خروج از خانه‏

منابع مقالہ : کتاب عرفان اسلامى    ج 4  نوشتہ : حضرت آیت اللہ حسین انصاریان

 امام صادق عليه السلام مى فرمايد:

بيرون رفتنت از خانه يا براى طاعت از حق و انبيا و امامان عليهم السلام باشد، يا علت خروجت مسئله اى از مسائل دين الهى.

آنچه در اسلام خير و نيكى شناخته شده، انجام آن اطاعت از امر حق و به جاى آوردن آن عبادت و بندگى خداست. خروج از منزل اگر به نيت كار خير و انجام يك برنامه نيك و گره گشايى از كار مسلمانان باشد، در حقيقت گردش و حركت در مدار طاعت خداست.

نيّات خروج در روايات

در زمينه نيّت هر كار خير و عمل نيكى كه انسان به هنگام خروج از خانه داشته باشد، روايات مهمى در كتب اسلامى وارد شده است كه به بعضى از آن روايات اشاره مى شود.

قالَ رَسُولُ اللّهِ: مَنْ أَصْبَحَ لا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ «1».

نبىّ اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: هركس صبح كند و تصميم به قيام جهت امور مسلمانان نداشته باشد، مسلمان نيست.

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله أَنْسَكُ النّاسِ نُسُكاً أَنْصَحُهُمْ جَيْباً وَأَسلَمُهُمْ قَلْباً لِجَميعِ الْمُسْلِمينَ «2».

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداپرست ترين مردم آن كس است كه نسبت به مردم خيرخواه تر و دل پاك تر براى تمام مسلمانان باشد.

قالَ: سَمِعْتُ أَباعَبْدِاللّهِ عليه السلام يَقُولُ: عَلَيْكَ بِالنُّصْحِ لِلّهِ في خَلْقِهِ فَلَنْ تَلْقاهُ بِعَمَلٍ أَفْضَلَ مِنْهُ «3».

راوى مى گويد شنيدم امام صادق عليه السلام فرمود: بر تو باد كه خيرخواه خلق باشى و اندرزگوى آنان كه به كارى بهتر از آن با حضرت حق برخورد نكنى.

عَنْ أبي عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: الْخَلْقُ عِيالُ اللّهِ فَأَحَبُّ الْخَلْقِ إِلَى اللّهِ مَنْ نَفَعَ عِيالَ اللّهِ وَأَدْخَلَ عَلى أَهْلِ بَيْتٍ سُرُوراً «4».

امام صادق عليه السلام فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمودند: خلق روزى خور و عيال خدايند و محبوبترين مردم نزد خدا كسى است كه به عيال خدا سود دهد و براى خانواده اى سرور و شادى فراهم كند.

سُئِلَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: مَنْ أَحَبُّ النّاسِ إلَى اللّهِ؟ قَالَ أَنْفَعُ النّاسِ لِلنّاسِ «5».

از پيامبر صلى الله عليه و آله پرسيدند: محبوب ترين مردم نزد خدا كيست؟ فرمود:

سودمندترين مردم براى مردم.

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: مَنْ رَدَّ عَنْ قَوْمٍ مِنَ الْمُسْلِمينَ عادِيَةَ ماءٍ أَوْ نارٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّة.

پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه از مسلمانان ضرر هجوم آبى يا آتشى را بگرداند، بهشت بر او واجب مى شود.

آرى، با نيت اين برنامه ها هركس از خانه خارج شود، خروج او خروج در طاعت و عبادت خداست؛ اگر تمام مرد و زن مسلمان در بيرون رفتن از خانه با چنين قصد و نيتى خارج گردند بسيارى از مشكلات مردم حل خواهد شد و زندگى بر همگان آسان خواهد گشت.

در روايات مهم اسلامى آمده كسى كه از خانه خود براى صله رحم و رسيدگى به مشكلات اقوام وخويشان خود قدم بردارد، ثواب آن قدم در پيشگاه حضرت دوست ثوابى عظيم و فوق العاده است.

