كلام فيض كاشانى درباره نفس‏

مرحوم فيض كاشانى رحمهم الله راه دادن به مشتهيات غلط نفس را به يك نهال مثل زده و مى فرمايد:

وقتى شما يك نهالى را در باغچه مى كاريد و همان روزهاى اول پشيمان مى شويد راحت نهال را بيرون مى آوريد، اگر پنج سال و ده سال بگذرد، بخواهيد اين نهال را بيرون بياوريد با دست ديگر امكان ندارد، دورش را بايد خالى كنيم كلنگ و تيشه و تبر برداريد كه كار مشكلى است و اگر سالها بر آن بگذرد و شما پشيمان شويد بخواهيد بيرون بياوريد رنج بيرون آوردن اين نهالى كه تبديل به يك درخت خيلى سنگين شده خيلى سخت تر است. مى فرمايد: با اينكه با هزاران سختى درخت را درآورده و اطمينان داريم كه عمر اين نهال ديگر تمام شده و ديگر زمينه اى در زمين ندارد، اما در اول بهار مى بينيد از گوشه زمين جوانه بيرون آمده است.

نفس وقتى بر شما غلبه كرد ممكن است بعد از پشيمان شدن با اين نفس مبارزه كنيد اما ممكن است دو روز آرام باشد، ممكن است يك هفته آرام باشد، ممكن است در يك سفر حج آرام باشد، ممكن است ده روز كنار حرم مطهر امام رضا عليه السلام آرام باشد، ولى به محض اينكه ميدان برايش باز شود تاخت و تازش را شروع مى كند، نگذاريد كه نفس بر شما غلبه پيدا بكند با تمرين هاى سنگين و رياضت هاى سخت و مطابق با حدود الهى، او را به عقب برانيد و در جاى طبيعى خودش قرار بدهيد.

اگر شما در اين چند روزى كه در اين دنيا هستيد اين تمرين ها و رياضت ها را داشته باشيد خداوند در روز قيامت به تمام اهل محشر خطاب مى فرمايد كه حضرت در نهج البلاغه مى فرمايد:

«وَ إِنَّ الْيَوْمَ الْمِضْمَارَ وَ غَداً السِّبَاقَ وَ السَّبَقَهُ الْجَنَّهُ وَ الْغَايَهُ النَّارُ»

خداوند به اهل محشر مى فرمايد:

هر كسى در دنيا با اوامر و نواهى من تمرين كامل داشته، بهشت در مقابل اوست.

حركت مى كند و به بهشت وارد مى شود و هر كسى كه تمرين نكرده در ميدان مسابقه، آمادگى حركت ندارد.

پروردگار در قرآن مى فرمايد:

همين كه قدم اول را برمى دارد زانوى او باز نمى شود و به شكل تا شده در جهنم ظاهر مى شود. «1» اين دو نظر يك نظر آميخته با حوادث و اين حوادث براى دنيا امرى ضرورى است و پيش مى آيد و نظر ديگر: دنيا ميدان آزمايش و ميدان تمرين و ميدان رياضت و حركت و فعاليت است.