فارسی
جمعه 10 فروردين 1403 - الجمعة 18 رمضان 1445
قرآن کریم مفاتیح الجنان نهج البلاغه صحیفه سجادیه
0
نفر 0

انجام مستحبات و ترك مكروهات

 یكی از نقطه های آغاز در رسیدن به كمال ، التزام به نوافل و مستحبات است. نوافل و سنن صالحه چندان مهم است كه بعضی از فقها ترك جمیع سنن را از آن جهت كه دلیل بر بی اعتنایی به آداب شرع مقدس است حرام دانسته اند.[1] ـ چند نكته مفید:

الف. التزام و استمرار بر نوافل و مستحبات سه اثر مهم دارد:

1. گناهان انسان را محو می سازد، چنانكه خداوند متعال می فرماید: «وَ أَقِمِ الصََّلاهَ طَرَفَیِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئاتِ»[2] نماز بگذار در آغاز و انجام روز و ساعاتی از شب. زیرا نیكیها بدیها را از میان می برد... . و در حدیث آمده است كه نماز مؤمن در شب گناهان روز او را از بین می برد.[3] و در بعضی نقلها آمده است كه نماز وِتْر گناهان را از بین می برد.[4]

2. نواقص و كمبودهایی را كه بر اثر غفلت یا قصور در فرایض و واجبات رخ داده است، جبران میكند. مثلاً نوافل یومیه ـ خصوصاً نوافل شب ـ نواقص نمازهای یومیه را مرتفع می سازد، روزه های مستحبّی نواقص روزه های ماه رمضان را برطرف می كند، صدقات مستحبّه كمبودهای واجبات مالی از قبیل زكات و خمس را رفع می نماید و ... احتمال دارد كه اعمال مستحبه مطلقاً در رفع نواقص كلیه فرایض و واجبات مؤثر باشد. در این مورد به چند حدیث اشاره می شود. از امام باقر ـ علیه السّلام ـ نقل شده است كه فرمود:

« إنَّما جُعِلْتَ النّافلهُ لِیَتُمَّ بها ما یَفْسُد منَ الْفریضهِ.»[5] نماز نافله برای آن قرار داده شده است كه فساد و نقص فرایض را جبران كند. و در حدیث دیگر آمده است: «إنَّ تباركَ و تعالی أتمَّ صلوهَ الْفریضهَ بصلوهِ النّافِلهِ.»[6]

خداوند تبارك و تعالی نماز واجب را با نماز نافله كامل كرده است. ابوحمزه ثمالی می گوید كه امام ـ علیه السّلام ـ فرمود: هیچ نمازی بدون حضور قلب قبول نیست. من عرض كردم: فدایت شوم، همه ما هلاك شدیم؟ فرمود: نه، زیرا خداوند متعال این گونه عبادات را به وسیله نافله ها كامل میگرداند.[7]

3. موجب تقرّب به خداوند سبحان می شود، چنانكه می فرماید: «تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِیَ لَهُمْ مِنْ قُرَّهِ أَعْیُنٍ جَزاءً بِما كانُوا یَعْمَلُونَ»[8]

مؤمنان حقیقی شبها پهلو از بستر برمی دارند و خدای را با بیم وامید می خوانند و از آنچه روزیشان كرده ایم انفاق می كنند. پس هیچ كس نمی داند به پاداش اعمالشان چه نعمتها به عنوان چشم روشنی برای آنها در عالم غیب آماده شده است. و نیز می فرماید: «وَ مِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَهً لَكَ عَسى أَنْ یَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقاماً مَحْمُوداً»[9]

پاسی از شب را برای ادای نافله بیدار باش، باشد كه خدایت تو را به جایگاه پسندیده ای برگزیند.