في مَناهِى النَّبِيِّ قالَ: مَنْ مَشى إِلى ذي قَرابَةٍ بِنَفْسِهِ وَمالِهِ لِيَصِلَ رَحِمَهُ أَعْطاهُ اللّهُ عَزَّ وَجَلَّ أَجْرَ مِأَةِ شَهيدٍ وَلَهُ بِكُلِّ خُطْوَةٍ أرْبَعُونَ أَلْفَ حَسَنَةٍ وَيَمْحى عَنْهُ أرْبَعُونَ أَلْفَ سَيِّئَةٍ وَيَرْفَعُ لَهُ مِنَ الدَّرَجاتِ مِثْلُ ذلِكَ وَكَأَنَّما عَبَدَ اللّهَ مِأَةَ سَنَةٍ صابِراً مُحْتَسِباً «6».

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه با جان و مال براى صله رحم حركت كند، ثواب صد شهيد در نامه عملش نوشته مى شود و براى او به هر قدمى چهل هزار حسنه و پاك شدن چهل هزار گناه است و به همين صورت داراى درجات است و گويى خدا را صد سال صابر و محتسب عبادت كرده است.

امام سجاد عليه السلام فرمود:

هيچ قدمى نزد خداوند محبوب تر از اين دو قدم نيست: قدمى كه مؤمنى بر مى دارد و با آن صف جهاد را محكم مى كند و قدمى را كه براى صله رحم برمى دارد «7».

امام صادق عليه السلام فرمود:

صله رحم و نيكى به مردم حساب قيامت را آسان و آدمى را از گناه حفظ مى كند، به رحم خود برسيد و با برادران نيكى كنيد، گرچه به خوبى سلام كردن و جواب سلام باشد «8».

امام باقر عليه السلام فرمود:

على عليه السلام مى فرمود: ما اهل بيتى هستيم كه دستور داريم اطعام طعام كرده و به داد مصيبت زده رسيده و به هنگامى كه مردم در خوابند نماز بخوانيم «9».

امام صادق عليه السلام فرمود:

براى نماز از خانه درآمده و به مسجد حاضر شويد، براى مردم همسايه نيكى باشيد، اقامه شهادت كنيد و در تشييع جنازه حاضر گرديد، شما را جز زندگى با مردم چاره اى نيست كه حيات كسى بى نياز از مردم نمى باشد؛ ما آن قدر با مردم خون گرميم كه حتى در كنار جنازه آنان حاضر مى شويم، بر شماست كه با مردم به مانند ما ائمه رفتار كنيد، تا مردم اهل اسلام و ايمانند؛ اگر بخواهيد از مردم جدا گرديد، از هواپرستان جدا شويد. سپس حضرت فرمود: نماز را نيكو به جا آوريد و براى آخرت و به نفع خويش عمل كنيد كه مردى نسبت به امر دنيا زرنگ است، مى گويند: فلانى زرنگ است ولى زرنگ واقعى فقط زرنگ نسبت به آخرت است «10».

پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود:

اگر كسى شما را دعوت كرد اجابت كنيد، به عيادت مريض برويد، هديه را بپذيريد و به احدى از مسلمانان ظلم نكنيد «11».

قالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله: سائِلُوا الْعُلَماءَ، وَخالِطُوا الْحُكَماءَ، وَجالِسُوا الْفُقَراءَ «12».

پيامبر عزيز خدا صلى الله عليه و آله فرمود: از علما بپرسيد، با حكما همنشين شويد و با فقرا مجالست كنيد.

حقوق مؤمن بر مؤمن

معلى بن خنيس به حضرت صادق عليه السلام عرضه داشت:

حق مؤمن بر مؤمن چيست؟ حضرت فرمود: هفت حق واجب است كه مخالفت با هريك، خروج از ولايت خدا و طاعت اوست!! عرضه داشتم: آن ها چيستند؟

فرمود: اى معلى! دوست توام و بر تو مى ترسم كه اين حقوق را بگويم و تو ضايع كنى و در مقام حفظش بر نيايى و بدانى و عمل ننمايى.

