جانشين پيامبر (ص) از ديدگاه امام رضا (ع)

منابع مقاله:

کتاب  : اهل بيت عليهم السلام عرشيان فرش نشين   

نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان

حضرت امام رضا عليه السلام در گفتارى پر ارزش و مقاله اى حكيمانه- كه كتاب هاى بسيار مهمى چون الكافى و محجة البيضاء نقل كرده اند «1»- به جايگاه رفيع امامت و به اوصاف امام بر حق، به طور مفصل اشاره كرده است كه به بخشى از آن براى تيّمن و تبرك و شناخت شخص امام بر حق و جانشين پيامبر صلى الله عليه و آله و جايگاه و منزلت امامت اشاره مى شود.

بى ترديد امامت، همان منزلت و جايگاه پيامبران و ميراث اوصيا است.

بى شك امامت، مقام خلافت اللّهى و خلافت الرسول و مقام اميرالمؤمنين و ميراث حسن و حسين صلوات اللّه عليهم است.

يقيناً امامت، مهار دين و نظام مسلمانان و صلاح دنيا و عزت و توانمندى مؤمنان است.

مسلماً امامت پايه و ريشه اسلام بلند مرتبه و تنه آن حقيقت رفيع است.

به يقين تماميّت نماز و زكات و روزه و حج و جهاد و تحصيل كامل غنيمت و صدقات و پابرجايى حدود و احكام و حفظ مرزها و جوانب كشور اسلامى فقط و فقط بستگى به وجود امام دارد.

امام، حلال خدا را حلال مى كند و حرام خدا را حرام مى نمايد و حدود خدا را برپا مى دارد و از دين خدا دفاع مى كند و با حكمت و موعظه نيكو به راه پروردگارش دعوت مى كند و مردم را به دليل و برهان رساى حق مى خواند.

امام، چون خورشيد برآمده اى است كه به نورش جهان را روشن مى كند و اين خورشيد در افقى است كه دست عقل ها و خردها و چشم بصيرت ها و بينش ها، او را درنمى يابند.

امام، ماه شب چهارده و چراغ نوربخش و روشنايى آشكار و ستاره هدايتگر در تاريكى هاى شديد و ظلمت ميان شهرها و بيابان ها و اعماق درياهاست.

امام، آب خوشگوار بر تشنه و راهنما بر هدايت و نجات دهنده از ضلالت است.

امام، آتشى فروزان بر بلندى و گرماى كسى است كه به وسيله او گرمى بخواهد، و دستگير انسان از مهلكه ها است، كسى كه از او جدا شود در هلاكت است.

امام، ابر باران زا و باران پى در پى و خورشيد نوربخش و آسمان سايه افكن و زمين گسترده و چشمه پرآب و غدير تشنه كامان و باغ و گلستان پرميوه و گل است.

امام، انيسى رفيق، پدرى مهربان، برادرى از جان بهتر و چون مادرى فوق العاده نيكوكار نسبت به كودك و پناهگاه بندگان در حوادث بسيار مهم است.

امام، امين خدا در خلقش و حجّت حق بر بندگانش و جانشينش در كشورها و دعوت كننده به سوى خدا و دفاع كننده از حرم الهى است.

امام، از همه گناهان پاك و از همه عيب ها خالى و دور و به علم و دانش مختص و به بردبارى و حلم آراسته شده و نظام دين و توانمندى و عزت مسلمانان و خشم بر منافقان و سبب هلاكت كافران است.

امام، يگانه روزگار است كه هيچ كس در مقام و مرتبه به او نمى رسد و عالمى همسنگ او نيست و نظيرى براى او پيدا نمى شود، مثل و مانندى ندارد. وجودش به همه فضل خدا اختصاص يافته، فضلى كه خود در طلبش بر نيامده بلكه از سوى خداوند بخشنده به او عنايت شده است.

چه كسى در اين جهان به شناخت همه جانبه امام مى رسد يا برايش ممكن است كه امام و امامت را براى مردم انتخاب كند؟!

بسيار دور است، بسيار دور است كه شناخت همه جانبه امام و انتخاب او براى كسى ميسّر باشد.

