چنين حالتى كه از سفارشات بسيار مهم پيامبر است و در هر فرصتى مردم را به آن توجه داده اند ، اگر با تمرين در باطن انسان تحقق يابد ، انسان را به عرصه گاه قناعت و شكرگزارى مى كشاند و از هجوم حرص و طمع كه محصول تلخ چشم هم چشمى است در مصونيت مى برد .
انسان ها بنا به فرموده ى قرآن مجيد به خاطر مصالحى از نظر رزق و روزى و مال و منال يا در وسعت و گشايشند يا در مضيقه و تنگى .پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد :در هر مرتبه اى از امور مادى هستى براى اين كه سپاسگزار خدا باشى و قدر نعمت هاى او را بدانى و به داده ى حق كه بر اساس مصلحت و حكمت است قانع باشى ، به مادون خود بنگر و از چشم دوختن به مافوق خويش چشم بپوش ; زيرا هنگامى كه در امور مادّى به مافوق خود چشم بدوزى ، ديو حرص و آز و شيطان، طمع و زياده خواهى تو را وادار مى كند كه همه ى همّ و غمّ و فكر و انديشه ى خود را در به دست آوردن متاع دنيا و مال و ثروت به كار گيرى تا با مافوق خود مساوى و برابر شوى ، يا از او پيشى گيرى ; و اگر در اين زمينه نتوانى از راه مشروع اين راه را بپيمايى بى ترديد تو را در راه نامشروع مى اندازد تا با غارت مال مردم و رشوه و غصب و پايمال كردن حقوق ديگران خود را با مافوق خود برابر و يكسان سازى ! ولى اگر در اين زمينه به مادون خود بنگرى كه در چه مضيقه و تنگى كمر شكنى قرار دارد ، و براى لقمه نانى و به دست آوردن آنچه براى زندگى اوليه لازم دارد چه رنج و زحمتى را متحمل مى شود و چه مشكلاتى را بر خود هموار مى نمايد ، به آنچه در اختيار دارى و تا حدى زندگى تو و خانواده ات را اداره مى كند و از بسيارى از مشكلات و سختى ها در امانى ، قناعت مىورزى و به شكرگزارى و سپاس خدا برمى خيزى و از هيجانات روحى و عصبى به سلامت مى مانى ، و از بسيارى از گناهان كه در اين مسير به ناچار پيش مى آيد در مصونيت قرار مى گيرى .قرآن مجيد در اين زمينه در سوره ى حجر مى فرمايد :( لاَ تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّنْهُمْ ) .ديده ى خود را ] به رغبت و ميل [ به آنچه از نعمت هاى مادى به گروه هايى از آنان ] ناسپاسان و كافران [ داده ايم مينداز .نعمت هاى مادّى امورى ناپايدارند ، سختى هايى كه از آنها به انسان به اينكه خداى متعال پيامبر خود را از نگاه كردن به نعمتهاى مادى و . . . كافران نهى مى كند به اين دليل است كه توجه او را به اين مطالب جلب نمايد كه ما بهترين نعمتها را به تو عنايت كرديم كسى كه بهترين نعمت را دارد ديگر معنا ندارد كه به مسائل بى ارزش مادى چشم بدوزد ; چرا كه در آيه ى قبل از اين آيه ى شريفه مى فرمايد : ( وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعاً مِنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ ) ما به تو سوره ى حمد و قرآن عظيم داديم . بنابراين هر فردى كه به اين مطالب با دقت توجه كند و بداند كه سرمايه اى همچون قرآن و اهل بيت عصمت و طهارت (عليهم السلام) را دارد ، نبايد در هيچ زمانى احساس نياز به مسلمانان نمايد تا چه رسد كه به خاطر مسائل مادى و امور دنيوى بر كافران و سركشان و ناسپاسان و فاسدان چشم بدوزد .شكل هاى مختلف مى رسد كم نيست ، حفظ و نگاهداريش بسيار مشكل است . منبع هجوم هم و غم و اندوه و غصه مى باشد ، مگر اين كه از راه حلال به دست آيد و در راه خير براى تبديل شدنش به توشه ى آخرت مصرف شود ; بنابراين به خودى خود چيز باارزشى نيست كه ديده ميل و رغبت تو را به جانب خود جلب كند و در برابر نعمت هاى عظيم معنوى قابل ارزش و اهميت باشد .در سوره ى طه مى فرمايد :
( وَلاَ تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجاً مِّنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى ).ديده ى ] ميل و رغبت [ خود را به نعمت هاى مادى كه به گروه هايى از آنان ] كافران و ناسپاسان [ داده ايم باز مگشا ، اينها شكوفه هاى ] پرپر شدنى و از دست رفتنى و زودگذر [ زندگى دنياست ، ] به آنان داده ايم [ تا آنها را ] به وسيله ى آنها [ بيازماييم ; و آنچه پروردگارت به تو روزى داده است براى تو بهتر و پايدارتر است .بسيار افراد تنگ نظرى كه همواره مراقب اين و آن هستند كه اينان چه دارند و آنان چه دارند و مرتباً وضع مادى خود را با ديگران مقايسه مى كنند و از كمبودهاى مادى در اين مقايسه رنج مى برند ، هرچند آنان كه مورد چشم هم چشمى اينانند آن امكانات را به بهاى از دست دادن ارزش انسانى و استقلال شخصيت به دست آورده باشند ، در زندگى شكست خورده و سرخورده مى باشند ; چرا كه به خاطر نظر به زندگى ديگران از زندگى خود راضى نخواهند بود .اين طرز تفكر كه نشانه ى عدم رشد كافى و احساس حقارت درونى و كمبود
همت است ، يكى از عوامل مؤثر عقب ماندگى در زندگى حتى در زندگى مادى است .كسى كه در خود احساس شخصيت مى كند به جاى اين كه گرفتار چنين مقايسه ى زشت و رنج آورى شود ، نيروى فكرى و جسمانى خود را در راه رشد و ترقى خويش به كار مى گيرد و به خود مى گويد :من از نظر استعداد و قدرت و همت چيزى از ديگران كم ندارم و دليلى ندارد كه نتوانم از آنان پيشرفت بيشترى كنم . من چرا چشم به مال و مقام آنان بدوزم من خودم بهتر و بيشتر توليد مى كنم .اصلا زندگى مادّى هدف و همّت او نيست . او آن را مى خواهد ولى تا آنجا كه به معنويت او كمك كند ; و به دنبال آن مى رود ، اما تا جايى كه استقلال و آزادگى او را حفظ نمايد ، نه حريصانه به دنبال آن مى دود و نه همه چيزش را با آن مبادله مى كند كه اين مبادله ى آزاد مردان و بندگان خدا نيست ، و نه به صورتى زندگى مى كند كه نيازمند و محتاج ديگران گردد .از پيامبر اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم) روايت شده است :مَن رَمى بِبَصَرِه مَا فِى يَدِ غَيرِهِ كَثُرَ هَمُّه وَلَم يَشْفِ غَيظُه.كسى كه ديده ى خود را به آنچه از ( نعمت هاى مادى ) در اختيار ديگران است بدوزد همواره اندوهناك و غمگين خواهد بود و آتش خشم در دلش فرو نخواهد نشست .
بر گرفته از کتاب زیباییهای اخلاق استاد حسین انصاریان