عرضه داشتم: «لا قوة الا باللّه».

فرمود: آسان ترين حق اين است كه دوست بدارى براى او آنچه را براى خود دوست دارى و نخواهى براى او آنچه را براى خود نمى خواهى.

حق دوّم: در برآوردن حاجتش حركت كرده و كوشش كنى و خشنودى و رضاى او را بجويى و با گفتارش مخالفت ننمايى.

حق سوّم: با نفس و مال نسبت به او توجه كنى و با دست و قدم و زبان به او يارى دهى.

حق چهارم: ديدبان و دليل و آيينه و پوشش او باشى.

حق پنجم: تو سير نباشى او گرسنه، تو پوشيده نباشى او برهنه، تو سيراب نباشى او تشنه.

حق ششم: اگر براى تو زن و خدمتكار هست، ولى او بدون زن و خدمتكار است، خدمتكار خود را به خانه او فرستى كه لباسش را بشويد و طعامش را آماده كند و رختخوابش را پهن نمايد كه اين ها حقوق بين تو و اوست.

حق هفتم: قسمش را تصديق كنى، دعوتش را اجابت نمايى، به تشييع جنازه اش حاضر شوى و در مرضش از او عيادت نمايى، بدنت را براى حل مشكلش آماده كنى، كارى كنى كه حاجتش را مجبور نشود از تو بخواهد، بلكه به محض فهميدن حاجت او به قضاى حاجتش اقدام كنى، چون اين حقوق را به جاى آوردى ولايت و دوستى ات را به او متصل و از آن جانب به ولايت حق متصل شده است «13»!!

قالَ أبُوعَبْدِاللّهِ عليه السلام: أَحْسِنْ يا إسحاقَ إلى أَوْلِيائي ما اسْتَطَعْتَ فَما أَحْسَنَ مُؤْمِنٌ إلى مُؤْمِنٍ وَلا أَعانَهُ إلّاخَمَشَ وَجْهُ إبليسَ وَقَرَّحَ قَلْبُهُ «14».

امام صادق عليه السلام فرمود: اى اسحاق! به دوستانم تا جايى كه مى توانى نيكى كن كه مؤمن به مؤمن نيكى نمى كند مگر اين كه صورت ابليس لطمه خورده و قلبش پر از هم و غم مى گردد.

امام صادق عليه السلام فرمود:

مؤمن، برادر مؤمن و چشم او و راهنماى اوست، به او خيانت نمى كند و خذلان او را نمى خواهد، مؤمن براى مؤمن بركت است، دو مؤمن وقتى وارد منزل مؤمنى مى شوند و آن مؤمن گرسنگى آن ها را برطرف مى نمايد بهتر از آزاد كردن يك بنده است؛ وقتى مؤمنى به مؤمنى قرض بدهد به خاطر خدا، اجرش همانند صدقه است و وقتى مؤمن براى حل مشكل مؤمن قدم بردارد، به هر قدمى حسنه اى به او عنايت مى شود و سيئه اى از او محو مى گردد و درجه اى از او بالا مى رود و پس از آن به ده حسنه رسيده و ده حاجتش برآورده مى گردد و مؤمنى كه پشت سر مؤمن دعا كند، ملكى مى گويد همانند اين براى خود تو است و مؤمنى كه غمى از دل مؤمن بر دارد خدا غمى از غم هاى آخرت او برمى دارد و مؤمنى كه مظلومى را كمك دهد برايش از روزه يك ماه و اعتكاف در مسجد الحرام بالاتر است و هرگاه مؤمنى مؤمن را يارى دهد، خدا در دنيا و آخرت او را يارى دهد «15».

در اين زمينه ها روايات بسيارى وجود دارد؛ كه وظيفه انسان را به هنگام خروج از خانه معين كرده و مى خواهد انسان مسلمان به هنگام خروج از خانه فقط براى طاعت و امور دين خارج گردد، چون به اين نيت خارج شود و نيت خود را در تمام زمينه ها عملى سازد خروجش خروج طاعت و موقعيتش در پيشگاه حضرت ربوبى بهترين موقعيت خواهد گشت.

