فارسی
پنجشنبه 09 فروردين 1403 - الخميس 17 رمضان 1445
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 0

بعد سياسى و احياى عاشورا از منظر فقه(6)

 بعد سياسى و احياى عاشورا از منظر فقه(6)

آداب زيارت
 

زيارت، تشرف به ديدار مزور عنه (امام و يا امام زاده) است. هر ديدارى، بر حسباهميت، شرايط و آدابى دارد همان گونه كه در عرف زمان ما ملاقات و ديدار با بزرگان، با آدابىهمراه است، زيارت ائمه(ع) به ويژه سيدالشهدا نيز آدابى دارد. از آن جا كه بحث تفصيلى هريك از اين آداب، از موضوع و حوصله اين نوشته خارج است، در اين جا به بيان اجمالى آن هابسنده مى شود.
1. غسل پيش از ورود به حرم. 2. ايستادن بر آستان حرم و خواندن دعا و طلب اذن ورود. 3. نزديك ضريح ايستادن، در صورت امكان. 4. رو به ضريح و پشت به قبله ايستادن، بههنگام خواندن زيارت. 5. سپس دست به قبر گذاشتن. 6. بالاى سر ايستادن. 7. خواندنزيارت هاى مأثور (آن چه از ائمه(ع) رسيده است). 8. خواندن دو ركعت نماز زيارت. 9.طلب حاجت پس از نماز. 10. خواندن مقدارى قرآن و هديه كردن ثواب آن به امام. 11.احسان و احترام به خادمان 12. خواندن دعاى وداع، در آخرين زيارت. 13. صدقه دادن.
آن چه بيان شد، برخى از آداب زيارت است كه رعايت آن ها معنويت زيارت رابيش ترمى كند.


اقسام زيارت سيدالشهدا(ع)
 

درباره اهميت زيارت امام حسين(ع) همين بس كه زيارت هاى گوناگونى به حسب زمانو مكان، از سوى ائمه(ع) رسيده است. برخى از زيارت ها براى هر زمان و هر مكانى و براىهمه امامان است؛ مانند زيارت جامعه. برخى ديگر از زيارت ها ويژه يك امام و در زمان و يامكان خاص است.
ه. آب
واژه «آب» در حادثه عاشورا، نقش آفرين و يادآور صحنه هاى تلخ و شيرين فراوانىاست؛ زيرا با شنيدن لفظ آب، گاهى شنونده به ياد لب تشنه سيدالشهدا(ع) و ياران باوفايشمى افتد، گاهى به ياد ايثار و فداكارى قمر بنى هاشم، سقاى لشكر، و گاهى به ياد فرياد«العطش» كودكان. از سوى ديگر با شنيدن اين كلمه به ياد بزرگوارى و جوان مردى امامحسين(ع) در سيراب كردن سپاه تشنه دشمن مى افتد.
در هر صورت، مسأله آب در فرهنگ عاشورا از جهات گوناگون، يادآور نهايت شقاوتو بى رحمى سپاه دشمن و مظلوميت امام حسين(ع) و ياران باوفايش است. از اين رو، آب،موضوع برخى از احكام شرعى شده است؛ مانند استحباب ياد امام حسين(ع) پس از نوشيدنآب، غسل با آب فرات و برداشتن كام نوزاد با آب فرات.
بى شك، مهم ترين فلسفه و حكمت اين احكام، يادآورى صحنه هاى گوناگون واقعهعاشورا و حفظ و استمرار آن است.


1. استحباب ياد حسين(ع) به هنگام نوشيدن آب
 

از جمله مستحبات، ياد امام حسين(ع) و دعا پس از نوشيدن آب است. در اين باره،چندين روايت نقل شده است؛ از جمله، امام صادق(ع) به داود رقى مى فرمايد:
«انى ماشربت ماءً بارداً اِلّا و ذكرتُ الحسين»؛
[94]
يعنى من هيچ گاه آب سردى را ننوشيدم، مگر اين كه حسين را ياد كردم.
ابن قولويه بابى را باعنوان «ثواب فى شرب الماء و ذكر الحسين و لعن قاتله»
[95] گشودهاست و در آن، همين روايت داود رقى را با اندكى اختلاف در مضمون، در آن نقل كرده است:
«عن داود الرقى قال كنت عند ابى عبدالله(ع) اذا استسقى الماء... فما من عبد شرب الماءفذكر الحسين(ع) و لعن قاتله الاكتب الله له مأة الف حسنة و حط عنه مأة الف سيئة و رفع له مأئة الف درجة و كانما اعتق مائة الف نسمة...»؛
[96]
يعنى داود رقى مى گويد: در محضر امام صادق(ع) بودم، چون آب نوشيد... (فرمود) هيچبنده اى از بندگان خدا نيست كه پس از نوشيدن آب، حسين(ع) را ياد و قاتلش را نفرين كندمگر اين كه خداوند برايش صدهزار حسنه بنويسد و صدهزار بدى را محو سازد و صدهزاردرجه به او بدهد و مانند آن باشد كه صدهزار بنده را در راه خدا آزاد كرده است.
روايات و سيره عملى ائمه، به ويژه امام سجاد(ع) نشان گر اهميت اين مسأله است. درسيره و زندگى امام سجاد(ع) آمده است كه آن حضرت، هرگاه نگاهش به آب مى افتاد، اشكشجارى مى شد و مى فرمود:
«قتل ابن رسول الله عطشاناً»؛
[97] يعنى فرزند رسول خدا تشنه كشته شد.
و يا هر گاه قصابى را مى ديد كه مى خواهد گوسفندى را ذبح كند، مى فرمود:«آيا او را آبداده ايد؟ او را آب دهيد». سپس مى فرمود:«پدرم را با لب تشنه شهيد كردند».
در هر صورت، با توجه به وعده اى كه در اين روايات داده شده، مى توان گفت كه ياد امامحسين(ع) پس از نوشيدن آب مستحب است و بى شك از جمله حكمت هاى اين حكم، زندهنگه داشتن نهضت عاشورا است.


