همه چیز درباره تاسوعا، عاشورا...

پیشینه، نامگذاری

عاشورا را به دهمين و دهمين روز و تاسوعا به معناي نهمين است. عاشورا از ريشة عشر به معناي ده تاسوعا هم از ريشة تسع كه به معناي نه است. در عبري روز دهم اولين ماه سال تشرين عاشورا گفته مي‌‌ شد كه برابر است با اولين ماه سال قمري. و به همين جهت دهمين روز محرم را عاشورا گويند. اگر چه اين لفظ مي تواند بر نهمين و دهمين روز هر ماه اطلاق شود، اما فقط بر نهمين و دهمين روز محرم اطلاق شده است.

در تاريخ جاهليت عاشورا از روزهاي عيد رسمي و ملي بوده و در آن روزگار در چنين روزي روزه مي گرفتند، لباس فاخر مي پوشيدند و چراغاني و خضاب مي كردند. در اسلام با تشريع روزه رمضان آن روزه فسخ شد.

عاشورا: روز تكريم انبياء

گفته اند علت نام گذاري روز دهم به عاشورا آن است كه ده نفر از پيامبران با ده كرامت در اين روز مورد تكريم الهي قرار گرفتند.
روز دهم محرم هم ياد آور و اقعه شهادت امام (ع) و يارانش مي باشد. اين روز از عظيم ترين روزهاي سوگواري به حساب مي آيد. مي توان گفت عاشورا همان دهم محرم است، چون پيامبران براي حادثه اي كه در اين روز واقع مي شود گريسته اند، در فرهنگ ديني هم چنان باقي مانده است.

عاشورا: روزه یهود

از سوي ديگر روز غلبه موسي بن عمران بر فرعون است، لذا همواره يهودي ها روزه مي گرفته اند و پيامبر وقتي مدينه مشرف شدند به ايشان خبر دادند كه يهودي ها امروز روزه اند، زيرا معتقدند كه روز غلبه موسي بر فرعون است. از اين رو حضرت موسي فرمود به شكرانه اين پيروزي روزه بگيريد، پيامبر تا شنيد فرمود: "انّا احق باحياء سنّت اخي موسي". من دستور مي دهم روز تاسوعا را هم روزه بگيريد، زيرا مقدمه و طرح پيروزي در آن روز ريخته شده است، ولي اكنون روزه گرفتن مكروه است.
در فرهنگ شيعي،‌ به خاطر شهادت امام حسين(ع) در اين روز، عظيم ترين روز سوگواري و ماتم به حساب مي آيد، زيرا بزرگترين فاجعه و ستم در مورد خاندان پيامبر انجام گرفته است؛ از اين رو امام صادق(ع) فرمود: "و أمّا يوم عاشورا فيوم أصيب فيه الحسين(ع) ضريعاً بين أصحابه و أصحابه حوله صرعي عراة؛  عاشورا روزي است كه حسين(ع) ميان يارانش كشته شد و بر زمين افتاد. ياران او نيز پيرامون او به خاك افتاده و عريان بودند".
شيعيان امام حسين(ع) در ايام محرم، به ويژه روز عاشورا عزاداري نموده و ياد و خاطرة آن روز را زنده نگه داشته اند، از اين رو اين روز به نام عاشوراي حسيني شهرت يافت. البته امويان بعد از شهادت امام حسين (ع) در اين روز شادي مي كردند. از اين رو در زيارت عاشورا آمده است: "اللّهم هذا يوم تبرّكت به بنو اميّة وابن آكلة الاكباد"

تاسوعا:

همچنانکه گفتیم پیامبر به عنوان مقدمه و طرح پيروزي، روز تاسوعا به روزه گرفتن سفارش نمود. ولي اكنون روزه گرفتن مكروه است.
در فرهنگ شيعي، روز نهم محرم روزي است كه امام حسين(ع) و يارانش در محاصره نيرهاي كوفه قرار گرفتند. روزي كه آب را به روي اهل بيت بستند، و عصر آن روز عمر بن سعد با دستوري كه از ابن زياد دريافت كرد، آماده جنگ با حسين(ع) شد. اما به دستور امام(ع) آن شب را مهلت خواستند، تا به عبادت و راز و نياز بپردازند.
اين روز به دليل اين كه بر اهل بيت سخت گذشت و شايد يكي از روزهاي بسيار سخت و مصيبت بر خاندان پيامبر بود، تاسوعاي حسيني نام گرفت. امام صادق(ع) فرمود: "تاسوعا روزي است كه حسين(ع) و اصحاب او در كربلا محاصره شدند و سپاه شاميان بر ضد آنان گرد آمد. ابن زياد و عمر سعد از فراهم آمدن آن همه سوار خوشحال شدند و آن روز، حسين(ع) و يارانش را ناتوان شمردند و يقين كردند ديگر براي او ياوري نخواهد آمد و عراقيان او را پشتيباني نخواهند كرد".
در روايتي مي خوانيم : حضرت موسي بن عمران 7در مناجات خود عرضه داشت : بار خدايا! چرا امت حضرت محمّد را بر ديگر امت ها برتري دادي ؟ خطاب آمد: به خاطر ده چيز. حضرت موسي عرض كرد: آن ده چيز كدام است تا به بني اسرائيل بگويم عمل كنند؟ فرمود: نماز، زكات، روزه، حج، جهاد، جمعه، جماعت، قرآن، علم و عاشورا. حضرت موسي عرض كرد: عاشورا چيست ؟ خطاب رسيد: عاشورا عبارت است از گريستن يا حالت گريه به خود گرفتن و نوحه و مرثيه خواندن در عزاي سبط رسول خدا6
اي موسي ! هيچ بنده اي از بندگانم بر حسين و مظلوميت او گريه و ناله نمي كند مگر اين كه اهل بهشت خواهد بود.  
ازحديثی از حضرت رضا(ع) فهميده مي شود كار كردن تنها در روز عاشورا منع شده است , نه تاسوعا; وانگهي كار در روزعاشورا حرام نيست ; مكروه است چون خير و بركت و يمن ندارد.
شايد علّت كراهتش اين باشد كه وقتي امام حسين 7با آن عظمتش براي حفظ اسلام و ناموس و شرف وانسانيت , جان خود و فرزندان و بستگان و در يك كلمه همه چيز را در راه خدا داده و با بدن چاك چاك و عريان روي خاك تقتيدهء كربلا افتاده است , شايسته نيست انسان در چنين روزي براي زندگي دنيوي ذخيره اي تهيه نمايد,بلكه بسيار به جا است در تكايا و مساجد و مجالس عزا شركت كرده و براي امام 7و خاندانش گريه نموده و حالت حزن و اندوه بگيرد.

گردآوری: یحیی جهانگیری سهروردی

پی نوشت ها: