منابع مقاله:
کتاب : تفسير حكيم جلد سوم
نوشته : حضرت آیت الله حسین انصاریان
آرزوى مرگ بحصول سلامت عقايد و درستى اعمال و اخلاق است
براساس محتويات تورات كه بخشى از آن در قرآن مجيد آمده، و بر مبناى آيات قرآن و معارف حقه، و با توجه به فرمايشات پيامبران كه در كتاب هاى حديث نقل شده، اشتياق به مرگ و انتقال از دنيا به آخرت نسيمى ملكوتى و حالتى معنوى است كه از عمق ايمان به خدا و يقين به آخرت و اعمال صالحه و اخلاق حسنه و پاكى و طهارت درون بر ميآيد، و در سرزمين دل و گلستان قلب ميوزد، و صاحب آن بدون اين كه دغدغهاى بخاطر راه دهد، و ترسى او را فرا گيرد به تمناى مرگ و به انتظار حركت از دنيا به آخرت، و آسوده شدن از اين مضيقه ها و محدوديت ها و آلام و مصائب بر ميآيد و در درونش مترصد استقبال از پيك مهربان خدا كه به مؤمنان عجيب مهربان و بامحبت است ميشود و با رو به رو شدن با ملك الموت با خوشى و سلامت و بشارت يافتن به بهشت و روح و رحمت آماده رفتن به جهان آخرت و دست يافتن به نعمت هاى ابدى بهشت ميگردد، بهشتى كه بر پايه معارف مستدل الهى جز محصول ايمان و عقايد حقه و اعمال شايسته و اخلاق حسنه نيست.
روايات اهل بيت به دنبال آيات قرآن و مطالب ديگر كتاب هاى آسمانى چنين انسانى را مستعد و آماده موت شمرده اند، انسانى كه وسايل مرگ راحت و رسيدن به آخرت آباد را براى خود بفرمان حق فراهم آورده و از انتقال به عالم بعد با عبور از پل مرگ ترس و حزنى براى او نيست.
فَمَنْ تَبِعَ هُدايَ فَلا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ «1»
نهايتاً كسانى كه از هدايت من و آئين و دينم و حلال و حرامم پيروى كنند در هيچ حالى به ويژه بهنگام مرگ براى آنان هيچ بيمى نيست و اندوهگين نميشوند.
آرى سعادت و خوشبختى انسان و سلامت دنيا و آخرتش و امنيت باطنش و اشتياقش به مرگ كه نقطه حركت به سوى لقا و قرب الهى است محصول هدايت و عمل به دين خداست، و هدايت جلوه وحى و ميوه شيرين نبوت و امامت است، كه هر كس در اين وادى وارد شود و ثابت قدم بماند اهل بهشت است و بهشت محصول قبولى اعمال و رضايت و خوشنودى حق از عبد است.
چنين انسان هائى بخاطر گره خوردن وجودشان به ايمان به خدا و آخرت و متخلق شدنشان به اخلاق الهى، و حركات مثبت و شايسته و صالحشان گرچه چون شمع بسوزند براى ديگران زداينده ظلمت و روشنكننده فضاى حيات و زندگى هستند.
آنان به زبان پيامبر به زمين تشبيه شده اند يا از باب فروتنى و تواضعشان كه به آسانى قدم در دايره تكاليف و مسئوليت ها ميگذارند، چون زمين كه متواضعانه همه خواسته هاى حق را از طريق خورشيد و هوا و آب و باد و باران ميپذيرد و مسئوليتش را براى تغذيه موجودات زنده انجام ميدهد.
با از باب اين كه قدم حق را در سرزمين وجودشان با همه شرايط و قيود ميپذيرند، چونان كه زمين قدم موجودات زنده را بر سر خود پذيرفته، يا از باب اين كه مانند زمين كه دور خورشيد ميچرخد دور حق ميچرخند و از فيوضات الهيه بهره مند ميشوند، يا از باب اين كه مانند زمين كه منبع رزق و روزى براى موجودات زنده است منبع خيرات و بركات براى ديگران اند.
اما اهل شقاوت و تيره بختى و اهل ظلم و گناه و اهل خطا و معصيت كه از مصاديق اكملشان يهودى هاى نژادپرست، و حس گرا، و مادى صفت هستند، شقاوت و تيره بختى شان محصول ضلالت و گمراهى و ضلالتشان نتيجه غرور و كبر و تعصب هاى بيجا و در يك كلمه ضلالتشان محصول تلخ عبادت براى شيطان و اسارت در بند هواى نفس است.
