منابع مقاله:
کتاب : تفسير و شرح صحيفه سجاديه جلد ششم
نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان
بيشتر نارسايى هاى روحى و روانى و جسمى انسان تا آسيب هاى اجتماعى و زيستى او در هر زمان به ويژه دوران تمدن بشرى معلول فقر دينى و اخلاقى و وابستگى شديد به ظاهر پر زرق و برق دنياى فريبنده است. و همه دردهاى بشرى در سايه عمل به دستورهاى انبيا و اولياءاللّه قابل درمان است. در قيامت دوزخيان نمى توانند از نعمت هاى بهشتى بهره گيرند اين محروميّت در حقيقت يك نوع تحريم تكوينى است؛ زيرا قرآن دليل اين محروميت را بازيچه قرار دادن دين و آيين برشمرده است و با ذكر صفات دوزخيان از جمله آن سرنوشت شوم را به دست خودشان فراهم ساخته اند كه مى فرمايد:
الَّذِينَ اتَّخَذُواْ دِينَهُمْ لَهْوًا وَلَعِبًا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَوةُ الدُّنْيَا فَالْيَوْمَ نَنسهُمْ كَمَا نَسُواْ لِقَآءَ يَوْمِهِمْ هذَا وَمَا كَانُواْ بَايتِنَا يَجْحَدُونَ» «1»
آنان كه دينشان را سرگرمى و بازى گرفتند و زندگى دنيا آنان را فريفت، پس ما امروز از ياد مى بريمشان، همان گونه كه آنان ديدار امروزشان را از ياد بردند وهمواره آيات ما را انكار مى كردند.
اين امور سبب شد كه آنها در لجن زار شهوات فروروند و مؤاخذه رستاخيز را به دست فراموشى بسپارند. گفتار پيامبران و آيات حق را انكار كنند. پس خداوند هم آنان را فراموش كند كه بدترين درد در قيامت است. چون كسى كه مسائل سرنوشت ساز خود را جدى نگيرد به كفر مطلق و انكار همه حقايق مى رسد. و دين براى او دردمند و دست و پاگير خواهد بود.
در مواعظ حضرت على عليه السلام آمده است:
پيرمردى رنج سفر كشيده از ايشان درباره شديدترين مصيبت پرسيدند، فرمود: مصيبت در دين. «2» دين گريزى، بزرگترين مصيبت است. آن كه دين را از دست دهد در ورطه كفر و گمراهى مى افتد و در حقيقت دين غارت شده، كه بد دردى است.
امام على عليه السلام مى فرمايد:
إِذا حَضَرَتْ بَلِيَّةٌ فَاجْعَلُوا أَمْوالَكُم دُونَ أَنْفُسِكُم، وَ إِذا نَزَلَتْ نازلةٌ فَاجْعَلُوا أَنْفُسَكُمْ دُونَ دِينِكُم وَ اعْلَمُوا أَنَّ الهالِكَ مَنْ هَلَكَ دِينُهُ وَ الحَريبَ مَنْ حُرِبَ دِينُهُ. «3»
چون بلايى فرا رسد مال هاى خود را سپر جان هايتان كنيد و چون حادثه اى پيش آيد جان هايتان را فداى دينتان كنيد. و بدانيد كه هلاك گشته كسى است كه دينش هلاك شده باشد و غارت شده كسى است كه دينش به غارت رفته باشد.
حضرت صادق عليه السلام درباره وضعيت مرد مؤمن آل فرعون در ذيل آيه: فَوَقاهُ اللَّهُ سَيَاتِ مَا مَكَرُواْ ...» «4» فرمود:
منظور مؤمن آل فرعون است به خدا سوگند او را قطعه قطعه كردند امّا خداوند نگذاشت كه به دينش آسيب برسانند. «5» حكايت بسيارى از انبياى الهى و صالحان زمين اين گونه است كه جسمشان در زير آماج شكنجه ها و آزارهاى سخت قرار مى گرفت ولى هرگز آنان دينشان را با دنياى مشركان و كافران معامله نكردند.
به اين جهت حضرت صادق عليه السلام در هر مصيبتى دعا مى فرمود:
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذى لَمْ يَجْعَلْ مُصيبَتى فى دِينى . «6»
خدا را سپاس كه مصيبت مرا در دينم قرار نداد.
ريشه هاى گريز از دين
بخش عمده از مصايب دينى مربوط به ريشه هاى گريز از دين است. از نظر قرآن مجيد گريزهاى انسان برگرفته از خلق و خو و روحيات اوست. راه دين روشن و هموار است ولى دل بيمار و چشم آلوده، تاريك بين است. با بررسى آيات ريشه هاى اصلى دين گريزى به شرح زير است:
1- انديشيدن در آفرينش جهان و نياز انسان به خالق قادر، او را به مبدأ هستى و برنامه دين رهنمون مى سازد ولى بى خردى و تفكّر نكردن در هدف و آثار و نشانه هاى خلقت، انسان را به كوردلى و بيهودگى و پوچى مى رساند.