2. نوشيدن از آب فرات
 

از واژه هاى پر معنا، كلمه «فرات» است. شيعيان با شنيدن كلمه فرات صحنه هاى بسيارحزن آورى به ذهنشان خطور مى كند. از ائمه اطهار عليهم السلام نيز روايات فراوانى در بارهاهميت و فضيلت رود فرات نقل شده است. صاحب كامل الزيارات بابى را با عنوان «فضلالفرات و شربه و الغسل فيه» گشوده و در آن هفده روايت را در اين باره نقل كرده است؛ازجمله:
«عن ابى الجارود، عن ابى جعفر عليه السلام قال: لوان بيننا و بين الفرات كذا و كذا ميلاً لذهبنااليه و استشفينا به»؛
[98]
يعنى امام باقر(ع) مى فرمايد: اگر ميان ما و آب فرات، فاصله زيادى نيز باشد، هر آينه به آن جامى رويم و با آب فرات، طلب شفا مى كنيم.
همان گونه كه بيان شد، روايات دراين باره فراوان است. بى گمان، ارزش دادن و اهتمامائمه اطهار(ع) به فرات، بعد سياسى داشته است و آنان با ترغيب و تشويق به توجه آبفرات،خواسته اند خاطرات فرات و ستم هايى كه در سرزمين كربلا به اهل بيت شده است
رازنده نگه دارند.


3. برداشتن كام نوزاد با آب فرات
 

از جمله مستحباتى كه در كتاب هاى فقهى نيز به آن اشاره شده است، برداشتن كام نوزاد باآب فرات است.
روايات در اين باره فراوان است؛ از جمله:
عن ابى بصير، عن ابى عبدالله(ع) قال: نهران مؤمنان و نهران كافران نهران كافران. نهر بلخ ودجلة و المؤمنان نيل مصر و الفرات فحنكوا اولادكم بماء الفرات»؛
[99]
يعنى امام صادق(ع) مى فرمايد: دو نهر مؤمن و دو نهر كافرند. دو نهر كافر، عبارت از نهر بلخاست و دجله و دو نهر مؤمن، نيل مصر است و فرات. پس كام نوزادانتان را با آب فرات برداريد.
فقها نيز يكى از مستحبات را برداشتن كام نوزادان با آب فرات دانسته اند. محققحلى مى فرمايد:
«مستحب است كام نوزادان را با آب فرات و تربت سيدالشهدا بردارند».
[100]
شيخ انصارى نيز همين مطلب را فرموده است.
[101]


4. غسل با آب فرات
 

از مستحبات درباره واقعه عاشورا، غسل با آب فرات است. روايات دراين باره نيز فراواناست. صاحب كامل الزيارات بابى را با عنوان «فضل الفرات و شربه و الغسل فيه»
[102] گشوده ودر آن، هفده روايت را نقل كرده است. و نيز علامه مجلسى بابى را با نام «آداب زيارته صلواتالله عليه من الغسل وغيرها»
[103] گشوده و در آن 38 روايت را نقل كرده است؛از جمله:
«عن صفوان الجمال عن ابى عبدالله(ع) قال: من اغتسل بماء الفرات و زار قبر الحسين(ع) كانكيوم ولدته امه صفراً فى الذنوب ولو اقرفها كبائر»؛
[104]
يعنى امام صادق(ع) مى فرمايد: هر كس با آب فرات، غسل و امام حسين (ع) را زيارت كند،مانند روزى كه از مادر متولد شده، از گناهان پاك خواهد شد هر چند گناهان كبيره در ميانآن ها باشد.
فقها نيز فتوا به استحباب اين غسل داده اند؛ از جمله، شيخ به نقل از علامه مجلسى، درمقام جمع روايات گفته است:
«رواياتى كه دلالت دارد بر اين كه زيارت امام حسين غسل ندارد، مقصود غسل واجباست و الا اين غسل، غسل مستحب است و داراى فضيلت بسيارى نيز هست».
[105]