عقل ها در اين وادى گم شده اند، افكار به سرگردانى دچارند، مغزها به حيرت نشسته اند، ديده ها كور است، بزرگان در اين حريم بسيار كوچك اند، حكما سرگردانند، بردباران دچار كوتاهى اند، گويندگان الكن اند، خردمندان نادانند، شعرا لالند، اديبان عاجزند، اهل بلاغت ناتوانند از اينكه شأنى از شأن امام يا فضيلتى از فضايل او را بيان كنند!!

همه به ناتوانى و كوتاهى هنرهايشان در بيان وصف امام و شناخت او اقرار دارند.

چگونه مى توان همه داشته ها و فضايل و مناقب و عناصر شخصيت امام را وصف كرد؟ يا كُنه و عمق حقيقت او را باز گفت؟ يا چيزى از واقعيتش را فهميد؟ يا در همه جهان هستى كسى را يافت كه در جايگاه او قرار گيرد و قائم مقام او شود و مردم را از سرمايه معرفتى و وجودى او بى نياز نمايد؟

چگونه و از كجا؟ و حال اينكه ستاره تابانى است كه جايگاهش از دست يابندگان و وصف واصفان خارج است.

از كجا و به چه دليل به كسى انتخاب امام واگذار شده است؟ عقل ها كجا و اين مقام و صاحب آن كجا! مانند چنين شخصيتى كجا يافت مى شود؟

آيا بى خبرانِ از اين حقايق و بى خردانِ كوردل و عالِم نمايان خود فروخته و تربيت شدگان مدرسه سقيفه و دست پروردگان مكتب بنى اميه، خيال مى كنند كه اين منصب و مقام و اين اوصاف و كمالات در غير اهل بيت رسول خدا صلى الله عليه و آله يافت مى شود؟

اگر چنين فكر كنند، واللّه باطنشان به آنان دروغ گفته و اباطيل و ياوه ها در جانشان جا گرفته، از نردبان بسيار دشوار و سخت بالا رفته اند كه از آن به پست ترين قدم گاه ها درمى افتند، با خردهاى سرگردان و ناقص و كوتاهشان به امام سازى و امام تراشى برخاستند تا از آل محمّد صلوات اللّه عليهم أجمعين دور افتادند و دچار ستمكارانى كه دنيا و آخرتشان را بر باد داده اند، شدند.

در مسأله امام و امامت گرفتار آراى گمراه كننده گشتند و اتكا به آن آرا چيزى جز دور افتادن از حقيقت به آنان نيفزود.

خدا آنان را بكشد و به چاه هلاكت دراندازد! چگونه منحرف مى شوند؟!

مطلب دشوارى را قصد كرده اند و در اين زمينه تهمت و افترا زدند و به گمراهى دور و درازى افتادند و در سرگردانى و حيرت غرق شدند زيرا امام بر حق را كه انتخابش در انحصار خداست و داراى اوصاف ويژه است، با چشم باز از دست نهادند و شيطان، اعمالشان را در نظرشان آراست تا ارتكاب آن اعمال براى آنان آسان باشد كه در نهايت، آنان را از راه خدا باز داشت، در حالى كه ديده باز براى شناخت حق از باطل داشتند.

از انتخاب خدا و پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيتش چشم پوشيده، به انتخاب خود روى آوردند در حالى كه قرآن آنان را با صداى بلند ندا مى دهد:

«وَ رَبُّكَ يَخْلُقُ ما يَشاءُ وَ يَخْتارُ ما كانَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ سُبْحانَ اللَّهِ وَ تَعالى عَمَّا يُشْرِكُونَ» «2».

و پروردگارت آنچه را بخواهد مى آفريند و [آنچه را بخواهد] بر مى گزيند، براى آنان [در برابر اراده او در قلمرو تكوين و تشريع ] اختيارى نيست؛ منزّه است خدا و برتر است از آنچه براى او شريك مى گيرند.

و خدا فرمود:

«وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ...» «3».

و هيچ مرد و زن مؤمنى را نرسد هنگامى كه خدا و پيامبرش كارى را حكم كنند براى آنان در كار خودشان اختيار باشد؛ و هركس خدا و پيامبرش را نافرمانى كند يقيناً به صورتى آشكار گمراه شده است...