راستى چه پر ارزشند آن بزرگوارانى كه به قصد خدمت به اسلام و مسلمانان از خانه خارج مى شوند.

در راه خدمت به خلق

يكى از بزرگان داستان مهمى برايم نقل كرد از اوايل جنگ جهانى اوّل در تهران كه در آن درس و عبرت و پند براى همگان است.

مردى بود متقى، با فضيلت، بزرگوار و آراسته به تربيت الهى و داراى روح ملكوتى كه در بازار تهران داراى يك مغازه بود.

درآمد مالى خود را دو تقسيم كرده بود، قسمتى را براى مخارج خانه خود گذاشته بود و سهم ديگر را براى رفع نياز نيازمندان.

بدون انجام كار خير راحت نبود، دلش مالامال از غم براى مسلمانان بود، كار نيكى نبود مگر آن كه در آن سهم داشته باشد. از خانه جز براى كار خير و طاعت حق و امرى از امور اسلام خارج نمى گشت.

روزى از خانه مطابق با نيت هميشگى خود خارج شد، ولى آن روز به كار خيرى برنخورد، با كمال اندوه و تأسف به خانه برگشت، به همين سبب ميلى به غذا نداشت، خوابش نمى برد، ناراحت و رنجيده بود.

ساعت ها از شب مى گذشت، شهر به خواب رفته بود، اما ديده او بيدار بود، لباس پوشيد و به همسرش گفت: من به قصد حل مشكل مسلمانى يا انجام كار خيرى از خانه خارج مى شوم.

خانه را ترك كرد و از اين كوچه به آن كوچه، از اين محل به آن محل، از اين خيابان به آن خيابان در حركت بود، از خداى مهربان توقع داشت در آن وقت شب كار خيرى نصيبش شود!!

ناگهان صداى ناله اى توجه او را جلب كرد، به سوى صاحب ناله رفت، جوانى را ديد سر به ديوار گذاشته، آه مى كشد و اشك مى ريزد.

به جوان سلام كرد، دردش را پرسيد، از گفتن درد و رنجش ابا داشت، به او گفت: جز براى رفع حاجت و برطرف كردن درد دردمند از خانه بيرون نيامده ام، دردت را بگو.

جوان در پاسخ گفت: اينجا نزديك محله بدكاران است، مرا قدرت ازدواج نيست، به تازگى دختر جوان زيبارويى را به اين خانه كه خانه بدكاران است آورده اند، من مايل به آن دخترم، به خاطر پول كم من، رئيس اين خانه كه خانم نسبتاً مسنى است از ورود من به خانه و ديدار دختر جلوگيرى مى كند!

آن مرد بافضيلت به جوان گفت: اكنون كه دختر در معرض فساد مفسدين قرار نگرفته، اگر به او علاقه شديد دارى و حاضر به ازدواج با او هستى، من وسائلش را فراهم كنم.

جوان باور نمى كرد، بهت زده شده بود، در پاسخ آن مرد گفت: اگر اين خدمت را نسبت به من انجام دهى، كار بزرگى كرده اى.

آن مرد با كرامت در خانه را زد، خانم رئيس در را باز كرد، چشمش به قيافه اى الهى و چهره اى ملكوتى افتاد، سخت تعجب كرد، فرياد زد: اى مؤمن! مى دانى اينجا كجاست؟ اينجا محله بدكاران است، شما را چه شده به اين ناحيه گذر كرده اى؟

جواب داد: دخترى را كه جديداً به خانه شما آورده اند، براى اين پسر مى خواهم، چنانچه ميسر است اين خدمت را انجام داده و دلى را از اندوه و رنج به در آر.

جواب داد: اين دختر جهت ماندن در اين خانه نزديك به پنجاه تومان ضمانت سپرده، شما حاضرى آن پنجاه تومان را بپردازى؟

گفت: آرى، با آن كه پنجاه تومان در آن زمان پول زيادى بود و با آن مى توانستند كار عمده اى انجام دهند، ولى آن مرد بزرگوار در راه رضاى محبوب حاضر به پرداخت آن پول بود.

