گام نخست در الگوپذيرى قيام عاشورا اين است كه راز جامعيت اسلام در كربلا درك شود و بر اساس آن، تفسيرى صحيح از اين حادثه ارائه گردد. در صورتى اين نكته از عاشورا قابل برداشت است كه قرائتى الگوساز از آن صورت گيرد. بى ترديد پيشوايان دينى از زمان پيغمبر اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) دستور اكيد و بليغ داده اند كه بايد نام حسين بن على(ع) زنده بماند و بايد سوگوارى آن حضرت هر سال تجديد بشود. سؤال اساسى اين است كه چرا چنين دستورى داده اند و چرا اين همه به اين موضوع اهتمام داشته اند؟ از اين رو تحليل ما از قيام امام حسين(ع) تعيين كننده است.
از نگاه شهيد مطهرى حادثه عاشورا و تاريخچه آن، دو صفحه دارد؛ يك صفحه سفيد و نورانى و يك صفحه تاريك، سياه و ظلمانى. در نگاه دوم، قهرمان حادثه يزيد بن معاويه، عبيدالله بن زياد، عمر سعد، شمر وامثال اينها است. وقتى اين صفحه تاريك مطالعه شود فقط ظلم است، جنايت است و رثاء بشريت، كه هيچ چيز غير از گريه، زارى و مرثيه را نمى طلبد اما اگر صفحه مقابل مطالعه شود قهرمان اين صفحه نورانى حسين است و اهل بيت و اصحاب او. اين صفحه ديگر جنايت وتراژدى نيست بلكه حماسه است، افتخار و نورانيت است، تجلى حقيقت، انسانيت و حق پرستى است. البته هر دو صفحه اين واقعه يا بى نظير است يا كم نظير و بايد به هر دوى آنها پرداخت و آن را مورد تجزيه و تحليل عبرت آموز قرارداد، اما به قول آن استاد فرزانه: "چرا ما صفحه نورانى اين داستان را كمتر مطالعه مى كنيم در حالى كه جنبه حماسى اين داستان صد برابر بر جنبه جنايى آن مى چربد و نورانيت اين حادثه بر تاريكى آن خيلى مى چربد "[1]؛ "اگر ما صفحه نورانى تاريخ حسينى را خوانديم آن وقت از جنبه رثائى اش مى توانيم استفاده كنيم و گرنه بيهوده است "[2]؛
"پس اول بايد قهرمان بودنش براى شما مشخص بشود و بعد در رثاى قهرمان بگرييد وگرنه رثاى يك آدم نفله شده بيچاره بى دست و پاى مظلوم كه ديگر گريه ندارد و گريه ملتى براى او معنى ندارد. در رثاى قهرمان بگرييد براى اينكه احساسات قهرمانى پيدا كنيد، براى اينكه پرتوى از روح قهرمان در روح شما پيدا شود و شما هم تا اندازه اى نسبت به حق وحقيقت غيرت پيدا كنيد، شما هم عدالت خواه بشويد. شما هم با ظلم و ظالم نبرد كنيد، شما هم آزادى خواه باشيد، براى آزادى احترام قائل باشيد، شما هم سرتان بشود كه عزت نفس يعنى چه، شرف و انسانيت يعنى چه، كرامت يعنى چه؟ "[3]
بنابراين بر اساس يك تفسير كه متاسفانه رواج هم يافته است پاسخ پرسش فوق اين مى شود كه ترغيب ائمه(ع) و اهتمام آنان در برپايى عزاى حسينى "براى اين است كه تسلى خاطرى براى حضرت زهرا باشد. " در اين صورت "خيال مى كنيم حسين بن على در آن دنيا منتظر است كه مردم برايش دل سوزى كنند يا - العياذ بالله - حضرت زهرا(س) بعد از هزار وسيصد سال آن هم در جوار رحمت الهى منتظر است كه چهار تا آدم فكسنى براى او گريه كنند تا تسلى خاطر پيدا كند! "[4]
اين نگاه نه تنها حيات بخش، پويا و حركت زا نيست بلكه به تعبير شهيد مطهرى مسخره و نتيجه اى جز خرابى دين و ركود در جامعه ندارد. اما در تفسير ديگر، حركت سيدالشهدا(ع) اسوه است و براى همه آزادى خواهان وغيرتمندان عالم طوفنده و جوشان است. در اين تفسير "حسين بن على درس غيرت به مردم داد، درس تحمل و بردبارى به مردم داد، درس تحمل شدايد و سختيها به مردم داد. اينها براى ملت درسهاى بسيار بزرگى بود. پس اين كه مى گويند حسين بن على چه كرد و چطور شد كه دين اسلام زنده شد، جوابش همين است كه حسين بن على روح تازه دميد، خونها را به جوش آورد، غيرتها را تحريك كرد، عشق و ايده آل به مردم داد، حسّ استغنا در مردم به وجود آورد، درس صبر و تحمل و بردبارى و مقاومت و ايستادگى در مقابل شدايد به مردم داد، ترس را ريخت، همان مردمى كه تا آن مقدار مى ترسيدند، تبديل به يك عده مردم شجاع و دلاور شدند. "[5] از اين منظر امام حسين(ع) پيام آور اسلام است، عاشورا نمايشگاهى مى شود كه ابعاد مختلف اسلام به نمايش گذاشته شده تا انسانهاى ديگر از آن الگو بردارى كنند و در هر جامعه اى كه شرائط زمان امام حسين را پيدا كرد قيام حسينى به راه افتد. با اين تفسير امام حسين(ع) ديگر مختص به يك زمان و مكان خاص نيست، براى هميشه تاريخ است وچون روحى در كالبد اجتماع حضور دارد. براى همين درسهاى بزرگ است كه استاد مطهرى اصرار دارد حادثه كربلا در وجهه حماسى آن مورد تحليل قرار گيرد و به يك سوژه بزرگ براى مسلمانان تبديل گردد:
"اين كه من تأكيد مى كنم كه حماسه حسينى و حادثه كربلا و عاشورا بايد بيشتر از اين جنبه مورد استناد ما قرار بگيرد، به خاطر همين درسهاى بزرگى است كه اين قيام مى تواند به ما بياموزد. من مخالف رثاء و مرثيه نيستم، ولى مى گويم اين رثاء و مرثيه بايد به شكلى باشد كه در عين حال آن حس قهرمانى حسينى را در وجود ما تحريك و احيا كند. حسين بن على يك سوژه بزرگ اجتماعى است. حسين بن على در آن زمان يك سوژه بزرگ بود، هر كسى كه مى خواست در مقابل ظلم قيام كند، شعارش "يا لثارات الحسين "[6] بود. امروز هم حسين بن على يك سوژه بزرگ است، سوژه اى براى امر به معروف و نهى از منكر، براى اقامه نماز، براى زنده كردن اسلام، براى اين كه احساسات و عواطف عاليه اسلامى در وجود ما احيا بشود. "[7]
پي نوشت ها:
1. شهيد مطهرى، مرتضى، حماسه حسينى، مجموعه آثار، ج 17، ص 668.
2. همان، ص 33.
3. همان، ص 32.
4. همان، ص 33.
5. همان، ص 59.
6. مسند الامام الرضا، ج 1، ص 148.
7. حماسه حسينى، مجموعه آثار، ج 17، ص 59.
منبع : پيام هاي عاشورا و خطر تحريف،مهدي پور حسين
