فارسی
جمعه 10 فروردين 1403 - الجمعة 18 رمضان 1445
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 0

تحريفات در واقعه تاريخى عاشورا

تحريفات در واقعه تاريخى عاشورا

1 - تحريف از ماده حرف است و به معنى منحرف كردن و كج كردن يك چيز از مسير و مجراى اصلى است .
تحريف بر دو نوع است : لفظى و قالبى و پيكرى , ديگر معنوى و روحى , همچنانكه صنعت مغالطه نيز بر دو قسم است : لفظى و معنوى .
تحريف و مغالطه سابقه تاريخى دارد . قرآن كريم از تحريف كتب آسمانى گذشته سخن مى گويد كه در ورقه هاى[ ( تحريف كلمه] ( يادداشت كرديم . ( 1 ) تحريف همانطور كه از نظر نوع بر دو قسم است : لفظى و معنوى , از نظر عامل يعنى محرف نيز بر دو قسم است : يا از طرف دوستان است يا از طرف دشمنان . به عبارت ديگر يا منشاش جهالت دوستان است و يا عداوت دشمنان . همچنانكه از نظر موضوع يعنى محرف فيه نيز بر چند قسم است : يا در يك امر فردى و بى اهميت است مانند يك نامه خصوصى , و يا در يك اثر با ارزش ادبى است و يا در يك سند تاريخى اجتماعى است مثل جعل كتابسوزى اسكندريه , و يا در يك سند اخلاقى و تربيتى و اجتماعى است .
2 - مرحوم آيتى در سخنرانى پنجم[ ( بررسى تاريخ عاشورا] ( مى گويد اسارت اهل بيت عامل بزرگى بود براى اينكه حقيقت وقايع عاشورا به مردم گفته شود و حقيقت قلب نشود .
در سخنرانى ششم صفحه 151 مى گويد[ : ( بايد توجه داشت كه تاريخ نهضت ابا عبدالله الحسين عليه السلام نسبت به بسيارى از فصول تاريخ از تحريف مصون و محفوظ مانده است] ( . و مخصوصا فجيع بودن اين فصل تاريخ از نظر كسانى كه قضيه را از جنبه فجيع بودن آن مطالعه كرده اند , و عظيم بودن آن و قابل تكريم و احترام بودن آن از نظر كسانى كه اين قضيه را از آن جهت مورد مطالعه قرار داده اند خود سبب شده است كه اهتمام عظيمى به ثبت جزئيات واقعه بشود . پس جزئيات واقعه بازگوئى شده است و ثبت شده است . از اين جهت امثال طبرى , ابن واضح ( يعقوبى ) , شيخ مفيد , ابوالفرج اصفهانى , كه در قرون دوم و سوم و چهارم مى زيسته اند , جزئيات وقايع را با نقل از روات موثق نقل كرده اند .
مرحوم آيتى اصرار دارد ( ص 168 ) كه اهتمام زنان اهل بيت به خطبه و خطابه در فرصتهاى مختلف , با بودن امام على بن الحسين , همه براى اين بوده كه مانع تحريف حادثه كربلا بشوند ( چه تحريف لفظى و چه تحريف معنوى ) و خواستند نگذاريد اين حادثه قلب و تحريف بشود . متن آنچه واقع شده بود , به صورت خطبه و خطابه بيان كردند و هدف امام را هم تشريح كردند .
3 - مرحوم آيتى در آغاز سخنرانى 9 ( ص 175 ) ضمن اشاره به ارزش خطب و سخنان اهل بيت مى گويد[ : ( امروز مى توان واقعه كربلا را از روى خطبه هاى امام و اهل بيت كه در مكه و بين راه حجاز و عراق و كربلا و كوفه و شام و مدينه ايراد كرده اند و از روى سخنانى كه در پاسخ پرسشهاى اين و آن گفته اند و از روى رجزهايى كه خود امام و اصحاب او روز عاشورا در مقابل دشمن خوانده اند و در ماخذ معتبر ثبت و ضبط شده است , و از روى نامه هايى كه ميان امام و مردم كوفه و بصره رد و بدل شده و نامه اى كه يزيد به ابن زياد نوشته و نامه هاى عمر بن سعد به ابن زياد و نامه ابن زياد به حاكم مدينه كه همه اش در تواريخ معتبر مضبوط است و به دست آيندگان هم خواهد رسيد و هميشه محفوظ خواهد ماند , از روى اين مدارك مى توان واقعه عاشورا را با تمام جزئيات كه روى داده است شرح و توصيف كرد و هيچ نيازى به مدرك و مأخذ ديگرى نيست] ( .
4 - از جمله تحريفات دشمن اينست كه در ابلاغى كه يزيد براى ابن زياد صادر مى كند مى نويسد[ : ( دوستان ( جاسوسان ) من اطلاع داده اند كه مسلم پسر عقيل به كوفه آمده تا در ميان مسلمانان ايجاد اختلاف كند] ( .
ايضا ابن زياد به خود مسلم پس از گرفتارى مسلم گفت[ : ( پسر عقيل ! مردم اين شهر آسوده خاطر بودند , تو آمدى و ميان آنها تفرقه افكندى و مردم را به جان يكديگر انداختى] ( .
اما مسلم در جواب ابن زياد گفت[ : ( چنين نيست , بلكه من خود به اين شهر نيامدم كه مردم را پراكنده سازم , مردم اين شهر به ما نامه ها نوشتند و در آن نامه ها يادآور شدند كه پدرت[ ( زياد] ( نيكان آنها را كشت و خونشان را ريخت و چون بيدادگران و زورگويان دنيا با آنها رفتار كرد . ما آمديم تا عدالت را برقرار سازيم و مردم را به حكم قرآن مجيد دعوت كنيم] ( .
به هر حال اين تحريف نگرفت و مورخى در جهان پيدا نشد كه آنچنان قضاوت كند . تنها قاضى ابن العربى اندلسى بود كه گفت : . . .
5 - اما تحريفاتى كه لفظا يا معنى در حادثه عاشورا شده است : تحريفات لفظى ( 1 ) : الف - داستان شير و قصه ( 2 ) كه متأسفانه در[ ( كافى] ( نيز
آمده است .
ب - داستان عروسى قاسم كه ظاهرا خيلى مستحدث است و از زمان قاجاريه تجاوز نمى كند . ( از زمان ملا حسين كاشفى است . ) ج - داستان فاطمه صغرى در مدينه و خبر بردن مرغ به او .
د - داستان دختر يهودى كه افليج بود و قطره اى از خون ابا عبدالله به وسيله يك مرغ به بدنش چكيد و بهبود يافت .
ه - حضور ليلى در كربلا و امر حضرت به او كه برو در يك خيمه جداگانه موى خود را پريشان كن , و شعر : نذر على لئن عادوا و ان رجعوا { لازرعن طريق الطف ريحانا و اشعارى از اين قبيل : ليلى زغم اكبر . . .
خيز اى بابا از اين صحرا رويم { نك به سوى خيمه ليلا رويم و - داستان طفلى از ابى عبدالله كه در شام از دنيا رفت و بهانه پدر مى گرفت و سر پدر را آوردند و همانجا وفات كرد . ( رجوع شود به[ ( نفس المهموم] ( .
ز - آمدن اسرا به كربلا در اربعين و اينكه به دوراهى عراق و مدينه رسيدند , از[ ( نعمان بن بشير] ( خواستند كه آنها را به كربلا ببرد , و اينكه آنچه در اربعين حقيقت دارد زيارت جابر است و عطيه عوفى . اما عبور شهدا از كربلا و ملاقات امام سجاد با جابر افسانه است .
ح - هشتصد هزار نفر بودن لشكر عمر سعد بلكه يك ميليون و ششصد هزار نفر , هفتاد و دو ساعت بودن روز عاشورا , به 256 يك حمله ده هزار نفر را كشتن , تا برسد به اينكه نيزه هاشم مرقال هجده گز و نيزه قاتل قاسم هجده گز و نيزه سنان شصت گز بود .
ط - روضه هايى كه در آنها اظهار تذلل پيش دشمن است , از قبيل التماس كردن براى آب .
ى - داستان طفلى كه در حين اسارت گردنش را بسته بودند و سوار مى كشيد تا طفل خفه شد .
اما تحريفات معنوى : الف - اولين تحريف اين بود كه اين حادثه را يك حادثه استثنائى و ناشى از يك دستور محرمانه و خصوصى دانستند . امام حسين فداى گناهان امت شد ! او كشته شد تا گناهان امت بخشيده شود ! بدون شك اين يك فكر مسيحى است كه در ميان ما نيز رايج شده است . اين فكر است كه امام حسين را به كلى مسخ مى كند و او را به صورت سنگر گنهكاران در مىآورد , قيام او را كفاره عمل بد ديگران قرار مى دهد : امام حسين كشته شد كه گنهكاران از عذاب الهى بيمه شوند ! جوابگوى معصيت معصيتكاران باشد . ( 1 ) ( به شخصى گفتند تو چرا نماز نمى خوانى , روزه نمى گيرى , مشروب مى خورى ؟ گفت من ؟ ! شب جمعه در هيئت , سينه سه ضربه مرا نديدى ؟ ! آقاى بروجردى هر چه خواستند سردسته هاى قمى را از بعضى كارها منع كنند قبول نكردند , گفتند ما همه سال جز يك روز مقلد شما هستيم . ) چيزى كه هست فرق ما با مسيحيان اينست كه مى گوئيم يك بهانه اى
257 لازم است , به قدر بال مگسى اشك بريزد و همان كافى است كه جواب دروغگوئيها , خيانتها , شرابخواريها , رباخواريها , ظلمها و آدمكشيها بشود ! مكتب امام حسين بجاى اينكه مكتب احياء احكام دين باشد , مكتب اشهد انك قد اقمت الصلاة و آتيت الزكاة و أمرت بالمعروف و نهيت عن المنكر باشد , و همانطور كه خودش فرمود : اريد ان آمر بالمعروف , و انهى عن المنكر , مكتب ابن زياد سازى و يزيد سازى شد .
در اين زمينه است كه افسانه ها ساخته شده از قبيل داستان مردى كه سر راه را مى گرفت و آدمها را مى كشت و لخت مى كرد , اطلاع پيدا كرد كه قافله اى از زوار حسينى امشب از فلان نقطه عبور مى كنند , در گردنه اى كمين كرد و در حالى كه انتظار مى كشيد خوابش برد و قافله آمد و گذشت و او متوجه نشد . قافله كه مى گذشت , گرد و غبار بلند شده بود و روى لباسها و بدن او نشست . در همين حال خواب ديد كه قيامت بپا شده و او را هم كشان كشان به طرف جهنم مى برند به جرم خونهاى نا حقى كه ريخته و مالهايى كه دزديده و امنيتى كه سلب كرده است ( زيرا از نظر اسلام اينها محارب خوانده مى شوند و انما جزاء الذين يحاربون الله و رسوله . . . ان يقتلوا أو يصلبوا أو تقطع ايديهم ( 1 ) . . . رجوع شود به تفسير آيه و به بحث فقهى مطلب ) ولى همينكه به نزديك جهنم رسيد , جهنم از قبول او امتناع كرد و امر شد او را برگردانيد زيرا اين كسى است كه در وقتى كه در خواب بوده , غبار زوار حسينى بر روى او نشسته است !
فان شئت النجاة فزر حسينا { لكى تلقى الاله قرير عين فان النار ليس تمس جسما { عليه غبار زوار الحسين ( 1 ) پس وقتى كه غبار زوار حسين بر روى يك دزد جانى بنشيند او را نجات دهد , خود زوار چه مقام و درجه اى دارند ! و حتما بالاتر از ابراهيم خليل خواهند بود ! به قول شاعر : من خاك كف پاى سگ كوى كسى ام { كو خاك كف پاى سگ كوى تو باشد و به قول شاعر اصفهانى مردى را در قيامت مىآورند و ملائكه غلاظ و شداد او را به محضر عدل الهى مى برند و هى به گناهان او شهادت مى دهند و مورد توجه فرشته مأمور رسيدگى[ واقع] نمى شود , مى گويند : شكمها پاره كرده است , . . . ديوان مكرم صفحه 133 : اگر اين مرده اشكى هديه كرده { و لش كن گريه كرده عصيان گر معصيت يا خفيه كرده { ولش كن گريه كرده نماز اين بنده عاصى نكرده { مه حق روزه خورده ولى يك ناله در يك تكيه كرده { ولش كن گريه كرده اگر پستان زنها را بريده { شكمهاشان دريده هزاران مرد رابى خصيه كرده { ولش كن گريه كرده اگر از كودكان شيرخواره { شكمها كرده پاره به دسته گريه هاى نسيه كرده { ولش كن گريه كرده خوراك او همه مال يتيم است { گناه او عظيم است خطا در شهر و هم در قريه كرده { ولش كن گريه كرده اگر بر ذمه او حق ناس است { خدا را ناشناس است براى خود جهان را فديه كرده { ولش كن گريه كرده به دست خود زده قداره برفرق { به خون خود شده غرق تن خود زين ستم بى بنيه كرده { ولش كن گريه كرده نمى ارزد دو صد تضييع ناموس { به يك سبوح و قدوس اگر اشكى روان بر لحيه كرده { ولش كن گريه كرده 6 - قبلا گفتيم عامل تحريف دو چيز است . اكنون مى گوئيم عامل تحريف چند چيز است :
الف - اغراض دشمنان اين وقايع كه كوشش مى كنند اينها را قلب و تحريف كنند , چنانكه نمونه اش را در نمره 4 ديديم .
