یكی از روش ها برای تعیین گناه كبیره، هر گناهی است كه دینداران آن را بزرگ می‌دانند به طوری كه ثابت شود كه در تمام دوره‌ها تا زمان ائمه و پیغمبر ـ علیهم السّلام ـ ، نزد هر دینداری بزرگ بوده است. پس آن گناه كبیره خواهد بود؛ مانند هتك احترام و اهانت كردن به مقدسات و محترمات دینی ـ یعنی آنچه لزوم احترامش در دین امر بدیهی باشد. مانند قرآن مجید، كعبه معظمه، مساجد، مشاهد مشرفه حتی تربت حسینی ـ علیه السّلام ـ و در اینجا به حرمت اهانت و وجوب تعظیم هر یك از امور مزبور و احكام آنها به طور اختصار اشاره می‌شود.
هتك قرآن
احترام قرآن ضروری مذهب است: نزد هر مسلمانی بدیهی است كه از قرآن كه كلام حضرت آفریدگار است، عزیزتر و شریف‌تر و لازم الاحترام‌تر در عالم اسلام، چیزی نیست. و رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ آن را ثقل اكبر یاد فرموده كه دو چیز پربها بین شما مسلمانان پس از خود می‌گذارم: آنكه بزرگتر است قرآن است، كوچك‌تر اهل بیت من[1] (علی و حسن و حسین و اولاد طاهرین ایشان و سلسله‌ی جلیله سادات).
بهترین ثواب‌ها: ضمن حدیث طولانی در باب عظمت شأن قرآن، حضرت باقر ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «روز قیامت قرآن می‌گوید: خدایا بعضی از بندگانت حرمت مرا نگه داشته و مرا حفظ نموده و چیزی از مرا ضایع نكرد. و بعضی دیگر مرا ضایع كرد و حق مرا خوار شمرد و مرا تكذیب نمود.» خدای تعالی می‌فرماید: «به عزت و جلال و رفعت مقامم سوگند، امروز بهترین ثواب را برای تو بدهم و دردناك‌ترین كیفر را به خاطر تو بكنم.»[2] و حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «خدای جبار می‌فرماید: به عزت و جلالم و بلندی مقامم سوگند، هر آینه امروز گرامی می‌دارم كسی را كه تو را گرامی داشته و خوار می‌كنم كسی را كه تو را خوار كرده است.»[3]
بالجمله، بر هیچ مسلمانی پوشیده نیست كه اهانت كردن به قرآن مجید، گناه كبیره است و اهانت به خدا و پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ است. رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ فرمود: «من نخستین كسی هستم كه بر خدای عزیز جبار روز قیامت وارد می‌شود با كتاب او و خاندانم. سپس امت من وارد می‌شوند، من از امتم می‌پرسم شما با كتاب خدا و با خاندانم چه كردید.»[4]
معنی اهانت به قرآن و حكم آن: تشخیص اهانت، با عرف است. هر گفتار و كرداری درباره‌ی قرآن مجید كه در عرف خوار كردن آن خوانده شود و آن گفتار یا كردار را موجب هتك قرآن بدانند، حرام و كبیره است. البته این در صورتی است كه اهانت به قرآن از روی استخفاف و اهانت به اصل دین و شریعت حضرت سید المرسلین ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ نباشد. و همچنین اهانت به قرآن را نیز حلال نداند و گرنه عملش موجب كفر و ارتداد از دین می‌شود. زیرا حرمت اهانت به قرآن از ضروریات دین است. بنابراین، اگر كسی قرآن مجید را لگد مال كند، یا آن را در نجاست اندازد، چون ظاهر عملش اهانت به اصل دین و انكار حرمت قرآن مجید است،كافر و ریختن خونش مباح می‌شود. مگر اینكه بگوید در حال غضب و بی‌اختیاری بودم و درباره‌اش احتمال هم داده شود كه از حال طبیعی بیرون بوده است. در این جا مناسب است به پاره‌ای نكات مهم درباره‌ی اهانت و و جوب احترام قرآن مجید تذكر داده شود:
1ـ جلد قرآن و غلاف آن و همچنین ورق‌های آن (یعنی جاهایی كه خطوط قرآنی بر آن نیست مانند حواشی) نیز مانند خطوط قرآن در حرمت هتك است. بنابراین نجس كردن آنها نیز حرام است اگر موجب هتك باشد، و در این صورت پاك كردن آن واجب می‌شود.