ضلالتى كه در آنان انحراف فكرى و اختلال روانى بوجود آورده، و دست آنان را براى ارتكاب هر گناه معصيتى و هر ظلم و جنايتى باز گذاشته و از آنان ملّتى لجوج، كينه توز، گوساله پرست، بنده ثروت، اسير هوا، گرفتار خيالات و اوهام و منبعى از هر فساد و افساد، جنايت و بيدادگرى ساخته و بقول قرآن آنان را تبديل به هيزم دوزخ نموده است!!
وَ أَمَّا الْقاسِطُونَ فَكانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً: «2»
و اما منحرفان از حق به يقين هيزم دوزخ اند.
با توجه به اين همه انحراف، و عصيان و گناه و ستم و جنايت و خيانت و ظلم و فساد و افساد، و بيدادگرى نسبت به ديگران، و تخريب ارزش ها، و ايجاد ناامنى در زندگى ديگران چگونه آرزوى مرگ كنند و انتقال به عالم آخرت را مشتاقانه استقبال نمايند، اينجاست كه خداوند بزرگ كه از درون و برون همه موجودات و ذرات هستى آگاه است ميفرمايد: اين قوم هيچ گاه آرزوى مرگ نميكنند و فكر مردن را هرگز به ذهن خود راه نميدهند!
وَ لَنْ يَتَمَنَّوْهُ أَبَداً به چه سبب آرزوى مرگ نميكنند، و انديشه اش را به درون خود راه نميدهند، بِما قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ بخاطر انواع جنايات و ستم ها و گناهان و معاصى و فساد كه مرتكب شده اند و براى خود از پيش فرستاده و ذخيره كرده اند، اين خداست كه وضع ستمكاران و درون و برونشان آگاه است كه با قاطعيت اعلام ميكند اينان هرگز آرزوى مرگ نميكنند و بر اين اساس بايد گفت كه ادعايشان نسبت به اين كه آخرت و همه نعمت هايش ويژه ماست و ديگر اقوام و ملل سهمى از آن ندارد ادعائى صد در صد دروغ و بيپايه و بيمايه و بافته اوهام عنكبوتى و خيالات شيطانى آنان است، اينان اگر به سلامت و رفاه و سعادت خود در آخرت و سهم برى از نعمت هاى جاويد آن اطمينان داشتند از مرگ نميهراسيدند و آن را براى نجات يافتن از مضيقه ها و محدوديت هاى زندگى دنيا و مصائب و آلامش آرزو ميكردند و با همه وجود از اين انتقال استقبال مينمودند.
استعداد براى موت
در روايات اهل بيت بابى بسيار مهم به عنوان آمادگى و استعداد براى موت عنوان شده كه دانستن ديدگاه هاى آن بزرگواران كه آگاه به همه حقايق بودند در اين زمينه لازم است.
از حضرت عسگرى (ع) از پدران بزرگوارش روايت شده:
«قيل لاميرالمؤمنين (ع) ماالاستعداد للموت؟ قال: اداء الفرائض، واجتناب المحارم، والاشتمال على المكارم، ثم لايبالى أوقع على الموت، ام وقع الموت عليه، والله مايبالى ابن ابيطالب اوقع على الموت، ام وقع الموت عليه:» «3»
به اميرمؤمنان گفتند: آمادگى براى مرگ و استعداد براى انتقال از دنيا به آخرت به چه امورى است؟ حضرت پاسخ داد: عمل به واجبات الهى، دورى جستن از همه حرام ها، احاطه داشتن ارزش هاى اخلاقى بر درون و برون، سپس براى كسى كه آراسته به اين حقايق باشد باكى نيست كه او در كام مرگ افتد، يا مرگ بر او واقع شود، به خدا سوگند پسر ابوطالب هيچ باك و دغدغهاى ندارد از اين كه به مرگ افتد، يا مرگ او را فرا گيرد.