ب - حس اسطوره سازى و قهرمان سازى خيالى كه در بشر وجود دارد كه قبلا به آن اشاره شد و آقاى دكتر شريعتى در سخنرانى عيد غدير , مبناى توجه بشر را به اساطير به نحو احسن بيان كردند . و گفتيم همين حس است كه على را آنجا مى برد كه جبرئيل از آسيب شمشير على چهل روز نمى تواند بالا برود , و ضربت على آنچنان نرم و برنده صورت مى گيرد كه خود[ ( مرحب] ( متوجه نمى شود و به على مى گويد : يا على ! اينهمه كه از تو تعريف مى كنند , همه زور و هنر تو همين است ؟ ! على مى گويد خودت را يك تكان بده تا ببينى چه خبر است . تا تكان مى خورد نيمى به اين طرف و نيمى به آن طرف مى افتد !
ج - در خصوص حادثه عاشورا يك عامل خاصى هم دخالت كرده است و آن اينكه به خاطر فلسفه خاصى از طرف پيشوايان دين توصيه شده كه اين جريان به عنوان يك مصيبت يادآورى شود و مردم بر آن بگريند . فلسفه اين تذكر و گريستن و گرياندن , احياء اين خاطره است و فلسفه احياء آن اينست كه هدف كلى اين نهضت براى هميشه زنده بماند و امام حسين هر سال در ميان مردم به اين صورت ظهور كند و مردم از حلقوم او بشنوند كه : الا ترون ان الحق لا يعمل به , و ان الباطل لا يتناهى عنه , مردم هميشه بشنوند : لا ارى الموت الا سعادة و الحياة مع الظالمين الا برما , مردم بشنوند اين ندايى را كه با حماسه سروده شده است و ببينند اين تاريخى را كه با خون نوشته شده است .
ولى اين مطلب بدون توجه به هدف گريستنها و گرياندنها , خود گريستن موضوع شده است , بلكه هنر مخصوص شده است . گريز زدن خود يك هنرى است در ميان اهل منبر و روضه خوان ها . قهرا براى اينكه مردم بهتر و بيشتر گريه كنند , و به ظاهر براى اينكه اجر و ثواب بيشترى پيدا كنند , روضه هاى دروغ جعل شد . مردم ما هم فعلا مثل چايخورهايى كه به چاى پررنگ عادت كرده باشند كه چاى كمرنگ آنها را نمى گيرد , به روضه هاى خيلى داغ و پرحاشيه عادت كرده اند و اين خود عاملى شده كه اجبارا عده اى از اهل منبر براى اينكه مردم گريه بكنند , روضه هاى دروغ , و اگر بخواهيم محترمانه بگوئيم , روضه هاى ضعيف مى خوانند .
اينجا دو داستان دارم : مى گويند يكى از علماء آذربايجان هميشه از روضه هاى بى اصلى كه خوانده مى شد رنج مى برد و به اهل منبر اعتراض مى كرد . معمولا مى گفت اين زهر مارها چيست كه شما مى خوانيد ؟ ! ولى كسى به سخنانش گوش نمى كرد , تا آنكه يك دهه خودش در مسجد خودش روضه گرفت و بانى هم خودش بود . با روضه خوان شرط كرد كه به اصطلاح خودش از آن زهر مارها قاطى نكند . روضه خوان گفت : آقا ! من حرفى ندارم ولى بدانيد كه مردم گريه نمى كنند . گفت : تو چكار دارى ؟ ! در مجلس من نبايد از آن زهرمارى ها يعنى روضه هاى دروغ خوانده شود . مجلسى بپا شد . آقا خودش در محراب , و منبر هم كنار محراب . منبرى وارد روضه شد ولى هر چه خواست با روضه راست مردم گريه كنند نشد . آقا خودش هم دست را به پيشانى گذاشته بود و ديد عجب ! مجلس خيلى يخ شد , و لا بد با خود گفت الان مردم عوام خواهند گفت علت اينكه روضه آقا نمى گيرد اينست كه نيت آقا صاف نيست و مريدها خواهند پاشيد . يواشكى سرش را به طرف منبر برد و گفت قدرى از آن زهر مارى ها قاطيش كن .
داستان ديگر اينكه : در يكى از شهرستانها براى اولين بار يك روضه منفصلى شنيدم درباره داستان زنى كه در زمان متوكل رفت به زيارت ابا عبدالله ( ع ) , و مانع مى شدند و دست مى بريدند , تا عاقبت آن زن با شرح مفصلى كه يادم نيست , به دريا انداخته مى شود و فرياد مى كند : يا اباالفضل ! به فريادم برس . سوارى پيدا مى شود و مىآيد و به زن مى گويد : ركابم را بگير ! زن مى گويد : چرا دست دراز نمى كنى و مرا نمى گيرى ؟ مى گويد : آخر من دست در بدن ندارم .
پس معلوم مى شود خود مردم هم عاملى براى اين جعل و تحريف ها هستند .
بسيارى از زبان حال ها , زبان حال نيستند[ . اين شعر] : اى خاك كربلا تو به من ياورى نما { چون نيست مادرى تو به من مادرى نما يعنى چه ؟ ! نه امام چنين كلماتى به زبان آورده و نه شايسته شأن امام است , بلكه شايسته هيچ مردى نيست . يك مرد پنجاه و هفت ساله فرضا بخواهد از تنهايى و غربت بنالد , مادر را نمى خواند . مادر را خواندن در شأن يك بچه است كه هنوز احتياج به دامن مادر دارد . اين سنين وقتى است كه معمولا فرزندان پناه مادران هستند .
كتاب[ ( ل…ل… و مرجان] ( كه در نوع خود كتاب بى نظيرى است و از يك تبحر واقعى مؤلف مرحومش حكايت مى كند , بحث خود را در دو قسمت قرار داده است و از عهده هر دو نيكو بر آمده است : اخلاص , صدق .
در بحث صدق , صفحه 82 , آيات مربوطه را نقل مى كند . اول آيه : فويل للذين يكتبون الكتاب بايديهم ثم يقولون هذا من عندالله ليشتروا به ثمنا قليلا فويل لهم مما كتبت ايديهم وويل لهم مما يكسبون . ( 1 ) سپس آيات افتراى كذب را نقل مى كند كه زياد است . ( 2 )
7 - در صفحه 92 به بعضى دروغهاى روضه خوان ها اشاره مى كند از قبيل : الف - پس از رفتن على اكبر به ميدان و برگشتن , امام به مادرش ليلى فرمود برخيز و برو در خلوت دعا كن براى فرزندت كه من از جدم شنيدم مى فرمود : دعاى مادر در حق فرزند مستجاب مى شود .
ب - حضرت زينب در حالت احتضار آمد به بالين امام فرمقها بطرفه فقال لها اخوه : ارجعى الى الخيمة فقد كسرت قلبى , وزدت كربى ! ( 1 ) .
ج - امام چند بار به دشمن حمله كرد و هر نوبت ده هزار نفر را كشت ! 8 - در صفحه 142 اشتباه شيخ مفيد را نقل مى كند در جراحت برنداشتن على عليه السلام , و در صفحه 149 داستان عبور اسرا را از كربلا در مراجعت از شام نقل مى كند كه[ ( لهوف] ( متفرد به آن است و فقط پس از او[ ( ابن نما] ( در[ ( مثير الاحزان] ( نقل كرده است . تأليف اين كتاب , بيست و چهار سال بعد از وفات سيد واقع شده است .
9 - در صفحه 163 از كتاب[ ( محرق القلوب] ( آخوند ملا مهدى نراقى نام مى برد كه مشتمل بر بعضى اكاذيب است از آن جمله : ( 2 ) [ - 1 پس حضرت با گوشه چشم به وى نگاهى انداخت و فرمود : به خيمه بازگرد كه دلم را شكستى و غمم را افزودى] .
2 - اين داستان به طول و تفصيل در[ ( روضة الشهدا] ( ى كاشفى آمده و [ ( محرق 264 [ ( چون بعضى از ياران به جنگ رفته شهيد شدند , ناگاه از ميان بيابان سوارى مكمل و مسلح پيدا شد , مركبى كوه پيكر سوار بود , خود عادى ( 1 ) فولاد بر سر نهاده و سپر مدور به سر كتف در آورده و تيغ يمانى جوهردار چون برق لامع حمايل كرده و نيزه هجده ذرعى ( ! ) در دست گرفته و ساير اسباب حرب را برخود آراسته كالبرق اللامع و البدر الساطع به ميان ميدان رسيد و بعد از[ ( طريد و جولان] ( ( 2 ) , روى به سپاه مخالف كرد و گفت : هر كه مرا نشناسد بشناسد : منم هاشم بن عتبة بن أبى وقاص پسر عم عمر سعد . پس روى به امام حسين كرد و گفت : السلام عليك يا ابا عبدالله اگر پسر عمم عمر سعد] ( . . . .
10 - در صفحه 166 اشاره مى كند به كتابهاى برغانيهاى قزوينى كه مشتمل بر برخى اكاذيب است .
11 - در صفحه 167 مى گويد : در ايام مجاورت كربلا و استفاده از محضر علامه عصر شيخ عبدالحسين طهرانى , سيد عرب روضه خوانى از[ ( حله] ( آمد و پدرش از اين طايفه بود و اجزاء ( جمع جزوه ) كهنه اى از ميراث پدر داشت . اول و آخر نداشت . در حاشيه اش نوشته بود از تأليفات فلان عالم از علماى جبل عامل از شاگردان صاحب معالم است . غرض , آن سيد استعلام حال آن كتاب نمود . مرحوم شيخ عبدالحسين اولا در احوال آن عالم كتابى در مقتل نيافت , ثانيا خود كتاب را مطالعه كرد و ديد آنقدر اكاذيب دارد كه ممكن نيست از عالمى باشد . لذا آن سيد را نهى كرد از نشر و نقل از آن . ولى بعد همين كتاب به دست مرحوم در بندى افتاد و مطالب آنرا در كتاب[ ( اسرار الشهادة] ( نقل كرد و بر عدد اخبار و اهيه مجعوله بى شمار آن افزود .
در[ ( اسرار الشهادة] ( ( 1 ) مى نويسد : عدد لشكريان كوفه به ششصد هزار سواره و دو كرور پياده ( يك ميليون و ششصد هزار] ( مى رسيده است .
12 - در صفحه 168 مى گويد : مرحوم دربندى مشافهة نقل كرد كه من در ايام سابقه شنيدم كه فلان عالم گفت يا روايتى نقل كرد كه روز عاشورا هفتاد ساعت بود و من در آنوقت غريب شمردم و متعجب شدم از نقل آن و لكن حال كه تأمل در وقايع روز عاشورا كردم خاطر جمع يا يقين كردم كه آن نقل , راست , و آنهمه وقايع نشود مگر در آن مقدار از زمان .
13 - در صفحه 169 : شخصى در شهر كرمانشاه خدمت عالم كامل جامع فريد آقا محمد على صاحب[ ( مقامع] ( و غيره قدس الله روحه رسيده و عرض كرد : در خواب مى بينم به دندان خود گوشت بدن مبارك حضرت سيد الشهدا عليه السلام را مى كنم . آقا او را نمى شناخت , سر به زير انداخت و متفكر شد . پس به او فرمود : شايد روضه خوانى مى كنى ؟ عرض كرد : بلى . فرمود : يا ترك كن يا از كتب معتبره نقل كن .
14 - در ص 170 مقدمه براى نقل نمونه اى از اكاذيب روضه خوان ها جريان مسناى بنى اسرائيل و تلمود را كه سينه به سينه به يهوديان رسيد و جمع آورى شد ذكر مى كند و تمثيل مى كند به صدور الواعظين و لسان الذاكرين .