آرى، عاشق اللّه جان و مال را فقط براى حضرت او مى خواهد، مال و جان اگر در راه او نباشد، مال و جان نيست و بال و بار شيطانى است.

عاشق جز به معشوق و محب جز به محبوب فكر نمى كند، جان و مال عنايت خداست و بايد خرج خدا شود.

در صورتى كه مال در راه دوست مصرف شود، براى انسان سودمند است ورنه در برزخ و قيامت جز بار سنگين و عذاب مهلك چيز ديگرى براى انسان نيست.

اهل حال و اهل خدا جز خدا نمى شناسند و سراپايى جز دلبر نمى دانند، آنان هرچه مى خواهند براى او مى خواهند و هرچه انجام مى دهند براى او انجام مى دهند.

عمر و وقت و زمان را فقط براى او مى خواهند، فدا كردن مال و جان در راه او براى آنان سهل است. عشق براى آنان چيزى جز خدا باقى نگذاشته، آنچه مربوط به محبوب آنان نيست از آن روى گردانند و هرچه در ارتباط با محبوب آنان است، به جان و دل به طرف آن مى دوند.

به قول يكى از شعراى معاصر:

آن مرد كريم و بافضيلت پنجاه تومان را داد و آن دختر را گرفت و همراه پسر به خانه خود برد، از پسر درخواست كرد جهت كار نزد خودم باش و از همسرش درخواست نمود به دختر تعاليم اسلامى بياموزد.

پس از مدت كمى كه دختر آراسته به فضايل شد و پسر رموز كار را ياد گرفت، عروسى مفصلى جهت آنان برگزار كرد.

مدت ها گذشت، روزى پسر به نزد آن مرد باكرامت آمد، عرضه داشت: تو مانند يك پدر جهت من حق پدرى به جاى آوردى و بالاترين خدمت را نسبت به من انجام دادى، هم اكنون از تو مى خواهم به من اجازه دهى همراه همسرم از تهران كوچ كرده و به محل اصلى خود شهر منجيل بروم.

آن مرد بزرگوار به او رخصت سفر داد، پسر همراه با همسرش به شهر اصلى خود آمد، در آنجا ماندگار شد، رابطه او با آن مرد بزرگ توسط نامه بود.

سالها گذشت، براى آن مرد باكرامت سفرى به سوى رشت و بندر انزلى اتفاق افتاد، هنگام غروب به شهر منجيل رسيد، جمعيت كثيرى را كنار نانوايى ديد كه همه جهت نان گرفتن گرد آمده ولى نان كم و مقدارى گران بود.

سؤال كرد: چه خبر است؟ گفتند: ايام جنگ جهانى اوّل است، آذوقه خيلى كم شده، به علاوه مهاجرين زيادى در مساجد و حسينيه هاى شهر مقيم شده و از كمبود نان رنج مى برند!!

پرسيد: گندم و آرد اين ناحيه در اختيار كيست؟ گفتند: فلان شخص، به محض شنيدن نامش معلوم شد، همان جوانى است كه سال ها پيش آن خدمت بزرگ را در حق او كرده، نشانه خانه او را پرسيد، به خانه او رفت، در زد، خدمتكار گفت:

كيست؟ گفت: صاحب خانه را مى خواهم. صاحب خانه در را باز كرد، تا چشمش به آن مرد باكرامت افتاد از شوق فريادى كشيد و او را در آغوش گرفت و زن و فرزندش را به ديدار او دعوت كرد. به آن مرد خوش آمد گفت و از او دعوت كرد به درون خانه بيايد، ولى او گفت: من قدم به اين خانه نمى گذارم مگر اين كه مشكل نان در اين منطقه حل شود!!

آن پسر به انباردار خبر داد در انبارها را باز كن و نثار قدم اين عزيز، گندم و آرد را به نازل ترين قيمت ممكن همين امشب در اختيار نانوايان شهر قرار بده و به نانوايان از قول من بگو امشب تا نيمه شب يا سحر پخت كنند، اگر مخارج اضافى در برداشت به عهده من، شب به نيمه نرسيده بود كه بر تخت نانوايان منجيل نان فراوانى قرار داده شد، ولى مشترى براى بردن نداشت.