امام (ع) در خطبه معروف به وسيله ميفرمايد:
«لاغائب اقرب من الموت، ايها الناس انه من مشى على وجه الارض فانه يصير الى بطنها، والليل والنهار مسرعان فى هدم الاعمار، ولكل ذى رمق قوت، ولكل حبة آكل وانت قوت الموت، وان من عرف الايام لم يغفل عن الاستعداد، لن ينجو من الموت غنى بماله، ولافقير لاقلاله:» «4»
غائب از نظرى نزديك تر از مرگ نيست، اى مردم بيترديد هركه بر پشت زمين قدم ميزند، به سوى زيرزمين و خانه گور ميرود، شب و روز شتابانه در نابود كردن عمر دركارند، براى صاحب جانى رزقى است، و براى هر دانه نباتى خورندهاى است، و تو اى انسان خوراك مرگى، روزگار شناس، و قدر دادن عمر از مهيا نمودن خود براى مرگ به وسيله ايمان و عمل غفلت نميورزد، ثروت مند با نيروى ثروتش راه نجاتى از مرگ ندارد، و تهيدست و فقير به خاطر تهيدستى اش از مرگ در امان نميماند.
حضرت باقر (ع) ميفرمايد اميرمؤمنان در كوفه پس از خواندن نماز عشا سه بار مردم را ندا نداد تا جائى كه اهل مسجد صداى حضرت را شنيدند:
«ايها الناس تجهزوا رحمكم الله فقد نودى فيكم بالرحيل، فما التعرج على الدنيا بعد نداء فيها بالرحيل، تجهزوا رحمكم الله وانتقلوا بافضل مابحضرتكم من الزاد وهو التقوى، واعلموا ان طريقكم الى المعاد، وممركم على الصراط، والهول الاعظم امامكم، وعلى طريقكم عقبته كؤد، ومنازل مهولة مخوفة، لابد لكم من الممر عليها والوقوف بها فاما برحمة من الله فنجاة من هولها و عظم خطرها، وفظاعة منظرها وشدة مختبرها واما بهلكة ليس بعدها انجبار؟؟:» «5»
مردم خدا شما را رحمت كند، با ابزار و وسائل لازم آماده شويد كه شما را به كوچ كردن از دنيا خوانده اند، با دعوت شدنتان به كوچ از دنيا اين توقف و درنگ بر دنيا چيست؟ برترين چيزى را كه در اختيار داريد و آن تقواست به آخرت خود انتقال دهيد، بدانيد كه نهايتاً راه شما به سوى معاد، و عبورتان بر صراط است، هول و ترس بزرگ تر پيش روى شماست، در مسيرتان عقبه سخت و پرمشقتى وجود دارد، و منازل هولناك و ترس آورى قرار دارد، كه شما را عبور از آنها و توقف در آنها چارهاى نيست، نجات از امور ترسناك دنياى بعد، و بزرگى شأن و مقامش، و زشتى منظره هايش، و سختى عالم و آگاه به حقيقت اعمالش از طريق رحمت خدا ميسر است، يا نهايتاً افتادن در چاه هلاكتى است كه پس از آن روشكستگى اش جبران ندارد.
از معصوم (ع) روايت شده:
«حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبوا، و زنوا اعمالكم بميزان الحياء قبل ان توزنوا:» «6»
وجودتان را پيش از آن كه به محاسبه بكشند، خود به محاسبه بكشيد، و اعمال و كردارتان را در ترازوى حيا بسنجيد، پيش از آن كه آنها را بسنجند و محكومتان كنند.
روايت شده يحيى (ع):
«يفكر طول الليل فى امر الجنة والنار، فيسهر ليله ولايأخذه نوم، ثم يقول عندالصباح: اللهم اين المفر واين المستقر؟ اللهم الا اليك:» «7»
همه شب را در مسئله بهشت انديشه ميكرد، شبش را بيدار بود و خواب او را در كام خود نميبرد، سپس هنگام صبح ميگفت: خدايا راه فرار كجاست، و استقرار در چه ناحيهاى است، خدايا مفر و مستقر جز به سوى تو نيست.
از حضرت باقر (ع) روايت شده:
«ينادى مناد كل يوم: ابن آدم لد للموت، واجمع للفناء وابن للخراب:» «8»
فرزند آدم به دنيا آور براى مردن، اندوخته كن براى از بين رفتن بنا كن براى خراب شدن.
از رسول خدا سؤال شد:
«اى المؤمنين اكيس؟ قال: اكثرهم ذكرالموت، اشدهم لاستعداداً:» «9»
كدام يك از مؤمنان زيرك تر است؟ فرمود: آن كه بيشتر ياد مرگ است، و در مهيا شدن براى موت از همه كوشاتر است.