15 - در صفحه 174 عبارت و بيانى در دنبال مطلب فوق دارد , مى گويد : [ ( لكن مسناى يهود كتاب معين و معهودى است كه به ملاحظه آن دو تفسير ( شروح مسنا ) از زيادى و نقصان مصون و محروس است , و اما روايات مسناى اين امت داراى قوه قويه نباتيه است كه چون از مجموعه اى ديگر نقل كند فورا نمو كند و با بركت شود و شاخه ها و برگهاى تازه با طراوت و نضارت براى آن پيدا[ شود] و چون در سير به منزل منابر برسد و موسم نقل آنها برسد قوه حيوانيه در او ظاهر گردد و بال و پر پيدا كند و چون طير خيال در هر لمحه به جهات مختلفه پرواز كند . و ما به جهت مثال به پاره اى از آنها اشاره كنيم به اينكه مختصرى از او نقل كنيم] ( . قبلا سه فقره نقل شد , لهذا از شماره چهار شروع مى كنيم : 16 - د - صفحه 175 : افسانه اى راجع به حضرت امير پس از ضربت خوردن .
ه - افسانه يكى از قاصدان كوفه كه نامه اى آورد براى امام حسين و جواب خواست . حضرت سه روز مهلت خواستند , روز سوم عازم سفر شدند . آن شخص گفت : برويم ببينيم جلالت شأن پادشاه حجاز را كه چگونه سوار مى شود . آمد ديد حضرت بر كرسى نشسته , بنى هاشم دورش را گرفته و مردان ايستاده و اسبان زين كرده و چهل محمل كه همه را به حرير و ديباج پوشانيده اند . . .
تا عصر عاشورا كه عمر سعد امر كرد شتران بى جهاز را حاضر كردند براى سوار شدن اسيران . . .
و - صفحه 177 : حضرت زينب در شب عاشورا به جهت هم و غم و خوف از اعداء در ميان خيمه ها سير مى كرد براى استخبار حال اقربا و انصار , ديد[ ( حبيب بن مظهر] ( اصحاب را در خيمه خود جمع كرده و از آنها عهد مى گيرد كه فردا نگذارند احدى از بنى هاشم قبل از ايشان به ميدان برود . .
. آن مخدره مسرورا آمد پشت خيمه ابوالفضل , ديد آنجناب نيز بنى هاشم را جمع كرده و به همان قسم از ايشان عهد مى گيرد كه نگذارند احدى از انصار پيش از ايشان به ميدان برود . مخدره مسرور در خدمت حضرت رسيد و تبسم كرد . حضرت از تبسم او ( در اين وقت ) تعجب كرد و سبب پرسيد . آنچه ديده بود عرض كرد . . .
ز - داستان اينكه در روز عاشورا بعد از شهادت اهل بيت و اصحاب , حضرت به بالين امام زين العابدين عليهما السلام آمد . پس از پدر حال معامله آنجناب را با اعداء پرسيد . خبر داد كه به جنگ كشيد . پس جمعى از اصحاب را پرسيد . در جواب فرمود : قتل , قتل , تارسيد به بنى هاشم , و از حال جناب على اكبر و ابى الفضل س…ال كرد , به همان قسم جواب داد و فرمود : بدان در ميان خيمه ها غير از من و تو مردى نمانده است] ( .
صفحه[ : 178 ( اين قصه است و حواشى بسيار دارد و صريح است در آنكه آنجناب از اول مقاتله تا وقت مبارزت پدر بزرگوارش ابدا از حال اقرباء و انصار و ميدان جنگ خبرى نداشت] ( .
ح - داستان عزم رفتن اباعبدالله به ميدان جنگ و طلب كردن اسب سوارى و[ اينكه] كسى نبود اسب را حاضر كند[ : ( پس مخدره زينب رفت و آورد و آن حضرت را سوار كرد . بر حسب تعدد منابر , مكالمات بسيار بين برادر و خواهر ذكر مى شود و مضامين آن در ضمن اشعار عربى و فارسى نيز در آمده و مجالس را به آن رونق دهند و به شور درآورند] ( .
ظاهرا از آنجمله است اينكه حضرت زينب هنگام وداع , برادر را ايست داد و فرمود : وصيتى از مادرم به يادم افتاد . مادرم به من گفته در همچو وقتى حسينم را بگير و از طرف من زير گلويش را ببوس . از آنجمله است اينكه حضرت ديد اسب حركت نمى كند , هر چه نهيب مى زند اسب نمى رود , يكمرتبه مى بيند طفلى خودش را روى سم اسب انداخته است . ( اشعار معروف صفى عليشاه در بيان دو جاذبه عشق و عقل مربوط به جريان حضرت زينب در همين وقت است ) . بايد متوجه بود كه حضرت زينب حين وفات حضرت زهرا تقريبا پنجساله بوده است .
ط - صفحه 179 : زينب آمد به بالين ابا عبدالله ( ع ) در قتلگاه : و رأته يجود بنفسه و رمت بنفسها عليه و هى تقول : انت اخى , انت رجا…نا , انت كهفنا , انت حمانا . ( 1 ) ى - صفحه 179 : افسانه منسوب به[ ( ابو حمزه ثمالى] ( كه در خانه امام سجاد را كوبيد , كنيزكى آمد , چون فهميد ابو حمزه است خداى را حمد كرد كه او را رساند كه حضرت را تسلى دهد چون امروز دو مرتبه حضرت بيهوش شدند . پس ابوحمزه داخل شد و تسلى داد به اينكه شهادت در اين خانواده موروثى است , جد , پدر , عم , . . . امام فرمود : بلى , ولى اسارت در اين خانواده موروثى نبود . آنگاه شمه اى از حالت اسيرى عمه ها و خواهران بيان كردند .
يا - از[ ( هشام بن الحكم[ [ ( مطلبى] نقل كرده اند كه خلاصه اش اينست[ : ( در ايامى كه امام صادق ( ع ) در بغداد بودند , هر روز مى بايست در محضر امام باشم . روزى يكى از شيعيان , هشام را به يك مجلس عزا دعوت مى كند و او معتذر مى شود كه بايد در حضور امام باشم . او مى گويد : از امام اجازه بگير , و هشام مى گو يد : اسم اين مطلب را پيش امام نمى شود برد كه منقلب مى شود . او گفت : بى اجازه بيا . هشام گفت : اين هم ممكن نيست زيرا امام از من خواهد پرسيد . آخر كار هر طور بود هشام را برد . روز بعد امام جويا شد و بعد از تكرار فاش كرد . امام فرمود : گمان مى كنى من در آنجا نبودم يا در چنين مجالسى حاضر نمى شوم ؟ ! عرض كرد : شما را در آنجا نديدم . فرمود : وقتى كه از حجره بيرون آمدى , در محل كفشها چيزى نديدى ؟ عرض كرد : جامه اى در آنجا افتاده بود . فرمود : من بودم كه عبا بر سر كشيدم و روى زمين افتادم ! ( نظير اين افسانه است افسانه اى درباره امام سجاد ( ع ) كه در يك مجلس عزادارى شركت كرده بود و چراغها را خاموش كردند و بعد كه مجلس ختم شد و چراغها روشن شد , ديدند امام كفشهاى عزاداران را جفت كرده است ) .
17 - در صفحه 183 مى گويد[ : ( دو چيز است كه سبب تجرى اين جماعت بلكه بعضى از ارباب تأليف شده در نقل اخبار و حكايات بى اصل و مأخذ بلكه در بافتن دروغ و جعل اخبار و حكايات : اول : گفته اند در اخبار مدح ابكاء ننوشته كه به چه قسم بگريانيد و چه بخوانيد , و از اين ذكر نكردن معلوم مى شود هر چه سبب گريانيدن , وسيله سوزانيدن دل و بيرون آمدن اشك باشد ممدوح و مستحسن است . عليهذا اخبار منع كذب در غير مقام تعزيه دارى است .
به اين بيان مى توان بسيارى از معاصى كبيره را مباح بلكه مستحب كرد .
مثلا اخبار فضيلت ادخال سرور در قلب م…من . پس مثلا غيبت يا بوسه و زناى با بيگانه يا لواط اگر موجب ادخال سرور بشود جايز است] ( .
18 - در صفحه 186 مى گويد[ : ( يكى از ثقات اهل علم زد براى من نقل كرد كه وقتى از يزيد پياده رفتم به مشهد مقدس از آن راه بيابان ( كوير ) كه مشقت بسيار دارد . در مسير منازل وارد قريه اى از دهكده هاى خراسان شدم . قريب نيشابور چون غريب بودم رفتم به مسجد آنجا .
چون مغرب شد اهل ده جمع شدند و چراغى روشن كردند و پيشنمازى آمد و نماز مغرب و عشا را به جماعت كردند . آنگاه پيشنماز رفت بالاى منبر نشست , پس خادم مسجد دامن را پر از سنگ كرد و برد بالاى منبر نزد جناب آخوند گذاشت . متحير ماندم براى چيست ؟ ! آنگاه مشغول روضه خوانى شد . چند كلمه كه خواند خادم برخاست و چراغها را خاموش كرد . تعجبم بيشتر شد .
در اين حال ديدم بناى سنگ انداختن شد از بالاى منبر بر آن جماعت , و فريادها بلند شد , يكى مى گويد : اى واى سرم , ديگرى فرياد از بازو , سومى از سينه , و هكذا گريه ها و شيونها بلند شد . قدرى گذشت , سنگ تمام و آخوند مشغول دعا شد و چراغ را روشن كردند . مردم با سر و صورت خونين و ديده اشكبار رفتند . پس به نزد پيشنماز رفتم و از حقيقت اين كار شنيع پرسيدم . گفت : روضه مى خوانم و اين جماعت به غير از اين قسم عمل گريه نمى كنند . لابد بايد ( براى اينكه به ثواب گريه بر اباعبدالله برسند ) به اين نحو ايشان را بگريانم] ( .
19 - صفحه 187 - دوم[ : ( استقرار سيره علما در م…لفات خود بر نقل اخبار ضعيفه و ضبط روايات غير صحيحه در ابواب فضائل و قصص و مصائب , و مسامحه ايشان در اين مقامات , خصوص مقام اخير چنانكه مشاهد و محسوس است] ( .
مرحوم حاجى بعدا وارد بحث در مسأله تسامح در ادله سنن مى شود و فرق مى گذارد ميان حديث ضعيف و موهون , و مى گويد : آنچه قابل تسامح است احاديث ضعيفه است نه موهونه .
20 - در صفحه 193 مى گويد[ : ( قصه زعفر جنى و عروسى قاسم در[ ( روضه ] ( كاشفى , و دومى در[ ( منتخب] ( شيخ طريحى هم هست . منتخب طريحى مشتمل بر موهونهايى از قبيل زنده دفن كردن حضرت عبد العظيم در رى است ) ] .
21 - صفحه[ : 194 ( قصه عروسى , قبل از[ ( روضه] ( كاشفى در هيچ كتابى ديده نشده است . اما قصه زبيده و شهر بانو و قاسم ثانى در خاك روى و اطراف آن كه در السنه عوام دائر شده , پس آن از خيالات واهيه است . . . تمام علماى انساب متفقند كه قاسم بن الحسن عقب ندارد ( بلكه صغير بوده ) .
22 - صفحه 195 - مى گويد[ : ( مسعودى كه شيعه است و معاصر كلينى است , در[ ( اثبات الوصية] ( عدد كشتگان امام را به 1800 تن رسانده است آنهم به عبارت : و روى انه قتل بيده ذلك اليوم الفا و ثمانمائة . و محمد بن ابى طالب به هزار و نهصد و پنجاه نفر رسانده است . اما در كتابى كه هزار سال بعد نوشته شده ( اسرار الشهاده در بندى ) عدد مقتولين امام را به سيصد هزار و عدد مقتولين حضرت ابوالفضل را به بيست و پنج هزار و از سايرين نيز به بيست و پنج هزار نفر رسانده است] ( .
( اگر فرض كنيم امام در هر ثانيه يك نفر كشته باشد , سيصد هزار نفر مقدار هشتاد و سه ساعت و بيست دقيقه وقت مى خواهد كه باروز هفتاد و دو ساعت نيز قابل اصلاح نيست , و بيست و پنج هزار نفر اگر هر نفر در يك ثانيه كشته شود , شش ساعت و پنجاه و شش دقيقه و چهل ثانيه وقت مى خواهد . به علاوه جمعيت يك ميليون و ششصد هزار نفر در صحراى كربلا جا نمى گيرد . وسائل و اسبابش از كجا فراهم مى شود ؟ آنهم همه از مردم كوفه بودند , از حجاز و شام كسى نبود . ( 1 ) خداوند عقلى بدهد .
23 - در صفحه 202 اشاره مى كند به افسانه ديگرى كه ما نظر به آنچه قبلا نقل كرده ايم آنرا دوازدهم قرار مى دهيم : يب - روزى حضرت امير در بالاى منبر خطبه مى خواند . حضرت سيدالشهدا عليه السلام آب خواست . حضرت به قنبر امر فرمود آب بياور . عباس در آنوقت طفل بود , چون شنيد تشنگى برادر را , دويد نزد مادر و آب براى برادر گرفت در جامى و آنرا بر سر گذاشت و آب از اطراف مى ريخت . به همين قسم وارد مسجد شد . چشم پدر بر او افتاد , گريست و فرمود امروز چنين و روز عاشورا چنان . . .