راستى بعضى از انسان ها چه وجود با بركت و پرمنفعتى هستند، چون در خانه قرار مى گيرند شمع خانه اند، چون قدم از خانه به بيرون مى گذارند براى خلق خدا منبع خيرند.

انديشه پيش از عمل

بياييد در تمام برنامه ها چنانچه قرآن مجيد در بسيارى از آيات دستور مى دهد فكر كنيم، نور فكر نمى گذارد عمر را به بطالت بگذرانى، نور فكر نمى گذارد، كار خير و عمل نيكى از ما فوت شود، نور فكر نمى گذارد كه فقط به فكر خود بوده و هر چيزى را براى خود بخواهيم، فكر آفتاب زندگى و منبع بسيارى از امور الهى در حيات انسان است، فكر ريشه عمل و بلكه بالاتر از عمل است، چون هر عمل نيكى محصول فكر پاك است.

سلطان ولد در كتاب «رباب نامه» مى گويد «16»:

فكر، بالاى عمل است؛ زيرا عمل فعل جوارح است و فكر عمل باطن، عمل در دست آدمى است، اما فكر مقدور آدمى نيست مگر آن را حق تعالى بخشد.

و غرض از فعل جوارح جوشش فكر است كه:

تَفَكُّرُ ساعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبادَةِ سَبْعينَ سَنَةٍ «17».

لحظه اى فكر كردن از هفتاد سال عبادت بهتر است.

عمل، هم چون درخت است و فكر، هم چون ميوه درخت؛ زيرا مى فرمايد:

مَنْ أَخْلَصَ لِلّهِ أَرْبَعينَ صَباحاً ظَهَرَتْ يَنابيعُ الْحِكْمَةِ مِنْ قَلْبِهِ عَلى لِسانِهِ «18».

چون بنده اى چهل روز تمام امورش را براى حق خالص كند چشمه هاى حكمت از دلش بر زبانش ظاهر مى گردد.

پس معلوم شد كه حكمت ثمره عمل است، اگر عمل باشد و ثمره نباشد معلوم شود كه آن عمل مى نمود اما در حقيقت عمل نبود چنان كه درم قلب به صورت درم مى نمايد و در حقيقت درم نيست.

آرى، فكر علت عمل و عمل علت حكمت و حكمت علت حل تمام مشكلات اجتماعى، اقتصادى، سياسى، مادى و معنوى است.

خداوند حكيم، قرآن كريم را براى ساخته شدن فرد و جامعه حكيم نازل كرده و آن كس كه از فكر و عمل و حكمت بهره ندارد، ارتباطى با خداوند و فيوضات حضرت او ندارد و چنين كسى نبايد توقع خير دنيا و آخرت داشته باشد كه سعادت دنيا و آخرت نصيب آن كسى است كه داراى فكر الهى و عمل اسلامى و حكمت ربانى باشد.

بى فكر، دچار دنياى غلط مى شود، دنيايى كه او را از تمام حقايق و معارف غافل كرده و به بدبختى و شقاوت مى كشد.

زندگى و حيات و دنيايى كه عامل رشد و كمال و بالا رفتن شخصيت انسان نباشد و آدمى در گرفتار بودن به آن دنيا از ياد حق و ذكر دوست غافل بماند پشيزى ارزش ندارد.

سلمة الاحمر مى گويد: بر هارون الرشيد وارد شدم، او را در كنار كاخ ها و قصرها ديدم، اين شعر را خواندم:

خانه هايت در دنيا وسيع است، اى كاش بعد از مرگت نيز خانه قبرت وسيع باشد.

هارون گريه كرد و گفت: اى سلمه! به نحو مختصر مرا موعظه كن. گفتم: اى هارون! اگر در بيابانى خشك و بى آب و علف قرار بگيرى و تشنگى تو را تا سرحد مرگ ببرد، با چه قيمتى حاضرى آب بخرى آن هم به اندازه يك شربت؟ گفت: با نصف آنچه در اختيار دارم!