از حضرت صادق (ع) روايت شده:
«جاء جبرئيل الى النبى فقال: يا محمد عش ماشئت فانك ميت، و احبب من شئت فانك مفارقه، واعمل ما شئت فانك ملاقيه:» «10»
هرگونه كه خواهى زندگى كن بيترديد ميميرى، و هركس را بخواهى دوست داشته باش يقيناً از او جدا ميشوى، و هر كارى ميل دارى انجام ده كه بيشك همان را ديدار خواهى كرد.
به حضرت زين العابدين گفتند: بهتر چيزى كه عبد براساس آن ميميرد چيست؟ فرمود:
«ان يكون قد فرغ من ابنيته و دوره و قصوره، قيل وكيف ذلك قال: ان يكون من ذنوبه تائبا، وعلى الخيرات مقيماً يرد على الله حبيبا كريماً:» «11»
اين كه از بناها و خانه ها و قصرهايش آسوده و آزاد گردد، گفتند: چگونه اين آسودگى ميسر است؟ فرمود: پيش از مرگش با توبه واقعى از گناهانش پاك شود، و بر انجام خيرات پابرجا باشد، و محبوب و بزرگوار بر خدا وارد گردد.
امام صادق (ع) فرمود:
«اذا آويت الى فراشك فانظر ماسلكت فى بطنك وماكسبت يومك، واذكر انك ميت وان لك معاداً:» «21»
چون در رختخواب استراحتت جاى گرفتى با دقت بنگر كه چه لقمهاى وارد شكمت كردى، و در امروزت چه به دست آوردى، و توجه داشته باش كه مرگت حتمى است و براى تو بدون ترديد بازگشتى به سوى خداست.
اعمال و اخلاق زشت زمينه ترس از مرگ است
اگر ملاك ترس از مرگ غفلت و جهل به حقايق نباشد، يا سبب بيم از مرگ قطع از حيات و زندگى و به خيال باطل فنا و عدم ابدى نباشد، پس علت بيم و وحشت و خوف و ترس از مرگ با توجه به اعتقاد به قيامت اعمال و اخلاق زشت است كه محصولش بيترديد دوزخ و جهنم و كيفر و عقاب خواهد بود.
البته خائن و ظالم و فاسد و مفسد، و گناهكار و طاغى، و شرور و فتنه گر بايد از مرگ و انتقال به عالم آخرت كه عالم پاداش و كيفر است بترسد.
مگر افتادن در عرصه تنهائى و بييارى، و غلطيدن در ظلمات قيامت كه ثمره ظلم است، و دچار شدن به كيفر گناه و عذاب معصيت ممكن است بدون ترس باشد؟
آن كه مؤمن و دوست خدا و محبوب حق است، و با همه وجود به آئين خدا عمل كرده بايد از آخرت كه در حقيقت جاى ورود به عرصه گاه لقا، و لحظه نشستن در مقام قرب است بترسد يا از آن استقبال كند؟
ترس براى پاكان بيمعنى، و براى ناپاكان حتمى و قطعى است.
كردارهاى ناشايسته دليل بر ستمكار بودن انسان است
انسان هنگامى كه به اختيار خود روى از صراط مستقيم بگرداند، و به انحراف فكرى و عملى و اخلاقى دچار شود، و به خاطر اين انحراف به تعدى و تجاور به حقوق الهى و حقوق مردم و حقوق خويش برخيزد، و با تيشه گناه به ريشه خود زند، و به تخريب ساختمان انسانيت خود اقدام كند، و به هوا و هواپرستى، و شكم چرانى و شهوت رانى و غارت اموال مردم آلوده گردد، و با در فشار گزاردن مردم، دل آنان را بسوزاند، و به جان و مال و آبرويشان رحم نكند، براساس آيات قرآن و روايات وجودش از مصاديق قطعى ظلم و ستم و معنون به عنوان ظالم و ستمكار است، و با ظلم و ستم است كه بتدريج خود را از رحمت حق دور ساخته، و از وادى نور به سوى ظلمات ميرود و مستحق لعنت خدا و عذاب آخرت ميگردد.
قرآن گناهانى را مطرح ميكند كه آلوده به آن گناهان را ظالم و ستمكار ميشناسد.
وَ مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «13»
براى زنان و مردان در مسئله زن و شوهرى و خانواده و رفتار و منش و حتى هنگام جدائى و طلاق حقوق و قوانينى حكيمانه از جانب خدا وضع شده كه لازم است هر دو حقوق يكديگر را در هر شرايطى رعايت كنند، و ازآن حدود تجاوز ننمايند.