البته قصه بايد در كوفه باشد زيرا سخن از خطابه و منبر است , و در آنوقت امام حسين يك مرد سى و چند ساله است و ممكن نيست در حضور جمع در حين خطبه پدر از پدر آب بخواهد . به علاوه در هيچ مدركى وجود ندارد .
يج - حضرت ابوالفضل در صفين هشتاد نفر را يكى پس از ديگرى به هوا انداخت كه هنوز اولى برنگشته بود و هر كدام برمى گشت , با شمشير دو حصه مى نمود . . .
يد[ - ( براى ذريه طاهره دوشيزگانى بهم بافتند خصوص براى حضرت ابى عبدالله ( ع ) , بعضى را در مدينه گذاشتند و بعضى را در كربلا شوهر دادند و بعضى را به جهت صدق كلام جبرئيل صغيرهم يميتهم العطش در كربلا از تشنگى بكشتند و بعضى را در قتلگاه شبيه عبدالله بن الحسن شهيدش كنند] ( . . .
.
24 - صفحه 208 : خاتمه در مذمت گوش دادن به اخبار كاذبه و حكايات و قصص دروغ مجالس تعزيه دارى . خداوند در مقام مذمت يهودان بلكه منافقين و بيان صفات خبيثه و افعال قبيحه ايشان مى فرمايد : سماعون للكذب اكالون للسحت . ( 1 ) درباره اهل بهشت مى فرمايد : لا يسمعون فيها لغوا و لا كذابا . ( 2 ) درباره اهل دوزخ كه در اين جهان به دروغ عادت كرده اند و در آخرت و موقف نيز ترك نكنند مى فرمايد : ويوم تقوم الساعة يقسم المجرمون ما لبثوا غير ساعة كذلك كانوا ي…فكون . ( 3 ) ايضا : و يوم يبعثهم الله جميعا فيحلفون له كما يحلفون لكم و يحسبون انهم على شىء الا انهم هم الكاذبون . ( 4 ) ايضا : ثم لم تكن فتنتهم الا ان قالوا والله ربنا ما كنا 1 - سوره مائده , آيه[ . 42 به دروغ گوش دهند و حرام خورند] .
2 - سوره نبأ , آيه[ . 35 در آنجا سخن لغو و دروغ نشنوند] .
3 - سوره روم , آيه[ . 55 روزى كه قيامت بر پا شود مجرمان سوگند خورند كه جز ساعتى درنگ نكرده اند . اينچنين از حق منحرف و منصرف مى شوند] .
4 - سوره مجادله , آيه[ . 18 و روزى كه خدا همه آنها را برانگيزد پس براى او سوگند 275 مشركين انظر كيف كذبوا على انفسهم و ضل عنهم ما كانوا يفترون . ( 1 ) و ايضا : و اجتنبوا قول الزور . ( 2 ) ايضا : و الذين لا يشهدون الزور . ( 3 ) 25 - صفحه 213 : و نيز دلالت كند بر قبح و مذمت آن , استقراء غالب معاصى كه محل آن مانند غالب اقسام دروغ , زبان است مثل غيبت و غنا و سب و بهتان و استهزاء و نظاير آنها , زيرا كه چنانكه غيبت در شرع حرام است , گوش دادن به آن نيز حرام است , خوانندگى حرام است , گوش دادن به آن نيز حرام است , سب اولياء خداوند يا م…من كفر يا معصيت است , گوش دادن به آن نيز حرام است . خداى تعالى فرمايد : و قد نزل عليكم فى الكتاب ان اذا سمعتم آيات الله يكفر بها و يستهزء بها فلا تقعدوا معهم حتى يخوضوا فى حديث غيره انكم اذا مثلهم ( 4 ) . . . هر كس مرتكب گناهى شد , به آيه اى از آيات الهى استهزاء كرده است .
26 - حال سزوار است كه ارباب دانش و بينش , مجالس مصائب جديده حضرت ابى عبد الله ( ع ) را ترتيب مى دادند و صدماتى كه بر آن وجود مبارك مى رسد از زائر و مجاور و خادم و حامل علوم آن حضرت و متعبدين و ناسكين و مأمورين و غير ايشان به انواع و اقسامش در شب و روز جمع كرده به دست ديندار دلسوزى دهند كه در مجالس اهل تقوا و ديانت و غيرت و عصبيت بخوانند و بسوزند و بگيرند و از خداوند متعال تعجيل فرج و ظهور سلطان ناشر عدل و امان و باسط فضل و احسان و قامع كفر و نفاق و عدوان را بخواهند .
27 - اين بحث در چهار فصل بيان مى شود : الف - معنى تحريف و انواع تحريفها و اينكه در حادثه عاشورا انواعى از تحريف واقع شده است .
ب - عوامل تحريف به طور عموم و عوامل تحريف به طور خصوص در حادثه عاشورا , و به عبارت ديگر مسئولان تحريف در حوادث به طور عموم و در اين حادثه به طور خصوص .
ج - تشريح تحريفهايى كه لفظا يا معنى , شكلا يا روحا در حادثه عاشوراى حسينى صورت گرفته است .
د - وظيفه علماء امت در اين باب به طور عموم و در اين حادثه به طور خصوص كه : اذا ظهرت البدع فعلى العالم ان يظهر علمه و الا فعليه لعنة الله ( 1 ) . ايضا : و ان لنا فى كل خلف عدولا ينفون عنا تحريف الغالين و انتحال المبطلين , ( 1 ) و وظيفه ملت مسلمان در اين باب به طور عموم و در اين حادثه به طور مخصوص از نظر حرمت شركت در استماع و لزوم مبارزه عملى و نهى از منكر .
28 - معنى تحريف : راغب در[ ( مفردات] ( مى گويد : حرف الشىء طرفه . . . و تحريف الشىء امالته كتحريف القلم . و تحريف الكلام ان تجعله على حرف من الاحتمال يمكن على الوجهين . قال عز و جل : يحرفون الكلم عن مواضعه . . . و من بعد مواضعه . . . ( 2 ) در تفسير امام فخر رازى جلد ( 3 ) صفحه 134 ذيل آيه 75 از سوره بقره مى گويد : قال القفال : التحريف : التغيير و التبديل , و أصله من الانحراف عن الشىء و التحريف عنه , قال تعالى[ : ( الا متحرفا لقتال او متحيرا الى فئة] ( . ( 3 ) و التحريف هو امالة الشىء عن حقه .
يقال : قلم منحرف اذا كان رأسه قط مائلا غير مستقيم . قال القاضى : ان التحريف اما أن يكون فى اللفظ أو فى المعنى . و حمل التحريف على تغيير اللفظ اولى من حمله على تغيير المعنى ( 1 ) . . .
تحريف لفظى به اينست كه مثلا لفظى كم يا زياد مى كنند و يا كلمه يا جمله اى را پس و پيش كنند و به هر حال معنى را كم يا زياد[ كنند] يا تغيير دهند . خطر بزرگ در تحريفات مغير معنى است .
اينگونه تحريفات در كتب و نوشته ها زياد است حتى در متن اشعار خصوصا آنجا كه به اصطلاح مصحح[ ( شدرسنا] ( مى كند .
مولوى در يكى از اشعار خود گفته است : از محبت تلخها شيرين شود { از محبت مسها زرين شود بعد نساخ اضافه كرده اند[ ( از محبت دردها صاف , و دردها شفا , و خارها گل , و سركه ها مل , و دار تخت , و بار بخت , و سنگ روغن , و حزن شادى , و غول مارى , و مرده زنده , و شاه بنده مى شود] ( . مانده است بگويند سقف ديوار و خر بوزه هندوانه و استكان نعلبكى مى شود .
اما تحريف معنوى - سه مثال : الف - يا عمار ! تقتلك الفئة الباغية .
ب - لا حكم الا لله .
ج - اذا عرفت فاعمل ما شئت . ( 2 )
اولى مورد سوء استفاده معاويه , دوم مورد سوء استفاده خوارج , سوم مورد سوء استفاده شيعيان از حديث امام صادق شد كه خود آن حضرت به طور صحيح توضيح دادند .
در قرآن تحريف لفظى واقع نشده ولى تحريف معنوى كه عبارت است از سوء تفسير , زياد واقع شده است .
منطقيين در باب صنعت مغالطه گفته اند يا لفظى است و يا معنوى , و اقسامى ذكر كرده اند كه براى ما نحن فيه مخصوصا از نظر پيدا كردن مثال عربى و فارسى بسيار مفيد است .
قرآن از تحريف كلمه در آيات زيادى ياد و نكوهش كرده است . اما همانطور كه[ ( كلمه] ( در اصطلاح قرآن اعم است از جمله و شخصيت و حادثه , قهرا تحريف نيز اقسامى پيدا مى كند : تحريف عبارات , تحريف حادثه ها و تاريخچه ها , تحريف شخصيتها . ( براى قسم سوم رجوع شود به سخنرانى سيد مرتضى جزائرى در گفتار ماه ) .
29 - بحث ما در نوع دوم يعنى تحريف حادثه است كه هم ممكن است تحريف لفظى شود يعنى كم و زياد در نقل آن بشود , و هم ممكن است تحريف معنوى بشود يعنى روح حادثه كه عبارت است از علل و انگيزه ها و از هدفها و منظورها , مسخ بشود . از همينجا معلوم مى شود كه اهميت تحريف بستگى دارد به اهميت موضوع آن يعنى محرف فيه كه يك سخن عادى يا يك حادثه عادى و يا يك شخصيت عادى باشد يا آنكه در سخنى يا حادثه اى يا شخصيتى واقع شود كه سند تاريخى و اخلاقى و تربيتى و دينى يك اجتماع است . لهذا كذب بر خدا و رسول , اشنع اقسام كذب است و مبطل روزه است . از نظر قوانين نيز جعل و تحريف در اسناد رسمى از نظر جرمى جنايت تشخيص داده مى شود نه جنحه .
30 - واقعا حادثه هاى اخلاقى و نهضتهاى بزرگ الهى , آيه اى هستند از آيات الهى در كتاب مقدس تكوين . مردم وظيفه دارند حداكثر رعايت را در حفظ و رعايت و صيانت آنها بنمايند , و الا مناط مشمول اين جمله مى شوند : من فسر القرآن برائه فليتبوا مقعده من النار . ( 1 ) ايضا : فبما نقضهم ميثاقهم لعناهم و جعلنا قلوبهم قاسية يحرفون الكلم عن مواضعه و نسوا حظا مما ذكروا به . ( 2 ) ايضا : فويل للذين يكتبون الكتاب بايديهم ثم يقولون هذا من عندالله ليشتروا به ثمنا قليلا فويل لهم مما كتبت ايديهم و ويل لهم مما يكسبون . ( 3 )
31 - در حادثه عاشورا هم تحريف لفظى صورت گرفته و بند و بيلها و كم و زيادهاى زياد در آن صورت گرفته كه در كمتر حادثه اى اينهمه برگ و ساز پيدا شده است . به قول شاعر : بس كه ببستند بر او برگ و ساز { گر تو ببينى نشناسيش باز دوستان و اصحابى , دشمنانى , فرزندانى , جمله هايى , كارهايى , سخنانى به امام نسبت داده شده كه اگر امام بشنود هيچ تشخيص نمى دهد كه درباره او صحبت مى كنند , با آنكه حادثه عاشورا برخلاف توهم بعضى , از نظر تاريخى بسيار روشن و خالى از ابهام است , كمتر حادثه تاريخى مثل اين حادثه اسناد صحيح و درست دارد به علت اهميت اين حادثه , و مخصوصا اهل بيت جزئيات اين حادثه را فاش كردند . ( 1 )
32 - اما عاملها : گفتيم كه عامل تحريف به طور كلى دو قسم است : عامل عداوت و غرض , و ديگر عامل اسطوره سازى . اينجا بايد عامل سومى هم اضافه كنيم , دوستى و تمايل . مثال عامل غرض , جعلها و تحريفهاى مسيحيان درباره رسول اكرم و جعل و تحريفهاى امويين درباره حضرت امير است , و مثال عامل دوستى , همه اكاذيبى است كه افراد و اقوام براى نياكان خود جعل مى كنند . در مورد امام او را اخلالگر و تفرقه ان داز خواندند كه قبلا گذشت .