2- دين خدا با سرشت و فطرت آدمى هماهنگ و استوار است ولى گروهى از مردم از حقيقت فطرى فرار مى كنند و دين باور نيستند.
3- توجه به راهنمايى انبيا و برنامه هاى تربيتى اولياى الهى در ساختن بشر مؤثّر است ولى بى اعتنايى به آموزه هاى انسان ساز؛ بشر را گمراه مى سازد.
4- آيات و پندهاى قرآن مجيد وسيله شناخت حق و باطل و خير از شر است ولى انسان ضعيف از كتاب اللّه فاصله مى گيرد و بهره كافى نمى برد.
5- استدلال و معجزات و نشانه هاى آفرينش، ابزارى براى اثبات حقّانيت دين است. ولى مردم با بهانه جويى و مشكل تراشى با آيات حق مقابله مى كنند.
6- سنّت هاى غلط و خرافات و باورهاى نادرست پيشينيان سدى در برابر پيشرفت دين است و مردم با پيروى از نياكان خود از دين باورى مى گريزند.
7- نيازمند بودن انسان به غنى مطلق؛ وابستگى روحى و روانى در وجود او پديد مى آورد، امّا رفاه و آسايش زياد به خاطر غرق شدن در ماديات او را از خالق يكتا غافل مى كند. و سبب پيدايش روحيه خودخواهى و غرور و فراموشى عيوب نفس مى گردد.
8- پيروى از هواى نفس و آرزوهاى دراز و حسدورزى از انگيزه هاى رد دعوت پيامبران و انكار ولايت جانشينان برحق آنان بوده است. يكى از مصايب بزرگ دينى كه بر بشر كنونى وارد شده، كنار زدن جانشينان برحق پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله بود؛ پس منافقان مسير اسلام را منحرف ساختند و جمعيت مسلمان را متفرق نموده و مذاهب پراكنده به وجود آوردند.
9- دنيادوستى، ريشه بسيارى از مفاسد است. علاقه زياد به دنيا و دنياپرستى سبب مى شود كه عده اى اين را در اعتقاد يا در عمل كنار بگذارند. هر چند سرچشمه همه اينها بى خردى و بى سوادى است. ولى از عوامل اصلى مبارزه مستكبران با پيامبران و ائمه اطهار عليهم السلام و مجريان دين، حب دنيا بوده كه دين را مانع هواهاى نفسانى و راه حق را مزاحم خواهش هاى حيوانى مى ديده اند.
10- بيمارى هاى اخلاقى مانند دورويى، كوردلى، خودبينى، چشم تنگى، ناشنوايى مصلحتى، از موانع بزرگ تسليم و پذيرش دين حق بوده است؛ پس تكبر كافران و منافقان صدر اسلام اجازه نمى داد كه آيات خداوند يا اندرزهاى پيامبر خدا را بشنوند بلكه آنها را وعده فريب مى دانستند و حتى در مقابله با حق درخواست عذاب مى كردند؛ زيرا تكبر آنان ريشه در تكبّر شيطان داشت و كبر سبب انكار حق و حقيقت مى شود.
امام صادق عليه السلام به عبداللّه بن سنان مى فرمايد:
سَتُصيبُكُم شُبْهَةٌ فَتَبْقُونَ بِلا عَلَمٍ يُرى وَ لا إِمامٍ هُدى وَ لا يَنْجُو مِنها إِلَّا مَنْ دَعا بِدُعاءِ الغَريقِ. قُلتُ: كَيْفَ دُعاءُ الغَريقِ؟ قالَ: يَقُولُ: «يا اللَّهُ يا رَحْمنُ يا رَحيمُ يا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلبِى عَلى دِينِكَ.» «7»
به زودى به شبهه اى گرفتار خواهيد شد كه نه نشانه اى براى پيدا كردن راه خواهيد ديد و نه پيشوايى كه هدايتتان كند، از آن شبهه تنها آن كسى رهايى يابد كه دعاى غريق را بخواند. عرض كردم: دعاى غريق چگونه است؟
فرمود: مى گويى خدايا! بخشايشگر! مهربانا! اى دگرگون كننده دل ها! دل مرا بر دينت استوار بدار.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- أعراف (7): 51.
(2)- بحار الأنوار: 74/ 380، باب 15، حديث 1؛ معانى الأخبار: 199.
(3)- الكافى: 2/ 216، حديث 2؛ بحار الأنوار: 65/ 212، باب 23، حديث 2.
(4)- غافر (40) 45.
(5)- تفسير القمى: 2/ 258، ذيل آيه 45 سوره غافر.
(6)- الكافى: 3/ 262، حديث 42؛ وسائل الشيعة: 3/ 247، باب 73، حديث 3536.
(7)- بحار الأنوار: 52/ 148، باب 22، حديث 73؛ كمال الدّين: 2/ 352، حديث 50.
منبع : پایگاه عرفان