و كسانى كه از حدود خدا تجاوز نمايند همانان بيترديد ستمكار و ظالم اند.
انفاق و هزينه كردن مالى كه خدا به انسان عنايت كرده براى حل مشكل مردم و براى انجام خيرات و مبرات كارى پسنديده و اگر به عنوان زكات باشد امرى واجب و لازم است ولى كسانى كه نسبت به فضل و لطف خدا و ثروت عنايت شده حق، با بخل ورزيدن ناسپاسى و كفران ورزند البته مردم ظالم و ستمكاراند.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ وَ الْكافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «14»
اى اهل ايمان از آنچه به شما روزى داده ايم انفاق كنيد، پيش از آن كه روزى بيايد كه در آن نه داد و ستدى است نه دوستى و نه شفاعتى و كافران همان ستمكاران اند.
وَ مَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «15»
و آنان كه بر طبق آنچه نازل كرده داورى نكنند پس آنان همان ستمكاران اند.
وَ مَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ: «16»
و كسانى از شما كه پدران و برادران كافر خويش را دوست و سرپرست خود گيرند، پس آنان همان ستمكارن اند.
وَ مَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ:
و كسانى كه از امور ناهنجار و زشت كه نسبت به مردم روا ميدارند توبه نكنند، پس آنان ستمكاران اند.
حضرت صادق (ع) ميفرمايد: لقمان به فرزندش گفت:
«يا بنى للظالم ثلاث علامات: يظلم من خوقه بالمعصية ومن دونه بالغلبه، ويعين الظلمه:» «17»
فرزندم براى ستمكار سه نشانه و علامت است، با نافرمانى به كسى كه از او برتر است ستم ميكند، و با زورگوئى و زورمدارى به پائين تر از خودش ظلم روا ميدارد، و ستمكاران را كمك ميدهد.
از رسول خدا روايت شده كه خدا فرموده است:
«اشتد غضبى على من ظلم من لايجد ناصراً غيرى:» «18»
خشم سخت و سنگين است بر كسى كه ستم ورزد به كسى كه يارى جز من ندارد.
از حضرت باقر (ع) روايت شده:
«الظلم فى الدنيا هوالظلمات فى الآخرة:» «19»
ستم در دنيا به مردم همان تاريكى ها در آخرت است.
حضرت صادق (ع) فرمود:
«من اكل من مال اخيه ظلما ولم يرده عليه اكل جذوة من النار يوم القيامة:» «20»
كسى كه براساس ستم از مال برادر دينى اش مصرف كند و به او باز نگرداند، در قيامت شعله برافروختهاى از آتش را خواهد خورد.
از حضرت صادق (ع) روايت شده كه به يونس بن ظبيان فرمود:
«يا يونس من حبس حق المؤمن اقامه الله يوم القيامة خمسمأة عام على رجليه حتى يسيل من عرقه اودية وينادى مناد من عندالله هذا الظالم الذى حبس عن الله حقه قال فيوبخ اربعين يوما ثم يؤمر به الى النار:» «21»
اى يونس كسى كه حق مؤمنى را حبس كند كه به او نرسد، خدا در قيامت پانصد سال روى دوپا نگاهش ميدارد تا جائى كه عرقش سيل وار سرازير گردد، و ازجانب خدا نداكنندهاى ندا در دهد: اين ستم كارى است كه از خدا حقى را حبس كرده است، امام فرمود: او را چهل روز توبيخ و سرزنش ميكنند، سپس فرمان ميرسد به آتشش ببرند.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- بقره 38.
(2)- جن 15.
(3)- امالى صدوق 67.
(4)- امالى صدوق 193.
(5)- بحار 71 چاپ بيروت، ص 263، ح 3.
(6)- بحار، ج 70، ص 73.
(7)- مصباح الشريعه 58.
(8)- بحار چاپ بيروت ج 71، ص 266.
(9)- بحار، ج 71، ص 267.
(10)- بحار، ج 71، ص 267.
(11)- بحار، ج 71، ص 267.
(21)- بحار، ج 71، ص 267.
(13)- بقره 229.
(14)- بقره 254.
(15)- مائده 45.
(16)- توبه 23.
(17)- خصال، ج 1، ص 60.
(18)- امالى طوسى، ج 2، ص 19.
(19)- بحار، ج 75، ص 312.
(20)- ثواب الاعمال 243.
(21)- محاسن 100.
منبع : پایگاه عرفان