اما[ ( اسطوره سازى] ( خود يك حس اصيل است در بشر كه قبلا اشاره كرديم . افسانه مجروح شدن پر جبرئيل در جنگ خيبر و همچنين افسانه دو نيم كامل شدن ( مرحب] ( و نفهميدن خودش . ايضا افسانه پرتاب كردن ابى الفضل هشتاد نفر را در صفين به هوا كه هشتادمين رفته بود بالا و هنوز اولى برنگشته بود , و پس از برگشتن يكى يكى را دو نيم كرد . همچنين است افسانه ششصد هزار كشته و هفتاد و دو ساعت بودن روز عاشورا .
عوامل سه گانه فوق در همه جهان بوده و هست .
اما عامل خصوصى : از طرف اولياء دين پيشنهاد شده كه اقامه عزاى حسين بن على بشود و قبرش زيارت شود و او به عنوان يك فداكار بزرگ هميشه نامش زنده و پاينده باشد . اين موضوع تدريجا سبب شد كه بعضى مرثيه خوانان حرفه اى پيدا شوند و كم كم مرثيه خوانى به صورت يك فن و هنر از يك طرف , و وسيله زندگانى از طرف ديگر درآيد , از طرفى فكرى پيدا شود كه چون گرياندن بر ابى عبدالله ثواب جزيل و اجر عظيم دارد پس به حكم الغايات تبرد المبادى[ ( هدف , وسيله را مباح مى كند] ( از هر وسيله اى مى شود استفاده كرد .
اينجا است كه جعل و دروغ در نظر عده اى مشروع مى شود .
به قول حاجى[ نورى] اگر اينچنين است , پس چون ادخال سرور در دل م…من نيز مستحب است و هدف وسيله را مباح مى كند , از غيبت و حتى از بوسه و زنا نيز مى توان استفاده كرد . اينجا است كه داستان روضه خوان سنگ پران كه قبلا گذشت به ياد مىآيد . و اينجا است كه بايد آن خواب روضه خوانى كه ديد گوشت بدن امام را با دندانهاى خود مى كند صادق دانست .
عجبا كه در پنج قرن پيش يك مرد بوقلمون صفت كه معلوم نيست شيعه است يا سنى به نام ملا حسين كاشفى[ كتابى مى نويسد به نام[ ( روضة الشهداء] . [ ( اين مرد واعظ است و چون اهل سبزوار و بيهق بوده و آنجا مركز تشيع بوده ذكر مصيبت هم مى كرده است .
اين مرد تا توانسته ساخته و پرداخته و حتى اسمهايى در اين كتاب هست از اصحاب و از مخالفين كه معلوم است مجعول است و ظاهرا از خود ساخته .
بعد اين كتاب چون فارسى بوده به دست مرثيه خوان ها مى افتد و سند و مدرك آنها مى شود كه اين كتاب را از رومى خ وانده اند و به همين مناسبت آنها را روضه خوان گفته اند , و اين كتاب بعد بجاى همه كتابهاى درست , منبع و مأخذ روضه هاى دروغ شده است . اين كتاب در اواخر قرن نهم يا اوايل قرن دهم نوشته شده است زيرا ملا حسين كاشفى در 910 وفات كرده است . بعد در اواخر قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم كتاب ديگرى كه صد چوب به سر آن كتاب زده به نام[ ( اسرار الشهادة] ( نوشته و چاپ مى شود و كار را مى رساند به آنجا كه رسانده اند . البته كتابهايى از قبيل[ ( محرق القلوب ] ( نيز بى تأثير نبوده اند .
تحريفهاى لفظى از قبيل : داستان ليلى و على اكبر , داستان عروسى قاسم , داستان آب آوردن حضرت ابى الفضل در كودكى براى امام حسين , آمدن زينب در حين احتضار به بالين ابا عبدالله ( ع ) , عبور اسرا در اربعين از كربلا , عدد مقتولين , هاشم بن عتبه با نيزه هجده ذرعى , روز عاشورا 72 ساعت بود , امام حسين بازى شاهان از مكه خارج شد , بى خبر بودن امام سجاد ( ع ) از وقايع , افسانه اسب آوردن زينب براى ابا عبدالله و بوسيدن گلوگاه آن حضرت , بيهوش شدن امام سجاد ( ع ) و امام صادق ( ع ) .
اين تحريفها بعضى مربوط است به قبل از حادثه نظير آب آوردن حضرت ابى الفضل در كودكى براى امام , بعضى مربوط است به بين راه مثل خروج امام از مكه بازى پادشاهان , بعضى مربوط است به روز عاشورا مثل داستان ليلى , عروسى قاسم , آمدن زينب در حين احتضار به بالين ابا عبدالله , اسب حاضر كردن زينب براى امام , افتادن سكينه روى سم اسب , بوسيدن زير گلو , آمدن هاشم مرقال , آمدن زعفر جنى , و عدد مقتولين , و بعضى مربوط است به بعد[ از اين حادثه] مثل حادثه اربعين , بيهوش شدن امام سجاد , افتادن امام صادق در كفشكن .
33 - اما تحريف معنوى : تحريف معنوى يعنى منحرف كردن روح و معنى يك جمله يا يك حادثه , و چون بحث در اطراف حادثه است پس تحريف معنوى يك حادثه يعنى اينكه علل و انگيزه ها و همچنين هدف و منظورهاى آن حادثه را چيز ديگر غير از آنچه هست معرفى كنيم . مثلا شما به ديدن شخصى مى رويد , يا شخصى را به خانه يا مجلس خودتان دعوت مى كنيد , ديگرى مىآيد مى گويد : مى دانى منظور فلانى از آمدن به خانه تو چيست ؟ ( يا از دعوت تو چيست ؟ ) مى خواهد مثلا دخترش را به پسر تو بدهد , در صورتى كه شما چنين منظورى هرگز نداريد .
تحريف در جمله ها سه مثال دارد كه قبلا اشاره كرديم .
در بسيارى از حوادث تاريخى جهان , از نظر تفسير و توجيه , تحريف شده يا عمدا يا جهلا كه فعلا وارد آنها نمى شويم .
حادثه بزرگ و با عظمت عاشورا گذشته از تحريفهاى لفظى و شكلى مربوط به حوادث و جرياناتى كه بوده است , دچار يك سلسله تحريفهاى مهمتر در ناحيه روح و معنى و تفسير و توجيه گرديده است .
مى دانيم امام حسين نهضتى كرده است كه شرائط سه گانه عظمت را دارا بوده است .
الف - مقدس بودن هدف و شخصى نبودن آن , به خاطر انسانيت بودن آن كه توأم با فداكارى و گذشت از منافع فردى بوده است . به همين دليل بشريت اينگونه افراد را كه مرز ميان خود و ديگران را شكسته اند از خود مى داند و خود را از آنها مى داند , او را فداى امت و مصالح امت مى بيند .
ب - اينكه توأم بوده با يك بصيرت قوى و نافذ , و آنچه ديگران در ظاهر نمى ديد ند او در پشت پرده مى ديده است . آنچه ديگران در آينه نمى ديدند , او در خشت خام مى ديده است . به عبارت ديگر از محيط خودش پيش بود .
ج - اينكه نورى بوده كه در ميان يك ظلمت كامل درخشيده است به شرحى كه قبلا گفته ايم .
از طرف ديگر اولياء دين سخت توصيه كرده اند به مردم راجع به اخبار اين حادثه و عزادارى دائم و زيارت تربت او .
در اينجا سخن اينست كه امام چرا نهضت كرد و بعد چرا پيشوايان اسلام توصيه كردند كه اين حادثه زنده بماند .
تحريفى كه در اصل حادثه رخ داد اين بود كه[ گفتيم امام حسين] كفاره گناه امت را بدهد و سنگر گنهكاران باشد , بيمه كند معصيتكاران را .
تحريف دوم اين بود كه اين حادثه جنبه خصوصى و فردى دارد , يعنى آن را به آسمان برديم و غير قابل پيروى قرار داديم و از مكتب بودن و درس بودن خارج كرديم , آن را در اوضاع و احوال عصر و زمان خود از يك طرف و دستورهاى اسلام در اين زمينه ها از طرف ديگر قرار نداديم كه بتواند مكتب و مدرسه و الهام بخش باشد .
پس دو كار به سرش آورديم . اول آن را از مكتب بودن از راه خصوصى كردن - خارج كرديم . دوم اينكه به علاوه آن را به صورت يك مكتب گنهكارسازى درآورديم و گفتيم هر گناهى بكنيم سينه سه ضربه آن را جبران مى كند .
تحريف ديگر در موضوع دستورها درباره فلسفه عزادارى است . در اينجا گاهى گفتيم براى تسلى خاطر حضرت زهرا است چون ايشان در بهشت هميشه بيتابى مى كنند و هزار و چهار صد سال است آرام ندارند , با گريه هاى ما ايشان آرامش پيدا مى كنند , پس آن را يك خدمت خصوصى به حضرت زهرا تلقى كرديم .
دوم اينكه به چشم يك آدم نفله شده كه حداكثر مقامش اينست كه بى تقصير به دست يك ظالم كشته شد پس بايد برايش متأثر بود به امام نگاه كرديم . فكر نكرديم كه تنها كسى كه نفله نشد و براى هر قطره خون خود ارزش بى نهايت قرار داد او بود . كسى كه موجى ايجاد كرد كه قرنها كاخهاى ستمگران را لرزاند و مى لرزاند و نامش با آزادى و برابرى و عدالت و توحيد و خداپرستى و ترك خود پرستى يكى شده چگونه هدر رفته است ؟ ! ما هدر رفته ايم كه عمرى را جز در پستى و نكبت زندگى نكرده و نمى كنيم .
هدف نهضت امام را خود امام از همه بهتر بيان كرده است .
هدفش همان هدف پيغمبر بود . خطبه هاى امام مبين هدف نهضت امام است . امام هدف نهضت خود را اصلاح امت اسلاميه معرفى كرد , خواست عملا درسهاى اسلام را بياموزد و به جهان بفهماند كه خاندان پيغمبر اسلام كه نزديكترين مردم به او هستند , از همه مردم ديگر به تعليمات او بيشتر ايمان دارند و اين خود دليل حقانيت اين پيغمبر است .
اما اينكه فلسفه اقامه عزاى حسين چيست ؟ براى اينكه صحنه اى بالاتر و بهتر از اين صحنه در جهان وجود ندارد كه : اولا اين اندازه درس توحيد و ايمان كامل به جهان غيب را بدهد و مظهر نفس مطمئنه باشد . پس روحش توحيد بود .
ثانيا همه تربيتها براى اينست كه روح بشر در برابر حوادث , شكست ناپذير شود , تنش با شمشيرها قطعه قطعه , ثروتش به باد , فرزندانش كشته , خاندانش اسير , ولى روحش ثابت و محكم بماند .
ثالثا چقدر فرق است ميان ادعا و عمل . مدعيان آزادى و آزاديخواهى , حقوق بشر , عدالت ,[ زيادند] اما داستان پادشاه و وزير و گربه تربيت شده است , ولى مردان الهى عملا نشان دادند كه اگر يك طرف حق باشد با محروميتها , با كشته شدن ها , با قطعه قطعه شدن ها , و طرف ديگر مال و ثروت و همه چيز باشد با پامال شدن حق و حقيقت , كدام طرف را مى گيرند .
چند چيز كه علامت شكست دشمن بود : الف - پرهيز از جنگ تن بتن .
ب - تير اندازى و سنگ پرانى .
ج - دستور عمر سعد كه از جنگ با شخص حسين پرهيز كنند : هذا ابن قتال العرب , والله نفس ابيه بين جنبيه . ( 1 ) د - دستور عمر سعد كه مانع سخنرانى او بشوند و نگذارند سخنانش شنيده شود . نه در مقابل شمشير و بازويش و نه در مقابل منطق و سخنش تاب نمى آوردند .
آنچه از امام ظهور كرد : الف - شجاعت بدنى .
ب - قوت قلب و روح .
ج - ايمان به حق و قيامت , كه ساعت به ساعت بر بشاشتش افزوده مى شد .
د - صبر و تحمل .
ه - رضا و تسليم .
و - طمأنينه و عدم هيجان روحى و نشنيدن يك سخن[ ازاو] كه حاكى از غضب و خشم و از جا در رفتن باشد .
ز - روح حماسى كه چنان خطبه اى انشاء كرد .
دو چيزى كه چشم امام را روشن داشت : الف - خاندان .
ب - ياران . ههنا مناخ ركاب و مصارع عشاق . ( 2 ) اصحاب و خاندان نشان دادند كه عاشقانه عمل مى كنند .
پس بى نظيرى و آموزندگى آن , علت اصلى و فلسفه اصلى عزاداريها است .
