نقش نوحه خوانی در عزای حسینی

بيان مصيبت،گريه كردن با آواز،آواز ماتم،شيون و زارى،مويه گرى،زارى بر مرده،شعرى كه در ماتم و سوگوارى با صوت حزين و ناله و زارى خوانند،اعم از سوگوارى براى كسى كه تازه مرده،يا براى امامان شيعه. ⁽¹⁾ تركيبات ديگر آن عبارت است از:نوحه آراستن،نوحه ساختن،نوحه سرودن،نوحه خوانى.

نوحه گرى بر مرده،رسم جاهليت بوده است و كارى مكروه است، ⁽²⁾ مگر براى معصومين «ع »كه نوحه و گريه بر آنان از شعائرمهم و از عوامل نشر فضيلتها و احياى ياد اسوه هاى كمال است و خود امامان برسيد الشهدا«ع »مى گريستند و امر به نوحه خوانى مى كردند.

بر جعفر طيار و حمزه سيد الشهدا نوحه خوانى شد.آنچه كه از كراهت نوحه و ناپسند بودن شغل نوحه گرى وزشت بودن اجرت نوحه گر در روايات ياد شده، ناظر به نوحه گريهاى جاهلى است كه آميخته به باطل و گاهى حرام بود. ⁽³⁾

در فرهنگ عزادارى براى امام حسين،نوحه به نوعى خاص از شعر مرثيه مى گويند كه در مجالس به صورت جمعى اجرا مى شود.«اشعار نوحه را براى سينه زدن مى ساختند،يكى نوحه مى خواند و ديگران به نوا و آهنگ و وزن اشعار نوحه خوان سينه مى زدند.ولى اشعار مرثيه را با آهنگ در مجالس سوگوارى براى به گريه افكندن و اظهار تاسف شنوندگان بر قتل شهداى كربلا مى خواندند و عنوان روضه نداشت.»، ⁽⁴⁾

«...از معروفترين شعراى عصر قاجار كه مرثيه و نوحه ساخته اند،مى توان يغماى جندقى و وصال شيرازى را نام برد». ⁽⁵⁾

اين شيوه در بين عربها هم متداول است و سبك مرثيه سرايى و نوحه خوانى بر سالار شهيدان مخصوص است.با توجه به گستردگى اين مراسم و رواج آن در طول سال،حتى در سوگ امامان ديگر،ضرورت دارد كه سروده هاى ناب و نوحه هاى صحيح ودور از تحريفها و دروغها پديد آيد و فرهنگ عاشورا در قالب نوحه نيز ترويج گردد ونوحه خوانان نيز،بيش از هدف قرار دادن گريه،نشر فضيلتهاى اهل بيت را هدف قرار دهند. ⁽⁶⁾

پی نوشت :

1-      لغت نامه،دهخدا.

2-      بحار الانوار،ج 79،ص 88.

3-      به روايات مربوط به تعزيه و ماتم و نوحه در بحار الانوار،ج 79،ص 71 تا 113 مراجعه كنيد.

4-      موسيقى مذهبى ايران،ص 7.

5-      همان،ص 29.

6-      نگرشى به مرثيه سرايى در ايران،عبد الرضا افسرى،بررسى گسترده اى از سابقه اين كار در ايران و انواع مرثيه سراييها دارد.