و فرمود:

«ما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ» «4».

شما را چه شده چگونه داورى مى كنيد.

حضرت امام رضا عليه السلام در اين زمينه براى اثبات حق اهل بيت عليهم السلام و مردود دانستن نظر مخالفان و آنان كه با بودن اهل بيت عليهم السلام كه منتخبان خدا براى پيشوايى و امامت امت اند ديگران را در برابر انتخاب خدا انتخاب كردند- و زمينه اختلاف و تفرقه امت را به گروه هاى زيادى فراهم آوردند و عاقبت امت و ثروت مادى و معنويش را در دسترس تاراج ستمگران داخلى و خارجى قرار دادند و زمينه گسترده شدن سفره هر گناهى را فراهم آوردند- به آيات ديگرى متوسل مى شوند و راه هرگونه عذر و بهانه اى را به وسيله آيات خدا به روى مخالفان مى بندند و سپس خطاب به آنان به آيه شريفه تمسك كرده مى فرمايد:

«... ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» «5».

... اين فضل خداست كه آن را به هركس بخواهد عطا مى كند و خدا داراى فضل بزرگ است.

بر اين اساس بايد اقرار و اعتراف كرد كه اهل بيت عليهم السلام با داشتن آن اوصاف ملكوتى كه در روايت حضرت امام رضا عليه السلام و در متن زيارت جامعه كبيره آمده، علاوه بر اينكه تا قيامت، امام و پيشواى خلق اند و همگان در هر شأنى كه باشند تا پايان دنيا مأموم آنانند و بر همه اطاعت از آنان در امر دنيا و دين و آخرت واجب است، از همه موجودات هستى چه در عالم غيب و چه در عرصه شهادت و ظاهر برتر و بالاترند و براى آنان همانند و نظيرى وجود ندارد.

امام پرهيزكاران اميرمؤمنان عليه السلام در اين زمينه مى فرمايد:

عِترَتُهُ خَيرُ العِتَرِ، وَأُسرَتُهُ خَيرُ الأُسَرِ، وَشَجَرَتُهُ خَيرُ الشَّجَرِ «6»

خاندان و عترتش بهترين خاندان ها و خانواده اش بهترين خانواده ها و تبارش بهترين تبارهاست.

پيامبر بزرگ اسلام صلى الله عليه و آله به عبدالرحمن بن عوف فرمود:

يا عَبْدَ الرَّحْمن! إنَّكُمْ أصحَابِى وَعَلىّ بن أبىِ طَالِب أخِى وَمِنّى وَأنا مِن علىٍّ فَهُوَ بَابُ عِلمى وَوَصِيّى وَهُوَ وَفاطِمَةُ وَالْحَسَنُ وَالْحُسَيْنُ، هُمْ خَيرُ الأرْضِ عُنْصُراً وَشَرَفاً وَكَرَماً «7»

. اى عبدالرحمن! شما اصحاب من هستيد، و على بن ابى طالب از من است و من از على، او درِ دانش و علم، جانشين و وصى من است او و فاطمه و حسن و حسين بهترين و برترين مردم در تيره و شرافت و كرامت اند.

پی نوشت ها:

______________________________

(1)- الكافى: 1/ 198، باب نادر جامع فى فضل الإمام، حديث 1؛ الأمالى، صدوق: 674، المجلس السابعوالتسعون، حديث 1؛ عيون أخبار الرضا: 1/ 216، باب 20، حديث 1؛ بحار الأنوار: 25/ 120، باب 4، حديث 4؛ محجة البيضاء: 4/ 174؛ كتاب أخلاق الأئمة وآداب الشيعة.

(2)- قصص (28): 68.

(3)- احزاب (33): 36.

(4)- قلم (68): 36.

(5)- حديد (57): 21.

(6)- نهج البلاغة: 209، خطبه 93؛ بحار الأنوار: 16/ 379، باب 11، حديث 91.

(7)- ينابيع المودة: 2/ 333، باب 53، حديث 973؛ مقتل الحسين، خوارزمى: 1/ 60.