34 - اما وظيفه ما : اين وظيفه در دو قسمت بايد بيان شود : وظيفه علما و وظيفه عامه و توده مردم , و به زبان مردم اين عصر و بلكه براى مردم اين عصر : رسالت علماء ( خواص ) و رسالت توده ( عوام ) . معمولا علما اين انحرافات را به گردن توده و عامه مردم مى گذارند و تقصير عوامى و جهالت مردم مى دانند , و مردم عوام متقابلا مى گويند تقصير علما است كه نمى گويند , زيرا[ : ( ماهى از سرگنده گردد نى زدم] ( .
ولى حقيقت اينست كه در اين جريان هم خواص مس…ولند و هم عوام , هم علما مس…ولند و هم توده , اين ماهى , هم از سرگنده گرديده و هم از دم , سر و دم مشتركا مس…ول اين گنديدن هستند .
در حقيقت قبل از آنكه وظيفه خواص و وظيفه عوام بيان شود بايد معلوم شود كه تقصير از كى بوده است . چون اينكه وظيفه الان متوجه كيست يك مطلب است , و تقصير از كى بوده مطلب ديگر است . چنانكه گفتيم در تقصير هر دو شركت داشته اند و اين ماهى , هم از سرگنده گرديده است و هم از دم . و از لحاظ وظيفه نيز بيان خواهيم كرد كه هر دو طبقه مس…ولند , نه گناه , گناه يك طبقه است و نه وظيفه فعلى وظيفه يك طبقه بالخصوص است .
قبل از اينكه بيان وظيفه بشود , براى درك اهميت اين وظيفه بايد خطرات تحريف بيان شود .
به طور كلى هر چيزى آفتى دارد , از جماد , نبات , حيوان و انسان . مثلا موريانه آفت كتاب يا چوب است , كرم خاردار و سن و ملخ آفت گياه است و بعضى ميكروبها آفت حيوانها يا انسانها است , خود دين نيز آفتى دارد . پيغمبر اكرم فرمود : آفه الدين ثلاثه : فقيه فاجر , و امام جائر , و مجتهد جاهل . ( 1 ) بديهى است كه آفت هر چيزى يك شىء خاص است متناسب با خود او .
هرگز كردم خاردار آفت دين نيست , و سن و ملخ هم هرگز دين را نمى خورد , خوره و سرطان نيز آنرا از ميان نمى برد .
تحريف و قلب و بدعت , آفت بزرگ دين است . ( 2 ) تحريف , چهره و سيما را عوض مى كند , خاصيت اصلى را از ميان مى برد , بجاى هدايت , ضلالت مىآورد و بجاى تشويق به سوى عمل صالح , مشوق معصيت و گناه مى شود و به جاى فلاح , شقاوت مىآورد . تحريف , از پشت خنجر زدن است , ضربت غير مستقيم است كه از ضربت مستقيم خطرناكتر است . يهوديان كه قهرمان تحريف در تاريخ جهان اند هميشه ضربتهاى خود را از طريق غير مستقيم وارد كرده اند . على ( ع ) را دوستانه و از طريق تحريف , بهتر و بيشتر مى شود خراب كرد تا به صورت دشمنانه . قطعا ضرباتى كه از طرف دوستان جاهل على بر على وارد شده , از ضربات دشمنانش كارى تر و براتر بوده است .
تحريف , مبارزه بدون عكس العمل است . تحريف , مبارزه است با استفاده از نيروى خود موضوع .
تحريف سبب مى شود كه سيماى شخص بكلى عوض شود , مثلا على ( ع ) به صورت يك پهلوان مهيب بدقيافه سبيل از بناگوش در رفته تجسم پيدا كند , به صورتى درآيد كه هرگز نتوان باور كرد كه اين همان مرد محراب , خطابه , حكمت , قضا و زهد و تقوا و خوف از خدا است .
تحريف است كه امام سجاد را در ميان ما به نام امام بيمار معروف كرده است . تنها در ميان فارسى زبانان اين نام به آن حضرت داده شده و كار به جايى رسيده كه وقتى مى خواهيم بگوئيم فلانى خود را به ضعف و زبونى زده , مى گوئيم خود را امام زين العابدين بيمار كرده است , در صورتى كه اين شهرت فقط بدان جهت است كه امام در ايام حادثه عاشورا مريض بوده اند نه اينكه در همه عمر تب لازم داشته و عصا به دست و كمر خم راه مى رفته اند .
مرحوم آيتى در سخنرانى[ ( راه و رسم تبليغ] ( كه در انجمن ماهانه دينى ايراد كرد و چاپ شد ( جلد 2 صفحه 160 ) همين موضوع را عنوان كرد و گفت[ : ( چندى پيش شخصى در مجله اطلاعات از وضع دولت و كارمندان دولت انتقاد كرده بود كه غالبا متصديان امر يا بى عرضه و نالايقند و يا خائن و ناپاك , در صورتى كه ما نيازمند افرادى هستيم كه هم با عرضه باشند و هم پاك . مطلب را به اين صورت بيان كرده بود[ : ( اكثر رجال و مأمورين ما يا شمرند يا امام زين العابدين بيمار , در صورتى كه كشور اكنون بيش از هر موقع ديگر به حضرت عباس نيازمند است , يعنى افرادى كه هم پاك باشند و هم كاربر] ( . يعنى شمر كاربر بود و ناپاك . امام زين العابدين پاك بود ولى كاربر نبود , حضرت عباس خوب بود كه هم پاك بود و هم كاربر . ( 1 ) اينكه مى گويند عارفا بحقه , معرفت امام لازم است , براى اينست كه فلسفه امامت , پيشوايى و نمونه بودن و سرمشق بودن است . امام , انسان مافوق است نه مافوق انسان , و به همين دليل مى تواند سرمشق بشود , اگر مافوق انسان مى بود , به هيچ وجه سرمشق نبود . لهذا به هر نسبت كه ما شخصيتها و حادثه ها را جنبه اعجاز آميز و مافوق انسانى بدهيم , از مكتب بودن و از رهبر بودن خارج كرده ايم . براى سرمشق شدن و نمونه بودن , اطلاع صحيح لازم است , اما اطلاعات غلط و تحريف شده نتيجه معكوس مى دهد و به هيچ وجه الهام بخش نيكيها و محرك تاريخ در جهت صحيح نخواهد بود , بلكه اساسا نيرو نخواهد بود . نتيجه امام زين العابدين بيمار اينست كه امروز هر كس بيشتر آه بكشد و بنالد , مردم او را تقديس كنند كه آقا شبيه امام بيمارند .
تا اينجا خطر تحريف معلوم شد .
اكنون ببينيم مقصر كيست ؟ هم خواص يعنى علما مقصرند و هم عوام يعنى غير علما . اما علما از آن نظر كه در دوران شريعت ختميه آنها هستند كه هم بايد مانع تحريف و هم رافع و زائل كننده تحريف باشند : اذا ظهرت البدع فعلى العالم ان يظهر علمه و الا فعليه لعنه الله .
ايضا در حديث كافى است : و ان لنا فى كل خلف عدولا ينفون عنا تحريف الغالين و انتحال المبطلين .
اولين وظيفه علما اينست كه با نقاط ضعف مردم مبارزه كنند نه آنكه از آنها استفاده كنند . مثلا در جريان مجالس عزادارى و وعظ و خطابه , امروز دو نقطه ضعف در مردم هست , يكى از اينكه علاقه شديد دارند كه در مجالس , اجتماع و ازدحام زياد شود , ديگر اينكه مى خواهند از لحاظ گريه , مجلس بگيرد و شور بپا شود و كربلا شود . اينجا است كه يك خطيب , سر دو راهى قرار مى گيرد : ازدحام را زياد كند و مجلس را كربلا كند , يا حقايق را بگويد كه احيانا نه ازدحام مى شود و نه شور و واويلا .
علما بايد با عوامل پيدايش تحريفات مبارزه كنند , جلو تبليغات دشمنان را بگيرند , دست دشمنان را كوتاه كنند , با اسطوره سازى ها مبارزه كنند . مثلا كتاب[ ( لؤلؤ و مرجان] ( حاجى نورى يك نوع قيام به وظيفه به نحو شايسته است كه اين مرد بزرگ كرده است و ما امروز از نتيجه كار اين مرد بزرگ استفاده مى كنيم . علما بايد فضائح و رسوائى دروغگويان را ظاهر كنند . ( لهذا مى گويند از موارد جواز غيبت ,[ ( جرح] ( راوى حديث است . ) علما بايد متن واقعى احاديث معتبر , سيماى واقعى شخصيتهاى بزرگ , متن واقعى حوادث تاريخى را در اختيار مردم بگذارند و به دروغ بودن دروغها اشاره و تصريح كنند .
294 نگاهى به زبان حال هاى امروز كافى است كه بفهميم چقدر شخصيتها تحريف شده اند . بعضى زبان حال ها است كه واقعا آينه شخصيت امام است , مثل اشعار[ ( اقبال لاهورى] ( و بعضى اشعار بر[ ( حجة الاسلام تبريزى] ( ولى بعضى زبان حال ها است كه تحريف شخصيت است , مثل : افسوس كه مادرى ندارم . . . اى خاك كربلا تو به من مادرى نما . . .
اينها نه تنها زبان حال امام حسين با آن شخصيت عظيم و بى نظير نيست , اساسا زبان حال يك مرد پنجاه و هفت ساله نيست كه در اين سن دنبال آغوش مادر بگردد . اين سن , سنى است كه بر عكس , مادر به فرزند پناه مى برد . امام حسين از مادر ياد كرده است اما به صورت حماسه و افتخار : انا ابن على الطهر من آل هاشم . . . و فاطم امى . . . يأبى الله ذلك لنا و رسوله و حجور طابت و طهرت و نفوس ابيه و انوف حميه - و امثال اينها .
اما تقصير عوام و وظيفه آنها اولا يك اصل كلى كه حاجى نورى در[ ( ل…ل… و مرجان] ( ذكر كرده اند ذكر كنم و آن اينكه : چيزى كه گفتنش حرام است , ( عموما يا غالبا ) استماع و شنيدنش نيز حرام است , مثل غيبت , تهمت , سب و دشنام به م…من يا اولياء حق , آوازخوانى به باطل و استهزاء . پس اگر دروغ گفتن در روضه و ذكر مصيبت حرام است , شنيدن و استماع آن هم حرام است .
ثانيا خداوند در قرآن مى فرمايد : و اجتنبوا قول الزور ( سوره حج , آيه 30 ) و الذين لا يشهدون الزور ( فرقان 72 ) 295 سماعون للكذب , سماعون لقوم آخرين ( مائده 41 ) سماعون للكذب اكالون للسحت ( مائده 42 ) و قد نزل عليكم فى الكتاب ان اذا سمعتم آيات الله يكفر بها و يستهزء بها فلا تقعدوا معهم حتى يخوضوا فى حديث غيره انكم اذا مثلهم .
( النساء / 140 ) ( 1 ) به طور كلى عامه مصرف كننده اين كالا هستند . اينها اگر اين كالاها را كه غالبا خودشان مى دانند كالاى تقلبى است مصرف نكنند , عرضه كننده , آنرا عرضه نمى كند . عيب قضيه اينست كه عامه حتى مشوق هم هستند .
مردم عوام بجاى اينكه به مبارزه تحريفات برخيزند , از آنها حمايت مى كنند , مثلا مى گويند : چه مانعى دارد كه عروسى قاسم هم راست باشد ؟ مى گوئيم : اولا كه هيچ عقلى قبول نمى كند , و ثانيا اينچنين چيزى در يك مدرك معتبر يا نيمه معتبر قديم كه مدارك اصلى هستند نقل شود , آنوقت بحث بشود كه آيا مانعى دارد يا مانعى ندارد . فرض اينست كه در هيچ جا نقل نشده است .
اگر كسى بگويد : صبح عاشورا اصحاب و اهل بيت اول يك ساعت جفتك چهاركش بازى كردند چه مانعى دارد ؟ ولى آيا چنين كارى كرده اند يا خير ؟ اينجا بايد بحثى درباره رشد اجتماعى بكنيم , بلكه بهتر است درباره رشد اجتماع بحث شود نه رشد اجتماعى . رشد [ - 1 براى ترجمه آيات فوق رجوع شود به پاورقى صفحه] 275 .
296 اجتماع نظير رشد فرد است . رشد چيست ؟ رشد يعنى اين كه انسان در يك ناحيه از نواحى زندگى مثلا در امر ازدواج ( رشد معتبر در ازدواج ) , آنچنان حدى از فكر و عقل را داشته باشد كه مصالح خود را در انتخاب همسر و در اداره زندگى خانوادگى درك كند . به عبارت ديگر ارزشهاى لازم را در باب ازدواج درك كند كه : در زندگى خانوادگى چه چيزهايى لازم است و چه چيزهايى لازم نيست , چه چيزهايى مهم است و چه چيزهايى مهم نيست , چه چيزهايى در درجه اول اهميت است و چه چيزهايى در درجه دوم و سوم , و به عبارت ديگر سود و زيان و عوامل سود و زيان خود را تشخيص دهد . تنها رشد جسمى و جنسى براى ازدواج كه تشكيل يك واحد اجتماعى است كافى نيست .
