وسائل آزادى بردگان‏

اسلام آزاد ساختن بندگان زيردست را كه به رايگان و در راه خدا صورت بگيرد، يكى از عبادات و وسيله تقرب به درگاه خدا معرفى كرده، و پاداش بيشترى درباره آن نويد داد، و هم چنين مردم را تشويق نمود بردگان را در برابر مال و يا عملى به توافق طرفين كه در اصطلاح فقه آن را «مكاتبه» مينامند آزاد كنند:

فَكاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْراً وَ آتُوهُمْ مِنْ مالِ اللَّهِ الَّذِي آتاكُمْ:

هر كدام از بردگان كه قدرت كسب و تحصيل مال دارند و ميتوانند به استقلال زندگى كنند، با آنان قرار داد ببنديد با پرداخت مال و يا انجام عمل نيك آزادى خود را بازستانند و از مال خدا كه در اختيار شما قرار داده به آنان كمك كنيد.

اسلامى سهمى از بيت المال را جهت آزاد كردن آنان تخصيص داد، و نيز مقرر نمود در صورتى كه برده از جنس زن بوده و از مالك خود فرزندى بياورد پس از فوت مالك از سهم الارث فرزند خويش به طور طبيعى آزاد گردد، و اگر كسى عمداً يكى از عضاء بدن برده خود را ناقص كند از رقيت او خارج شود.

و هم چنين اگر كسى به طور خطا و بدون قصد، فرد مسلمان و يا يكى از هم پيمانان مسلمين را به قتل ميرسانيد، ميبايست علاوه بر پرداخت خون بها به ورثه مقتول، بردهاى را در راه خدا آزاد كند، و در مقابل نَفس محترمهاى كه از بين برده است نفس ديگرى را بدين وسيله احيا نمايد، يا اگر به عمد و بدون عذر روزه ماه رمضان را شكسته و يا كلمه ظهار «طلاق دوران جاهليت» به زبان آورد و يا خُلف نذر كند و يا برخلاف عهد و سوگند خود مرتكب كارى شود قبول توبه او در درجه اول و يا در رديف كفارات ديگر مشروط به آزاد كردن برده ميباشد.

خلاصه اسلام به صورتهاى گوناگون و با دورانديشى در آزاد ساختن بردگان سعى بليغ نموده و آن را يكى از مشكلات اجتماعى و در رديف فقر و گرسنگى شمرده است، كه ميبايست به دست خود اجتماع، تحت تعاليم و تربيت دينى حل گردد، و كسانى را كه در اين راه قدمى برندارند سخت نكوهش كرده است:

فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ (11) وَ ما أَدْراكَ مَا الْعَقَبَةُ (12) فَكُّ رَقَبَةٍ (13) أَوْ إِطْعامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ (14) يَتِيماً ذا مَقْرَبَةٍ (15) أَوْ مِسْكِيناً ذا مَتْرَبَةٍ:

پس چرا شتابان و با شدت به آن گردنه سخت وارد نشد، و تو چه ميدانى آن گردنه سخت چيست؟ آزاد كردن برده، يا طعام دادن در روز گرسنگى و قحطى، به يتيمى خويشاوند، يا مستمندى از كار افتاده خاك نشين.

با توضيحى كه داده شد واضع گشت كه اگر اسلام به حكم ضرورت و در تحت شرايط بسيار محدود، عنوان بردگى را رد نكرده است، به كلّى خالى از هرگونه تحقير بوده و در حفظ كرامت و شخصيت انسانى آنان كوشش همه جانبه نموده و زمينه آزادى كامل بردگان را فراهم ساخته است، و كسانى كه تحت تأثير تبليغاتى دشمنان به ويژه تليغات مستشرقان و غريبان و غرب زدگان بر اسلام خورده ميگيرند و به عنوان دلسوزى و يا رياكارانه به حال غلامان و كنيزانى كه در حمايت مسلمانان پاك سرشت و معتقد به اصول انسانيت به سر ميبرند غمخوارى مينمايند، چنان كه منصفانه روش اسلام را با رفتار ملل به اصطلاح مترقى امروز جهان با سياهان آمريكا و ملل آفريقا مقايسه كنند مشاهده خواهند كرد كه اسلام به عمل پرداخته ولى آنان تنها يك مشت الفاظ فريبنده مانند: حريت و مساوات تحويل جامعه بشرى دادهاند، و عملا خط بطلان بر همه گفتهها و نوشتههاى مصلحين جهان و علماى اجتماع و حقوق كشيدهاند، و هنوز تبعيض نژادى و استثمار افراد و ملل ضعيف با همان شدت و قساوت قرون وسطى، با اندك تغيير صورت و عنوان در همه كشورها در جريان است، و هم اكنون كه اين سطور نوشته ميشود در سرزمينهاى طالب استقلال و آزادى آفريقا و آسيا به خصوص افغانستان و عراق و فلسطين چه فاجعهها كه رخ نميدهد؟!

تذكر اين نكته در پايان اين مقال لازم است كه مقصود از اين مقاله و مقالههاى مشابه آن، همانا دفاع از آئين مقدس اسلام و قوانين نورانى قرآن ميباشد، و از عمل مسلمان نماها در هر عصر و تحت هر عنوان كه بوده و ميباشند و غالبا در جهت مخالف دين گام برداشتهاند، و به قول يكى از بزرگان عمل آنان حجاب و مانع از جلوه گرى خورشيد تابناك اسلام شده است بيزارى ميجوئيم.

بنابراين فجايعى كه سلاطين بنى اميه و بنى العباس و آل عثمان و امثال آنان ظاهراً به نام دين و در واقع به قصد جهان گشائى و استبداد و استثمار مرتكب شده و لكههاى سياه و ننگينى در تاريخ اسلام به وجود آوردهاند، مطلقا مربوط به آئين پاك اسلام و دستور قرآن نبوده، و مسئوليت جنايات آنان بر عهده خود آنان و طرفدارانشان ميباشد، چنان كه انجيل و حضرت مسيح (ع) نيز هيچ گاه مسئول رفتار مدعيان مسيحيت نخواهد بود، كه فجايع اعمال آنان از صدر اسلام تا به امروز روى بشريت را سياه كرده است .