و در حدیث قدسی آمده است: «... و ما تقرَّب إلیَّ عبدٌ بشیْ ءٍ احبُّ إلیَّ ممّا افْترضْتُ علیهِ و انَّهُ لیتقرَّبُ إلیَّ بِالنّافلهِ حتی اُحبَّهُ فَإذا احْبیْتُهُ كُنْت سَمْعَهُ الّذی یسْمع بِهِ، و بصرهُ الَّذی یُبْصرُ بِهِ و لِسانَهُ الّذی ینْطقُ بِهِ وَیَدَهُ التَّی یَبْطِشُ بها، إنْ دعانی أجبتُهُ، و إنْ سَئلنی أعْطَیْتُهُ...»[10] هیچ بنده ای به عبادتی بهتر از فرایض و واجبات به من تقرّب نجسته است و او به وسیله نوافل به من تقرب میجوید تا جایی كه من او را دوست بدارم؛ آنگاه كه دوستش داشتم من گوش شنوای او و دیده بینای او و زبان گویا و دست توانای او خواهم بود، اگر مرا بخواند پاسخش می دهم و چنانچه چیزی از من بخواهد ارزانی اش می دارم. در حدیث دیگر آمده است: «صلوهُ النَّوافِلِ قُربانُ كلِّ مؤمنِ... .»[11] نماز نافله وسیله نزدیك شدن مؤمنان به خداوند است... .

از رسولخدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل شده است: «أشرف اُمَّتی حملهُ الْقرانِ و اصْحاب اللَّیلِ.»[12]

بزرگان و اشراف امّت من دو گروه اند: حاملان (: حافظان) قرآن، و شب زنده داران.

ب. نكته دوم آنكه اعمال مستحبه و نوافل در صورتی مفید و مؤثر است كه استمرار و تداوم داشته باشد، چنانكه دراحادیث آمده است: هر عمل نیكی را كه شروع میكنید حداقل آن را تا یك سال ادامه دهید[13] كه تأثیر عمل در تداوم آن است. و در حدیث دیگر آمده است: مداومت بر كار خیر آثار خوبی از آن ناشی می شود از جمله: ترك كارهای زشت، پرهیز از لغزش و گناه، حصول یقین، حبّ نجات، طاعت خدای رحمان، تعظیم منطق و برهان، دوری از وسوسه شیطان و پذیرفتن عدل و گفتار حق. اینها چیزهایی است كه شخص خردمند از تداوم بر كار خوب به دست می آورد.[14] و در حدیث دیگر در اهمیت مداومت بر كار خیر از امام باقر ـ علیه السّلام ـ نقل شده است كه آن حضرت همواره می فرمود: هنگامی كه بر كار خوبی خود را عادت می دهم دوست دارم كه بر آن مداومت داشته باشم. چنانچه نتوانم آن را در شب انجام دهم قضای آن را در روز بجا می آورم و اگر در روز از من فوت شود در شب آن را قضا می كنم. به راستی محبوب ترین عمل نزد خدا عملی است كه دوام داشته باشد.[15]

ج. مقصود از التزام به نوافل و مستحبات آن نیست كه انسان تمام مستحبات را بجا آورد كه چنین چیزی نه ممكن است و نه جایز، زیرا نه امكانات اجازه می دهد و نه سایر تكالیف و مسئولیتها برای انسان این همه وقت باقی می گذارد بلكه مقصود آن است كه انسان در حدود شرایط و امكانات فردی و اجتماعی اعمالی را انتخاب كند و ملتزم به انجام آن باشد.

د. در شرع انور نسبت به پاره ای از عبادات و مستحبات و خدمات و صدقات و سنن صالحه بیشتر تأكید شده و سیره و روش اولیای دین و ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ بر التزام به این گونه سنن بوده است مانند: قرائت قرآن، تهجّد و شب زنده داری و مناجات و راز و نیاز در دل شب (آنگاه كه چشمها همه در خواب اند)، التزام به اوّل وقت در نمازهای واجب، بجا آوردن پنجاه و یك ركعت نماز در شبانه روز كه هفده ركعت آن واجب و بقیه مستحب است به ویژه نماز شب و دو ركعت نافله صبح و دو ركعت نافله عشاء (و تیره)[16] و همواره با وضو بودن، رعایت آداب و سنن و حضور قلب در عبادات، تعقیبات نماز، شركت مداوم در نماز جمعه و جماعات، طولانی كردن قنوت و سجده های نماز، و سه روز روزه در هر ماه، زیارت قبور اولیاء و شهدا خصوصاً پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ گریه و بكاء در عزای سیّد الشّهداء ـ علیه السّلام ـ و توسّل به آن حضرت و سایر معصومین ـ علیهم السّلام ـ صله رحم و دستگیری از ارحام و مستمندان، اطعام طعام و افشای سلام به ویژه در مورد دوستداران اهل بیت عصمت ـ علیهم السّلام ـ تداوم نسبت به برخی از اوراد و اذكار مأثوره مانند ذكر «لا اله الّا الله» و «استغفرالله ربی واتوب الیه» و صلوات بر محمد و آل محمد ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و تسبیحات حضرت فاطمه سلام الله علیها[17] بعد از هر نماز و در هنگام خواب. بعضی از بزرگان فرموده اند صد بار ذكر «لا اله الّا الله» و هفتاد بار استغفار پس از نماز صبح به شرط توجه و حضور قلب بسیار مجرب است، حتی المقدور آن را ترك نكنید. و همچنین ده بار گفتن «لا اله الّا الله الملك الحقّ المبین» و هفت بار «لا حول و لا قوَّه الّا بالله العلی العظیم» پس از نماز صبح و نماز مغرب.