5. استحباب لعن قاتلان امام حسين(ع) پس از نوشيدن آب
 

اسلام دين تولى و تبرى است. در برابر محبت و دوستى باخاندان پيامبر(ص) و امامحسين(ع) مسأله برائت و بى زارى از دشمنان و قاتلان آن حضرت قرار دارد.
لعنت، اوج تنفر و انزجار از باطل و ستم و چهره هاى زشت و پليد است. لعنت نشان گربى تفاوت نبودن در برابر جنايت كاران است. لعنت يعنى بغض و كينه مقدس، براى حركت درمسير مبارزه با ظالمان.
اهميت لعن و نفرين قاتلان امام حسين(ع) تا آن جا است كه در بسيارى از زيارات ها وادعيه، تقرب به ائمه و سيدالشهدا(ع) با محبت آنان در كنار برائت و نفرت از دشمنان آنان ذكرشده است؛ از جمله، در زيارت عاشورا آمده است:
«يااباعبدالله! انى اتقرب الى الله و الى رسوله و الى اميرالمؤمنين و الى فاطمة و الى الحسنو اليك بموالاتك و بالبرائة ممن اسسّ اساس ذلك».
[106]
در روايات بسيارى بر لعن قاتلان امام حسين(ع) تأكيد شده و براى آن، اجر و پاداشتعيين گرديده است؛ از جمله:
«ما من عبد شرب الماء فذكر الحسين و لعن قاتله الا كتب الله له مأة حسنة...»؛
[107]
يعنى هر بنده خدا كه به هنگام نوشيدن آب، از حسين ياد و بر قاتلانش لعنت كند، خداوند صدحسنه برايش مى نويسد.
در روايت ريان نيز آمده است:
«عن الرضا(ع) فى حديث...يا ابن شبيب! ان سرّك ان تسكن الغرف المبنية فى الجنة معالنبى(ص) فالعن قتلة الحسين»؛
[108]
ريان! پسر شبيب از امام رضا(ع) در حديثى طولانى نقل مى كند كه فرمود: اى پسر شبيب!اگر سكنا گزيدن در غرفه هاى ساخته شده در بهشت، در جوار رسول خدا تو را خوشحالمى كند، پس قاتلان امام حسين و جنگجويان با آن حضرت را نفرين كن.
در هر صورت، برائت و بى زارى از دشمنان امام حسين(ع) در هر حالى، به ويژه پس ازنوشيدن آب، بر اساس اين روايات از جمله مستحبات مسلّم در فقه شيعه است و اينفرهنگ، در جان و روان مردم رسوخ كرده است. بى شك، مهم ترين اثر و حكمت اين حكمشرعى، تداوم نهضت كربلا و احياى آن حركت است.

 

 

نویسنده : محمد رحمانى

 

پي‌نوشت‌ها:
 

[94]. شيخ صدوق، امالى، ص 122.
[95]. كامل الزيارت، باب 34، ص 212.
[96]. همان، ح 1.
[97]. لهوف، ص 209.
[98]. كامل الزيارات، باب 13، ص 106.
[99]. كامل الزيارات، باب 14، ص 113، ح 4.
[100]. شرائع الاسلام، ج 2، ص 343.
[101]. كتاب نكاح، احكام اولاد.
[102]. كامل الزيارات، باب 14، ص 113.
[103]. بحارالانوار، ج 98، باب 17 از آداب زيارته صلوات الله عليه.
[104]. همان، ح 14.
[105]. همان، ص 145.
[106]. زيارت عاشورا.
[107]. كامل الزيارات، باب 34، ص 212.
[108]. همان، باب 37، ح 8 از ابواب المزار و ما يناسبه؛ و ح 5 از باب 66؛ نيز ر.ك: شيخ صدوق، امالى، ص 112،ح 5؛ و عيون اخبار الرضا، ح 1، ص 299، ح 58.


منبع : فصلنامه حکومت اسلامی شماره 27
0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

آخرین مطالب

مرگ سرخ به از زندگي ننگين است
پژوهش در اسناد و نسخه هاي زيارت عاشورا
خداوند از پيامبر در مصائب اهل البيت پيمان گرفته ...
اهل بيت جلو دروازه كوفه (و مسلم جصاص)
شاهد دیگر بر نظر علامه شعرانى
گریه پرندگان و حیوانات وحشی بر امام حسین(ع)
قیام امام حسین (ع) برای از بين بردن فساد
تأثیر داستان عاشورا بر روایت پردازی هویت ملی ...
آیا عزاداری برای امام حسین علیه‏السلام، در زمان ...
ذکر مصیبت اهل بیت و فسلفه آن

بیشترین بازدید این مجموعه

پژوهش در اسناد و نسخه هاي زيارت عاشورا
شاهد دیگر بر نظر علامه شعرانى
گریه پرندگان و حیوانات وحشی بر امام حسین(ع)
اهل بيت جلو دروازه كوفه (و مسلم جصاص)
خداوند از پيامبر در مصائب اهل البيت پيمان گرفته ...
مرگ سرخ به از زندگي ننگين است
قیام امام حسین علیه السلام از دیدگاه طبری

 
نظرات کاربر

پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^