2ـ نوشتن قرآن با مركب نجس حرام است و اگر با مركب نجس نوشته گردد یا پس از نوشته شدن نجس گردد، طاهر كردن آن واجب می‌شود. و اگر نشود باید آن را محو كرد.
3ـ دادن قرآن به دست كافر حرام است. اگر موجب هتك قرآن یا مس كردن خطوط آن بشود. و بعضی از علما فرموده‌اند: مطلقاً جایز نیست و گرفتن آن از دست كافر واجب است.
4ـ هرگاه قرآن مجید، یا ورقی از آن، یا دعایی كه از معصوم رسیده، یا انگشتری كه بر آن اسم خدا نقش است، یا تربت حسینی ـ علیه السّلام ـ و مانند اینها از محترمات دینی و مذهبی كه هتك آنها حرام و احترامش واجب است. اگر خدای نكرده در مستراح بیفتد واجب است فوراً بیرون آورده شود و طاهر گردد. هر چند مستلزم مخارج زیادی بشود و تا بیرون آورده نشد، تخلیه كردن در آن مستراح حرام است. و چنانچه بیرون آوردنش ممكن نباشد، باید آن را مسدود كنند تا در آن تخلیه نشود.
آنچه از وجوب اخراج و تطهیر و غیره ذكر شد، اختصاص به صاحب آن یا نجس كننده‌ی آن ندارد بلكه بر هر مسلمانی كه خبر شد، واجب است به وجوب كفایی. (اگر هر كس انجام دهد از دیگران ساقط می‌شود) و اگر هیچ كس انجام ندهد، همه كسانی كه آگاه شدند مسئول و مؤاخذند.
5ـ مس كردن خط قرآن برای شخص محدث، (یعنی كسی كه برای نماز خواندن باید وضو و غسل داشته باشد) حرام است. خواه به دست مس كند یا به اعضای دیگر یا به لب.[5]
و چون فروعات این حكم زیاد است برای دانستن آنها به رساله‌ی عروه الوثقی مراجعه شود.[6]
6ـ شیخ انصاری علیه الرحمه در خاتمه‌ی مكاسب محرمه می‌فرماید: جماعتی از فقها تصریح كرده‌اند: خرید و فروش قرآن مجید حرام است و برای مدرك این حكم، روایتی نقل نموده و مقام را گنجایش آن و بحث درباره‌ی آنها نیست. و بنابراین باید فقط به عنوان جلد و اوراق، قرآن را مورد خرید و فروش قرار داد نه خطوط مباركه را. و بهترین این است كه پولی كه مشتری می‌دهد، به عنوان هدیه بدهد، نه بهای قرآن. و فروشنده هم قرآن را كه می‌دهد، به عنوان هدیه بدهد نه فروش.
تذكر لازم: هر چه شخص از عوالم معرفت بیشتر بهره برده و عظمت حضرت آفریدگار را بیشتر درك نماید، قرآن مجید كه كلام او است، نزدش عظیم‌تر است. و آنچه بتواند در رعایت ادب و احترام و تعظیم آن كوشش خواهد كرد. با اینكه خود را هم از ادای حق قرآن مقصر می‌بیند. چنین شخصی هیچگاه دست بی‌وضو به قرآن نمی‌زند. یعنی در حال حدث حتی جلد و حواشی قرآن را هم مس نمی‌كند، و با دست متنجس هر چند خشك هم باشد، آن را مس نمی‌كند، و در حال حدث آن را با خود حمل نمی‌كند. و اگر قرآن مجید با او است همیشه با طهارت است. و هنگام نشستن، پشت به آن نمی‌كند. پاها را رو به آن دراز نمی‌نماید. و چیزی روی آن قرار نمی‌دهد و هنگام خواندن رو به قبله با ادب نشسته، و با حضور قلب و تأنی و تأثر از مواعظ آن تلاوت می‌كند و چون فرمان پروردگار او است،[7] اگر دیگری آن را تلاوت كند گوش می‌دهد و رعایت ادب می‌كند. اگر در مجلسی است كه اهل آن رعایت ادب نمی‌كنند و استماع قرآن نمی‌نمایند نمی‌خواند.[8]
در كتاب گلزار اكبری، گلشن 51 نقل نموده از ابو الوفاء هروی كه گفت: من در مجلس پادشاه قرآن می‌خواندم و ایشان استماع نمی‌نمودند و سخن می‌گفتند. پیغمبر ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ را به خواب دیدم كه رنگ مباركش متغیر بود، فرمود: «اتقرء القرآن بین یدی قوم و هم یتحدثون ولا یستمعون و انك لا تقرء بعد هذا الا ماشاء الله» یعنی آیا قرآن را برای كسانی می‌خوانی كه با هم سخن می‌گویند و آن را استماع نمی‌كنند و تو به سبب رعایت ادب نكردنت بعد از این نتوانی خواند مگر آنچه خدا بخواهد.
