِيثَ.»
فضائل الأشهر الثلاثة: 118، حديث 114؛ وسائل الشيعة: 10/358، باب 32، حديث 13599؛ «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى عَنْ آبَائِهِ عليه السلام قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ الْبَاقِرُ عليه السلام مَنْ أَحْيَا لَيْلَةَ الْقَدْرِ غُفِرَتْ لَهُ ذُنُوبُهُ وَ لَوْ كَانَتْ عَدَدَ نُجُومِ السَّمَاءِ وَ مَثَاقِيلِ الْجِبَالِ وَ مَكَايِيلِ الْبِحَارِ.»
[9] ـ الكافى: 4/156 و 157، حديث 2؛ من لايحضره الفقيه: 2/160، حديث 2029.
[10] ـ الكافي: 4/156، حديث 2؛ «عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِيرٍ جُعِلْتُ فِدَاكَ اللَّيْلَةُ الَّتِي يُرْجَى فِيهَا مَا يُرْجَى فَقَالَ فِي إِحْدَى وَ عِشْرِينَ أَوْ ثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ قَالَ فَإِنْ لَمْ أَقْوَ عَلَى كِلْتَيْهِمَا فَقَالَ مَا أَيْسَرَ لَيْلَتَيْنِ فِيمَا تَطْلُبُ قُلْتُ فَرُبَّمَا رَأَيْنَا الْهِلاَلَ عِنْدَنَا وَ جَاءَنَا مَنْ يُخْبِرُنَا بِخِلاَفِ ذَلِكَ مِنْ أَرْضٍ أُخْرَى فَقَالَ مَا أَيْسَرَ أَرْبَعَ لَيَالٍ تَطْلُبُهَا فِيهَا قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لَيْلَةُ ثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ لَيْلَةُ الْجُهَنِيِّ فَقَالَ إِنَّ ذَلِكَ لَيُقَالُ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ سُلَيْمَانَ بْنَ خَالِدٍ رَوَى فِي تِسْعَ عَشْرَةَ يُكْتَبُ وَفْدُ الْحَاجِّ فَقَالَ لِي يَا أَبَا مُحَمَّدٍ وَفْدُ الْحَاجِّ يُكْتَبُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ الْمَنَايَا وَ الْبَلاَيَا وَ الْأَرْزَاقُ وَ مَا يَكُونُ إِلَى مِثْلِهَا فِي قَابِلٍ فَاطْلُبْهَا فِي لَيْلَةِ إِحْدَى وَ عِشْرِينَ وَ ثَلاَثٍ وَ عِشْرِينَ وَ صَلِّ فِي كُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا مِائَةَ رَكْعَةٍ وَ أَحْيِهِمَا إِنِ اسْتَطَعْتَ إِلَى النُّورِ وَ اغْتَسِلْ فِيهِمَا قَالَ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَقْدِرْ عَلَى ذَلِكَ وَ أَنَا قَائِمٌ قَالَ فَصَلِّ وَ أَنْتَ جَالِسٌ قُلْتُ فَإِنْ لَمْ أَسْتَطِعْ قَالَ فَعَلَى فِرَاشِكَ لاَ عَلَيْكَ أَنْ تَكْتَحِلَ أَوَّلَ اللَّيْلِ بِشَيْءٍ مِنَ النَّوْمِ إِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ فِي رَمَضَانَ وَ تُصَفَّدُ الشَّيَاطِينُ وَ تُقْبَلُ أَعْمَالُ الْمُؤمِنِينَ نِعْمَ الشَّهْرُ رَمَضَانُ كَانَ يُسَمَّى عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه و آله الْمَرْزُوقَ.»
[11] ـ شبيه به اين مضمون آمده: مستدرك الوسائل: 11/186، باب 5، حديث 12697؛ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ عليه السلام طُوبَى لِمَنْ كَانَ صَمْتُهُ فِكْراً وَ نَظَرُهُ عِبَراً وَ كَلاَمُهُ ذِكْراً وَ بَكَى عَلَى خَطِيئَتِهِ وَ سَلِمَ النَّاسُ مِنْ يَدِهِ وَ لِسَانِهِ.»
[12] ـ يوسف 12 : 98؛ «درخواست آمرزش خواهم كرد.»
[13] ـ بحار الأنوار: 86/281، باب 2، ذيل حديث 27؛ مستدرك الوسائل: 6/74، باب 36، حديث 6470.
[14] ـ بحار الأنوار: 86/288، باب 3، حديث 2.
[15] . فرازى از دعاى كميل.
منبع : پایگاه عرفان
