انتخاب روش پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم) چه در عمل و چه در گفتار و چه در اخلاق ، در حقيقت انتخاب صراط مستقيم ، و اجراى اين حقايق با نيت پاك بندگى خدا و آراسته شدن به عرفان عملى است .عارف واقعى در اسلام جز انسانى كه پس از روشن بودن قلبش به نور ايمان آراسته به اين حقايق است كسى نيست .عارفى كه شيخ الرئيس ابن سينا در اشارات مى گويد :عارف خواستار حق اوّل است و فقط شيفته ى اوست نه چيز ديگر ، و او را بر همه چيز ترجيح مى دهد و از اين جهت او را مى پرستد ; زيرا فقط او را شايسته ى پرستش مى داند .چنين انسانى است كه قلبش تسليم خدا و باور دارنده ى قيامت و مطيع فرامين خدا و رسول و آراسته به مكارم اخلاقى و فضايل معنوى است .صدر المتألّهين فيلسوف بزرگ اسلامى و عارف نامدار مى فرمايد :مراتب قوّه ى عمليّه چهار قسم است :
1 ـ تهذيب و پيرايش منش ظاهر ، با به كار گرفتن قوانين آسمانى قرآن ، مانند قيام به عبادات و كفّ نفس از مشتهيات ممنوعه كه زمينه ى سازش روزه دارى است .
2 ـ پاك كردن درون از عادت هاى زشت و بد و خلق و خوى ناپسند و پست .
3 ـ آرايش نفس و روان با صورت هاى قدسى .
4 ـ فنا و نيستى در ذات خود با ملاحظه ى جمال و جلال حضرت ربّ العالمين .
اين كه در روايتى از رسول خدا نقل شده :
مَا أخلصَ عَبد للهِ أربعينَ صَباحاً إلاَّ جَرَت يَنابِيعُ الحِكْمةِ مِن قَلبِه عَلى لِسانهِ .عبد خود را به مدت چهل روز براى خدا خالص نمى كند ، مگر اين كه چشمه هاى حكمت از دلش بر زبانش جارى مى شود .منظور از اين خلوص ، يقيناً خلوص نيّت و پاك كردن باطن از همه ى رذايل و پاكيزه كردن ظاهر از خبائث اعمال است .عطار عارف نامدار در اين زمينه مى فرمايد :
هر كه باشد اهل ايمان اى عزيز *** پاك دارد چار چيز از چار چيز
از ريا اوّل زبان را پاك دار *** خويشتن را بعد از اين مؤمن شمار
پاك دار از كذب و از غيبت زبان *** تا كه ايمانت نيفتد در زبان
پاك اگر دارى عمل را از ريا *** شمع ايمان تو را باشد ضيا
چون شكم را پاك دارى دارى از حرام *** مرد ايمان دار باشى والسلام
هر كه دارد اين صفت باشد شريف *** ور ندارد دارد ايمان ضعيف
هر كه باطن از حرامش پاك نيست *** روح او را ره سوى افلاك نيست
هر كه را اندر عمل اخلاص نيست *** در جهان از بندگان خاص نيست
هر كه را كارش براى حق بود *** كار او پيوسته با رونق بود
برگرفته از کتاب زیباییهای اخلاق استاد حسین انصاریان