در احادیث آمده است كه قرائت چهار آیه از آخر سوره حشر كه از آیه شریفه «لَوْ أنزلنا هذَا الْقُران» شروع شده و تا آخر سوره به پایان می رسد هر روز صبح بسیار خوب است و بهتر آن است كه در سجده شكر خوانده شود. این بود قسمتی از مستحبّات كه تداوم بر آن بسیار مجرّب و مفید است.

 

--------------------------------------------------------------------------------

[1] . مرحوم صاحب جواهر در كتاب فضا و شهادات (ج 41 / صفحه 30) در عدالت شاهد می فرماید: بعضی از فقها معتقدند كه ترك جمیع سنن و مستحبات در صورتی كه دلیل بر بی اعتنایی به سنن اسلامی باشد منافی و قادح عدالت است.

[2] . هود / 114.

[3] . جامع احادیث الشیعه، ج 7 / صفحه 107.

[4] . همان، صفحات 107، 108. نماز وتر یك ركعت است كه با آداب مخصوصه در پایان نوافل شب خوانده می شود. نوافل شب یازده ركعت است كه هشت ركعت آن به نیت نماز شب و دو ركعت به نیت نماز شفع و یك ركعت به نیت نماز وتر خوانده می شود و ثواب و آثار فراوانی دارد.

[5] . جامع احادیث الشیعه، ج 7 / صفحات 116، 118.

[6] . جامع احادیث الشیعه، ج 7 / صفحات 116، 118.

[7] . همان، صفحه 135.

[8] . سجده / 16 ، 17.

[9] . اسراء / 79.

[10] . جامع احادیث الشیعه، ج 7 / صفحه 99.

[11] . همان، ـ صفحه 100.

[12] . همان، صفحه 102.

[13] . اصول كافی، ج 2 / صفحات 82، 83.

[14] . تحف العقول، صفحه 14.

[15] . مستدرك، ج 1 / صفحه 15.

[16] . مفسّران قرآن گفته اند: آیه شریفه «وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً» (اسراء / 78) مربوط به نافله صبح می باشد كه در نزد خدا مشهود و مقبول است.

[17] . تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها عبارت است از 34 بار الله اكبر، 33 بار الحمدالله و 33 بار سبحان الله.


منبع : انديشه قم
0
0% (نفر 0)
 
نظر شما در مورد این مطلب ؟
 
امتیاز شما به این مطلب ؟
اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی:

آخرین مطالب

اگر نیازمندید هم انفاق کنید
نمازشب و نوافل
سيري در قرآن و قرآن پژوهي (2)
ارتباط میان مسئولیت اخلاقی و مسئولیت فقهی!
رمضان، بهترین فرصت برای طهارت روح
فرهنگ عاشورا وامام حسین(ع) مرکز ثقل اصول دين
بخشنده ترین مردم در نگاه امام حسین علیه السلام
چهره امام حسين(ع)
تمام شب در عبادت
عظمت شب قدر

بیشترین بازدید این مجموعه

مرجع بزرگ تقليد علامه ميرزا محمد حسين ناييني (ره)
استقامت زن در عفت و پاک دامنی
قابل توجه زنان آزاردهنده به همسر
دشمنى با جبرئيل دشمنى با خداست‏
ارتباط میان مسئولیت اخلاقی و مسئولیت فقهی!
الگویی برای دختران نخبه
افزایش رزق و روزی با نسخه‌ امام جواد (ع)
صدقه عامل دفع بلا
کرامات و معجزات حضرت فاطمه زهرا (س) (2)
متن دعای معراج + ترجمه

 
نظرات کاربر

پر بازدید ترین مطالب سال
پر بازدید ترین مطالب ماه
پر بازدید ترین مطالب روز



گزارش خطا  

^