گفتم: اگر آب را به اين قيمت خريدى و خوردى، ولى از تو دفع نشد و دچار مرض حبس البول شدى، چه قيمت حاضرى بپردازى كه از اين رنج راحت شوى؟

گفت: نصف ديگر ثروتم را، گفتم: خدا لعنت كند دنيايى را كه به شربت آب و بولى از دست مى رود!!

بياييد آنچه در دست داريم همه را در راه خشنودى حضرت حق قرار دهيم، بياييد براى خدا باشيم و براى خدا بميريم، بياييد براى خدا به خانه خود برويم و براى خدا از خانه خارج شويم و كارى كنيم كه از ما نسبت به حضرت حق جز طاعت و نسبت به خلق خدا جز خدمت كارى صادر نشود، بياييد به حضرت حق عرض كنيم:

 [وَأَلْزِمِ السَّكينَةَ وَالْوَقارَ وَاذْكُرِ اللّهَ سِرّاً وَجَهْراً]

پی نوشت ھا:

______________________________

(1)- الكافى: 2/ 163، باب الإهتمام بأمور المسلمين، حديث 1؛ بحار الأنوار: 71/ 337، باب 20، حديث 116.

(2)- الكافى: 2/ 163، باب الإهتمام بأمور المسلمين، حديث 2؛ بحار الأنوار: 71/ 338، باب 20، حديث 117.

(3)- الكافى: 2/ 164، باب الإهتمام بأمور المسلمين، حديث 3؛ بحار الأنوار: 71/ 338، باب 20، حديث 118.

(4)- الكافى: 2/ 164، باب الإهتمام بأمور المسلمين، حديث 6؛ بحار الأنوار: 71/ 339، باب 20، حديث 121.

(5)- الكافى: 2/ 164، باب الإهتمام بأمور المسلمين، حديث 7؛ بحار الأنوار: 71/ 339، باب 20، حديث 122.

(6)- من لا يحضره الفقيه: 4/ 15، باب ذكر جمل من مناهى النبى، حديث 4968؛ الأمالى، شيخ صدوق: 431، المجلس السادس والستون، حديث 1؛ بحار الأنوار: 71/ 89، باب 3، حديث 6.

(7)- الأمالى، شيخ مفيد: 11، المجلس الأول، حديث 8؛ مستدرك الوسائل: 15/ 252، باب 12، حديث 18148.

(8)- الكافى: 2/ 157، باب صلة الرحم، حديث 31؛ بحار الأنوار: 71/ 131، باب 3، حديث 98.

(9)- الكافى: 4/ 50، باب فضل اطعام الطعام، حديث 4؛ بحار الأنوار: 71/ 360، باب 23، حديث 6.

(10)- مستدرك الوسائل: 8/ 313، باب 1، حديث 9529؛ بحار الأنوار: 71/ 162، باب 10، حديث 24.

(11)- الأمالى، شيخ طوسى: 638، حديث 1317؛ بحار الأنوار: 71/ 163، باب 10، حديث 27.

(12)- تحف العقول: 41؛ مشكاة الأنوار: 134، الفصل الثامن فى العلم؛ بحار الأنوار: 71/ 188، باب 13، حديث 14.

(13)- الكافى: 2/ 169، باب حق المؤمن على اخيه، حديث 2؛ بحار الأنوار: 71/ 238، باب 15، حديث 40.

(14)- الكافى: 2/ 207، باب فى الطاف المؤمن وإكرامه، حديث 9؛ وسائل الشيعة: 16/ 377، باب 32، حديث 21807.

(15)- الاختصاص: 27، حديث الغار؛ بحار الأنوار: 71/ 311، باب 20، حديث 67.

(16)- رباب نامه: 32.

(17)- جامع الأخبار: 94، الفصل الثانى والخمسون فى اللسان.

(18)- جامع الأخبار: 94، الفصل الثانى والخمسون فى اللسان.