رشد اقتصادى يعنى اينكه انسان به حدى برسد كه مصالح خود را و عوامل لازم را از لحاظ حفظ و نگهدارى و بلكه تكثير و توسعه ثروت درك كند , اگر نه هنوز رشيد نيست , و اگر از سنين رشد بگذارد و واجد رشد نباشد ,[ ( سفيه ] ( ناميده مى شود , اما اگر هنوز به آن نرسيده است و كودك است , ممكن است رشيد نباشد , ولى البته سفيه خوانده نمى شود . و ابتلوا اليتامى حتى اذا بلغوا النكاح فان آنستم منهم رشدا فادفعوا اليهم اموالهم . ( 1 ) پس رشيد , در هر ناحيه اى , كسى است كه سود و زيان را در آن موضوع درك مى كند و هم ارزش موضوعات مربوط را درك مى كند . تا ارزشها درك نشود , قدرت بر حفظ و نگهدارى و 1 - سوره نساء , آيه[ . 6 و كودكان يتيم را بيازماييد تا وقتى به سن بلوغ رسند . پس اگر در آنان رشد ( عقلى ) يافتيد اموالشان را در اختيارشان قرار دهيد] .
297 انجام وظيفه در كار نيست . رشيد در ازدواج , پسر يا دخترى است كه ارزشهاى لازم در تشكيل خانواده را درك كند . پسرى كه فقط به خاطر ژست قشنگ فلان دختر يا به خاطر لبهاى دالبرى او مى خواهد ازدواج كند , يا از راه رفتنش خوشش آمده و امثال اينها , رشيد نيست , اين را نمى فهمد كه عوامل لازم در سعادتمندانه بودن ازدواج صدها چيز است كه لبهاى دالبرى به حساب نمى آيد , ارزشهاى عوامل را درك نكرده است . و همچنين كسى كه ارزشهاى مربوط به ثروت را درك نمى كند , راه معامله را نمى داند , افراد خادم و خائن را تشخيص نمى دهد , نمى داند چه كسى را بايد به خود نزديك كند و از چه كسى بايد دورى گزيند , اينچنين فردى رشيد نيست .
اما رشد اجتماعى : بهتر اينست كه بجاى رشد اجتماعى كه صفت فرد است , رشد اجتماع را كه صفت جامعه رشيد است موضوع بحث قرار دهيم كه جامعه نيز گاهى رشيد است و گاهى سفيه و حداكثر نابالغ . جامعه اى كه خود را به عنوان يك واحد درك نكند , ارزش سرمايه هاى خود را از قبيل شخصيتهاى تاريخى و حوادث تاريخى نشناسد , آنچنان جامعه , رشيد نيست .
يكى از آن سرمايه ها شخصيتهاى گذشته است . يكى ديگر آثار هنرى , علمى , صنعتى , ادبى گذشته است . يكى هم تاريخ گذشته است , آنهم گذشته پرافتخار و آموزنده و سعادتبخش . و جريانهاى تاريخى گذشته سندهاى اخلاقى و تربيتى آيندگان است .
آثار هنرى و صنعتى در ميان يك ملتى پيدا مى شود و بعد آنها ارزش اينها را درك نمى كنند , آنها را خراب مى كنند . چه 298 بسيار شده كه يك نسخه نفيس خطى يك كتاب به دست يك بقال افتاده و به عنوان كاغذ چائى از آن استفاده شده است . بعضى آثار هنرى و صنعتى از قبيل محرابها , كاشى كارى ها , نقاشيها به دست افراد ناصالح كه افتاده است ملعبه كودكان واقع شده است .
از همين قبيل است تاريخ . گاهى بعضى از ملتها فرازهاى تاريخى دارند مملو از حماسه , افتخار , آموزندگى , زيبائى , عظمت , الهام بخشى , ولى همان طورى كه يك تابلو نفيس نقاشى را به دست كودكان مى دهند و آنها با قلم آنرا خراب مى كنند , اينها نيز آنقدر افسانه و خرافه از وهم به خود آنها ملحق مى كنند كه به كلى عظمت , زيبائى , الهام بخشى , حماسه , آموزندگى و افتخار آنرا از ميان مى برند و نابود مى كنند و بجاى آنكه الهام بخش عظمت و حماسه و محرك روح سلحشورى باشد , الهام بخش زبونى و بدبختى و تسليم در مقابل حوادث مى گردد .
واقعه تاريخى كربلا از آن نوع حوادث است كه در اثر عدم رشد اجتماع , مسخ و معكوس شده است , تمام عظمتها و زيبائيهايش فراموش شده , حماسه و شور و افتخاراتش محو شده و بجاى آنها زبونى و ضعف و جهالت و نادانى آمده است .
اين , نشانه عدم رشد اين ملت است و براى حفظ و نگهدارى تاريخ با عظمت و پرافتخار خويش .
اين از نظر عموم ملت . اما از نظر خصوص طبقه توده و عامه بايد بگوئيم كه مس…وليت حفظ و نگهدارى تاريخ پرافتخار گذشته اختصاص به علما ندارد , هر فردى بايد خود را مس…ول 299 بداند . همان طورى كه دروغ بستن به اين حوادث به صورت دروغ گفتن حرام است , دروغ شنيدن , دروغ مصرف كردن هم حرام است . در قرآن كريم يك جا مى فرمايد : و اجتنبوا قول الزور ( سوره حج , آيه 30 ) و هم مى فرمايد : و الذين لا يشهدون الزور و اذا مروا باللغو مروا كراما ( فرقان , آيه 72 ) ( 1 ) در تفسير[ ( كشاف] ( ذيل آيه اول ,[ ( قول زور] ( را قول باطل و كذب معنى مى كند , مى گويد[ : ( و جمع الشرك و قول الزور فى قرآن واحد و ذلك ان الشرك من باب الزور لان المشرك زاعم ان الوثن تحق له العبادة , فكأنه قال : فاجتنبوا عبادة الاوثان التى هى رأس الزور] ( تا آنجا كه مى گويد[ : ( الزور من الزور و الازورار و هو الانحراف] ( . ( 2 ) در تفسير آيه دوم مى گويد[ : ( يحتمل انهم ينفرون عن مجالس الكذابين و مجالس الخطائين فلا يحضرونها و لا يقربونها تنزها عن مخالطة الشر و أهله , و صيانه لدينهم عما يثلمه , لان مشاهد ( 3 ) الباطل شركه ( 4 ) فيه . و لذلك قيل فى النظارة الى كل مالم تس…غه الشريعة : هم شركاء فاعليه فى الاثم , لان حضورهم و نظرهم دليل الرضا به و سبب وجوده , لان الذى [ - 1 و آنانكه در مجالس باطل شركت نكنند و چون به كار لغوى گذر كنند با كرامت عبور نمايند] .
[ - 2 و شرك و قول زور در يك رديف گرد آمده اند چرا كه شرك , خود از باب زور است , زيرا مشركين چنين پندارد كه بت شايسته پرستش است . و گويا در اين آيه فرموده : از پرستش بتها كه رأس همه زورهاست بپرهيزيد . . . و زور از زور و از ورار گرفته شده كه به معنى انحراف است] .
3 و 4 - كذا .
300 سلط ( 1 ) على فعله هو استحسان النظارة و رغبتهم فى النظر اليه . و فى مواعظ عيسى ( ع ) : اياكم و مجالسه الخطائين] ( . ( 2 ) پس آيه اول فقط اجتناب از قول زور را مى گويد كه هم شامل گفتن است و هم استماع , و البته گفتن , اظهر مصداقين است , ولى آيه دوم رسما حضور در مجالس باطل را منع مى كند خواه حضور براى شنيدن باطل باشد و يا براى ديدن باطل .
اين آيه در واقع نوعى اعانت به اثم را نهى مى كند .
آيه ديگر : و قد نزل عليكم فى الكتاب ان اذا سمعتم آيات الله يكفربها و يستهزء بها فلا تقعدوا معهم حتى يخوضوا فى حديث غيره . ( 3 ) ( سوره نساء آيه 140 ) تفسير صادقى[ : ( عن الصادق ( ع ) : و فرض الله على السمع ان يتنزه عن الاستماع الى ما حرم الله , و ان يعرض عما لا يحل له مما نهى الله عنه و الا صغاء الى ما اسخط الله , فقال فى ذلك : و قد نزل عليكم] ( . . .
. ( 4 ) 1 - كذا .
[ - 2 ممكن است معنى آيه اين باشد كه آنان از مجالس دروغگويان و خطاكاران دورى مى كنند و در آنها شركت نكرده و بدان نزديك نمى شوند تا از آميختن با بدى و بدان منزه باشند , و دينشان را از رخنه محفوظ دارند , زيرا حضور در باطل به منزله شركت در آنست , و به همين دليل به كسانى كه به آنچه شريعت جايز ندانسته مى نگرند , گويند : اينان با كننده هاى همان كارها در گناه شريكند . زيرا حضور و نظرشان در آنجا دليل رضايت دادن به آن كار و سبب وجود آنست , زيرا آنچه انگيزه عمل فاعل آن مى شود همان تشويق بينندگان و رغبتشان در ديدن اوست . و در پندهاى عيسى ( ع ) آمده : از همنشينى با خطاكاران بپرهيزيد] .
[ - 3 ترجمه در ص 275 گذشت] .
[ - 4 امام صادق عليه السلام فرمود : خداوند بر گوش واجب نموده كه از شنيدن آنچه 301 ايضا صافى[ : ( القمى : آيات الله هم الائمة عليهم السلام] ( .
ظاهرا مقصود از آيات اعم است از آيات تدوينى و آيات تكوينى الهى , اعم از شخصيتها مانند ائمه عليهم السلام يا حوادث تاريخى كه آيات تكوينى الهى مى باشند . تواريخى كه مظهر و مجلاى روح ايمان است نيز جزء آيات الهى مى باشند .
تفسير صافى , ذيل آيه : و اذا رأيت الذين يخوضون فى آياتنا فاعرض عنهم حتى يخوضوا فى حديث غيره . . . ( انعام / 68 ) مى گويد : العياشى : عن الباقر عليه السلام فى هذه الاية قال : الكلام فى الله و الجدال فى القرآن . قال : منه القصاص] ( . ( 1 ) ايضا[ ( صافى] ( ذيل آيه فوق[ : ( فى العلل : عن السجاد ( ع ) : ليس لك ان تقعد مع من شئت لان الله تبارك و تعالى يقول : و اذا رايت الذين يخوضون] ( . . . . ( 2 ) خلاصه بحث در وظيفه توده : الف - بحثى اسلامى و اخلاقى درباره اينكه هر چيزى كه حرام فرموده پرهيز كند , و از آنچه برايش حلال نيست و خداوند نهى فرموده و ا ز شنيدن آنچه خدا را به خشم مىآورد دورى جويد , و در اين مورد فرموده : و بر شما اين دستور فرستاد كه] . . . .
[ - 1 فرمود : مراد , سخن درباره ذات خدا و كشمكش در مورد قرآن است . و فرمود : و از آنجمله افسانه سرايان هستند] .
[ - 2 فرمود : اختيار با تو نيست كه با هر كس خواستى نشست و برخاست كنى , زيرا خداى تبارك و تعالى مى فرمايد : و چون ديدى كسانى را كه در ( مسخره و تكذيب كردن ) آيات ما فرو مى روند] . . . .
302 گفتنش حرام است , شنيدنش نيز حرام است . گوش و زبان نوعى اشتراك در وظيفه دارند زيرا گوش مصرف كننده كالاهاى زبان است , اگر گوش مصرف نكند , زبان توليد نمى كند , و اگر اهل گوش مصرف نكنند اكاذيب و مجعولات و غيبتها و دشنامها و كفرها را , اهل زبان نمى گويند , همان طورى كه چشم و قرائت مصرف كننده آثار قلمها و فيلمها هستند , اگر اينها مصرف نكنند , آنها توليد نمى كنند .
ب - آيات قرآن در اين زمينه .
ج - بحثى اجتماعى : همان طور كه فرد گاهى رشيد است و گاهى غير رشيد , و شرط صحت ازدواج و همچنين جواز تسليم كردن ثروتش به خودش رشد است , جامعه نيز چنين است , گاهى يك اجتماع رشيد است و گاهى سفيه .
معنى رشد , درك ارزشها و سرمايه ها و طرز استفاده و بهره بردارى از آنها است . رشد در ازدواج اينست كه[ شخص] بداند سرمايه هاى لازم براى زندگى خانوادگى چيست ؟ ارزش هر كدام از آنها چيست ؟ مثلا[ اينكه] دختر از خانواده هاى سرشناس باشد , چقدر براى ازدواج مفيد است . همچنين رشد فرد براى در اختيار گرفتن ثروت .