بعد از آن بیدار شدم و گنگ شده بودم، اما چون فرموده بود الا ما شاء الله امید داشتم كه زبانم آخر خواهد گشود تا مدت چهار ماه در همان محلی كه آن خواب را دیده بودم باز رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ را در خواب دیدم، فرمود: «قد تبت» حتماً توبه كرده‌ای. گفتم: بلی یا رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ . فرمود: من تاب تاب الله علیه هر كه رجوع به خدا كند خدا هم به مغفرت به او رجوع خواهد فرمود. بعد از آن فرمود: اذا كنت بین یدی قوم تقرء كلام الله فاقطع قرائتك حتی یسمعوا كلام رب العزه یعنی هرگاه نزد قومی قرآن می‌خوانی، پس ترك كن قرائتت را تا هنگامی كه گوش دهند كلام خداوند را. و چون بیدار شدم زبانم گشوده بود. (و در گلشن 80، حكایاتی از آثار احترام و اهانت به مقدسات دینی ذكر نموده، به كتاب مزبور مراجعه شود.) ناگفته نماند چنانچه هتك قرآن مجید حرام و گناه كبیره است، همچنین دعاهایی كه از معصومین ـ علیهم السّلام ـ رسیده مانند صحیفه سجادیه و احادیث و روایت وارده از آن بزرگواران، هتك آنها نیز حرام است. مثل اینكه اینها را به زمین زند یا پا بر آنها گذارد و نظائرش كه در عرف هتك دانسته شده.
هتك كعبه
پس از قرآن، هیچ چیز در عالم اسلام، عزیزتر و شریف‌تر از كعبه معظمه نیست. و این مطلب نزد هر مسلمانی بدیهی است به طوری كه بدون تردید هتك آن را گناه كبیره بلكه بعض مراتب آن را موجب ارتداد و كفر می‌دانند. چنانچه درباره‌ی قرآن مجید ذكر شد. صدوق ـ علیه الرحمه ـ از حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ نقل می‌فرماید: «جز این نیست كه برای خداوند سه چیز محترم است كه در حرمت و شرافت و لزوم رعایت مثل آنها چیزی نیست: او، قرآن مجید است كه حكمت خداوند و نور او است. دوم، خانه‌ی او است كه آن را برای مردم قبله قرار داده است. سوم، عترت پیغمبر ـ صلوات الله علیهم ـ یعنی آل محمد ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ ».[9]
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ان القرآن هو الثقل الاكبر و ان وصیی هذا و ابنای و من خلفهم من اصلابهم هم الثقل الاصغر (سفینه البحار، ج1، ص132).
[2] . فیقول الله تعالی و عزتی و جلالی و ارتفاع مكانی لاثیبن علیك الیوم احسن الثواب ولا عاقبن علیك الیوم الیم العقاب (اصول كافی، ج2، ص597).
[3] . فیقول الجبار و عزتی و جلالی و ارتفاع مكانی لاكرمن الیوم من اكرمك ولاهینن من اهانك (اصول كافی، كتاب فضل قرآن، حدیث 14، ج2، ص602).
[4] . قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ انا اول و افد علی العزیز الجبار یوم القیمه و كتابه و اهل بیتی ثم امتی ثم اسئلهم ما فعلتم بكتاب الله و باهل بیتی (اصول كافی ـ كتاب فضل القرآن، حدیث 4، ج، ص600).
[5] . برای دانستن مدارك و روایات این احكام به كتاب طهارت وسائل الشیعه ابواب الوضوء باب 12 مراجعه شود.
[6] . عروه الوثقی ـ فصل فی غایات الوضوء مسأله‌ی 3 تا 19.
[7] . و اذا قرء القرآن فاستمعوا له و انصتوا (سوره‌ی 7، آیه‌ی 207).
[8] . پاره‌ای از این امور جزء‌مكروهات در رساله‌های عملیه ذكر شده.
[9] . ان لله عزوجل حرمات ثلث لیس مثلهن شیء كتابه و هو حكمته و نوره و بیته الذی جعله قبله للناس و عتره نبیكم (خصال صدوق ـ علیه الرحمه ـ ص146).
منبع : پایگاه اندیشه قم