رشد اجتماع اينست كه خود اجتماع اولا خود را به صورت يك واحد درك كند , ارزشها و سرمايه هائى را كه سرمايه عمومى و ملى محسوب مى شود بشناسد و سپس در حفظ و نگهدارى آنها بكوشد . آن سرمايه ها يا از قبيل شخصيتها است يعنى شخصيتهاى تاريخى , و يا از قبيل آثار علمى , فلسفى , هنرى , 303 صنعتى , ادبى است , و يا از قبيل تاريخهاى پرافتخار است .
جامعه اى كه تاريخى مانند تاريخ حسين بن على دارد مملو از افتخار و حماسه و عظمت و زيبائى و آموزندگى و الهام بخشى , و آنرا پر مى كند از افسانه هاى احمقانه[ ( روضه الشهدا] ( ئى و[ ( اسرار الشهاده] ( اى , حقا چنين جامعه اى سفيه است نه رشيد . ما امروز بايد همان طورى كه به حفظ آثار تاريخى و ملى مى خواهيم بكوشيم , به حفظ تاريخ خودمان بكوشيم .
يادداشت 1 - تحريف در قرآن و توجيه و تفسير قرآن - نظير تفسير صافى و على بن ابراهيم .
2 - تحريف در شخصيت على ( ع ) مثل داستان شير در كربلا كه على از آب درآمد ! 3 - تحريف در تاريخ اسلام : اسلام با ثروت خديجه و شمشير على پيش رفت ! 4 - تحريف در شخصيتهاى شقى هم خود نوعى انحراف و مانع عبرت گرفتن است مثل اينكه غالبا آنها را يك ولد الزناى هفت جوش معرفى مى كنند , و در نتيجه مردم هرگز از معاويه چهارده قرن پيش عبرت نمى گيرند . مثلا مى گويند شمر هفت پستان داشت مثل سگ . بعضى هم مى گويند اسمش شيخ عبدالله بوده است .





1- مطالب اين ورقه ها در سلسله يادداشتها به چاپ خواهد رسيد] .
1 - اين تحريفات لفظى را چه عاملى به وجود آورده است ؟ به طور كلى شخصيتهاى بزرگ جهان از طرف مردم عوام موضوع افسانه ها قرار مى گيرند .
وقتى كه مردم براى بوعلى سينا افسانه مى سازند , وقتى كه رستم و سهراب افسانه اى خلق مى كنند . قهرا براى على بن ابى طالب ( ع ) و حسين بن على ( ع ) نيز افسانه مى سازند نظير افسانه ضربت على در خيبر و آسيب بدن و بال جبرئيل , و نظير هفتصد هزار نفر بودن دشمن در كربلا و هفتاد و دو ساعت بودن روز عاشورا . اينجا است كه بايد قصه كسى[ را] كه گفت نيزه سنان بن انس شصت گز بود و شخصى گفت نيزه شصت گزى در دنيا كسى نديده است , و او گفت آن را خدا از بهشت برايش فرستاده بود ,[ به ياد آورد] .
عامل ديگر كه اختصاصى است , موضوع گريانيدن بر حسين است كه بعدا درباره تأثير اين عامل سخن خواهيم گفت .
2 - در[ ( منتخب] ( طريحى و[ ( اسرار الشهادة] ( در بندى , از يك مرد اسدى نيز نقل شده كه شبها شيرى مىآمد و عاقبت معلوم شد كه آن شير , على بن ابى طالب است العياذ بالله
1 - امام حسين در سه مرحله شهيد شد و سه نوع شهادت داشت : شهادت تن , شهادت نام , شهادت هدف .
1 - سوره مائده , آيه 33 .
1- اگر نجات خواهى به زيارت حسين برو تا خداوند را با چشم روشن ديدار كنى . زيرا كه آتش دوزخ به جسمى كه غبار پاى زائران حسينى بر روى آن نشسته , نمى رسد] .
1- سوره بقره , آيه 79 .
2 - و شايد اگر مانند ما به آيات تحريف متمسك مى شد بسيار مناسب بود . القلوب] ( على الظاهر از آنجا گرفته است . در[ ( روضة الشهداء ) ] مى گويد فض ل بن على عليهما السلام به كمك هاشم شتافت !
1 - كذا[ يعنى مطلب مبهم است] .
2 - تعبير به[ ( طريد و جولان] ( در[ ( روضة الشهدا] ( ى كاشفى نيز آمده است .
1 - دو سه روز قبل از محرم امسال ( 1389 قمرى ) به مناسبت اينكه مى خواستم در اطراف[ ( تحريفات در واقعه تاريخى كربلا] ( بحث كنيم , به وسيله تلفن از آقاى[ على اكبر] غفارى مدير م…سسه كتابفروشى صدوق دروغترين كتابهاى مقتل را خواستم . نظر هر دو نفر به[ ( اسرار الشهادة ) ] بود . آقاى غفارى اين كتاب را نداشت و قول داد تهيه كند , اما بعد از دو سه روز تلفن كرد كه از هر كتابفروشى خواستم او هم دنبال اين كتاب بود زيرا مشترى زياد دارد و همه اهل منبر هستند , با اين تفاوت كه شما براى انتقاد و آنها براى نقل و استفاده مى خواهند .
1- و او را ديد كه مشغول جان دادن است . خود را به روى بدن او انداخت و مى گفتند : تو برادر منى , تو اميد مائى , تو پناه مائى , تو پشتيبان مائى ( خواننده محترم توجه دارد كه استاد شهيد در حال بر شمردن تحريفات معنوى حادثه عاشورا مى باشند] ( .
1 - در اينجا انسان به ياد آن افسانه مى افتد كه يك نفر اغراق گو در بزرگى شهر هرات در يك تاريخى گفت كه در آنوقت در هرات بيست و يك هزار احمد يك چشم كله پز بود . نظير اينها را در باره سرو كاشمر و عدد بنى اسرائيل و متقابلا لشكريان فرعون و غيره گفته اند .
خوردند چنانكه براى شما سوگند مى خوردند , و پندارند كه برحقند . آگاه باشيد كه اينان دروغگويانند] .
1 - سوره انعام , آيه[ . 24 سپس پاسخ آنها جز اين نبود كه گفتند به الله پروردگارمان سوگند كه ما مشرك نبوديم . بنگر كه چگونه برخود دروغ مى بندند و چگونه افتراهايشان از نظرشان گم شده است] .
2 - سوره حج , آيه[ . 30 و از گفتار باطل و دروغ بپرهيزيد] .
3 - سوره فرقان , آيه[ . 72 و كسانى كه شاهد و ناظر كارهاى لغو و باطل نمى شوند] .
4 - سوره نساء , آيه[ . 140 و حال آنكه در كتاب بر شما اين حكم را فرستاده كه چون شنيديد به آيات خدا كفر مى ورزند و ريشخند مى زنند با آنان منشينيد تا در سخنى ديگر فرو روند , كه شما هم مثل آنان خواهيد بود] .
1 - اصول كافى ج 1 ص 54 با كمى اختلاف[ . هر گاه بدعتها روى داد بر عالم است كه علم خويش آشكار كند , و گرنه لعنت خدا بر اوست] .
1 - اصول كافى ج 1 ص 32 . و در آن[ ( ينفون عنه] ( است[ . ما را در هر نسلى عادلانى است كه تحريف افراطيان و دروغزنى مبطلان را از ما ( از دين ) دور مى سازند] .
[ - 2 حرف يك چيز طرف و كنار آنست . . . و تحريف يك چيز كج كردن آنست مانند كج كردن و مايل ساختن قلم . و تحريف سخن آنست كه آنرا بر يكى از دو طرف احتمال حمل كنى در حالى كه امكان هر دو معنى را دارد .
خداى عز وجل فرموده : سخن را از جاى خود تحريف مى كنند] . . . .
[ - 3 قفال گفته : تحريف تغيير دادن و عوض كردن است , و ريشه آن از منحرف شدن از چيزى است . خداى متعال فرموده : جز اينكه بخواهد براى جنگ جا عوض كند يا در گروهى جاى گيرد] .
[ - 1 و تحريف كج كردن و مايل ساختن چيزى از محل شايسته آنست . گفته مى شود : قلم محرف يعنى قلمى كه سرش كج شده است . قاضى گفته : تحريف گاه در لفظ است و گاه در معنى . و تحريف را تغيير در لفظ بگيريم بهتر است از تغيير در معنى] . . . .
[ - 2 ترجمه سه جمله به ترتيب : اى عمار ! گروه متجاوز تو را مى كشند .
هيچ حكمى جز براى خدا نيست . چون شناختى هر چه خواهى بكن] .
1 - تفسير صافى , مقدمه پنجم[ . هر كس قرآن را به رأى و نظر خويش تفسير كند جايگاه خويش را در آتش فراهم كند] .
2 - سوره مائده ,[ . 13 چون پيمان خويش بشكستند آنان را لعنت كرديم و دلهايشان را سخت نموديم . آنان سخن را از جاى خود تحريف مى كنند و بهره اى را كه از آنچه بدان تذكر داده شدند نصيبشان مى شد فراموش نمودند] .
3 - سوره بقره , آيه[ . 79 واى بر كسانى كه كتاب را با دست خود مى نويسند سپس مى گويند اين از نزد خداست تا بهره اندكى بخرند . پس واى بر آنان از كارى كه كرده اند و واى بر آنان از آنچه به دست مىآورند] .
1 - مطلب مهم اينست كه تمام اين تحريفها در جهت پائين آوردن است و امام را در سطح يك آدم پست كم فكر , العياذ بالله كم شعور پائين مىآورد , مثل آب خواستن وسط سخنرانى پدر در سن سى و چند سالگى , يا عروسى قاسم .
1- اين فرزند كشنده عرب است . به خدا سوگند جان پدرش در ميان دو پهلوى او است] .
[ - 2 اينجا باراند از سواران و قتلگاه عاشقان است] .
1- آفت دين سه چيز است : دانشمند فاجر , و پيشواى ستمكار , و در عبارت كوشاى جاهل] .
2 - داستان حديث : اذا عرفت فاعمل ما شئت مثال خوبى است براى اينكه تحريف نتيجه معكوس مى دهد[ . اين داستان در كتاب[ ( حق و باطل ] ( ( اثر استاد شهيد ) بخش[ ( احياى تفكر اسلامى] ( نقل شده است] .
1 - مرحوم شمس واعظ مى گفت : چندى پيش در مشهد ما را به منزلى دعوت كردند . ما هم نمى دانستيم , خيال مى كرديم رسما يك مهمانى است . موقع ناهار شد . جمعيت هم زياد بود . آش آوردند , اما چه آشى ! از لحاظ نيرو مثل ماش سفت كه به هر جا دست مى زدى , تمامش از بشقاب بيرون مى جست .
به صاحبخانه گفتم : خدا پدرت را بيامرزد اين چيست كه به حلق خلق الله فرو مى كنى ؟ ! گفت آقا ! اختيار داريد , شما چرا همچو حرفى مى زنيد ؟ ! اين آش امام زين العابدين بيمار است . گفتم : پس قطعا بيمارى ايشان از همين آش بوده .


منبع : كتاب حماسه حسيني/ استاد شهيد مرتضی مطهري
0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

آخرین مطالب

حسين‌ مظهر عزت‌ الهي‌ و نهضت‌ او قيامي‌ براي‌ ...
ازدياد محبوبيت سيد الشهداء (ع) و خاندان وحى‏
ورود به کربلا و اتفاقات(5)
چهره حسينى
عاشورا از نگاه قرآن، سوره ی مبارکه البقره: آيه 124
کرامت انسانی در نهضت حسینی
بعد از شهادت حضرت امام حسین (ع)
مرگ سرخ به از زندگي ننگين است
پژوهش در اسناد و نسخه هاي زيارت عاشورا
خداوند از پيامبر در مصائب اهل البيت پيمان گرفته ...

بیشترین بازدید این مجموعه

بعد از شهادت حضرت امام حسین (ع)
پژوهش در اسناد و نسخه هاي زيارت عاشورا
ورود به کربلا و اتفاقات(5)
ازدياد محبوبيت سيد الشهداء (ع) و خاندان وحى‏
حسين‌ مظهر عزت‌ الهي‌ و نهضت‌ او قيامي‌ براي‌ ...
چهره حسينى
کرامت انسانی در نهضت حسینی
عاشورا از نگاه قرآن، سوره ی مبارکه البقره: آيه 124
مرگ سرخ به از زندگي ننگين است
قیام امام حسین علیه السلام از دیدگاه طبری

 
نظرات کاربر

پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^