روزه در اسلام عبادتی است که انسان برای انجام فرمان خدا از اذان صبح تا اذان مغرب از چیزهایی که روزه را باطل می‌کند خودداری نماید.[۱]
محتویات |
تشریع روزه
آیه ۱۸۲ بقره امر به روزه می‌کند و ظاهراً در رمضان سال دوم پس از هجرت فروفرستاده شده‌است.[۲]
در اسلام روزه در ماه رمضان (ماه نهم تقویم قمری) بر مسلمانان واجب شده‌است و حکم آن در آیات ۱۸۲ تا ۱۸۷ سوره بقره آمده‌است که در آن خداوند می‌گوید:«ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما واجب شده همانطور که بر اقوام قبل از شما واجب شده بود، شاید با تقوا شوید.» محمد حسین طباطبایی در تفسیر المیزان در این باره می‌گوید: «در خصوص روزه برگشتن آثار اطاعت در انسان را در جمله «شاید با تقوا شوید» بیان کرده‌است و می‌گوید فایده روزه تقوا است. و آن خود سودی است که عاید خود شما می‌شود. و هر که بخواهد به عالم طهارت و رفعت متصل شود و به مقام بلند کمال و روحانیت ارتقاء یابد، اولین چیزی که لازم است بدان ملتزم شود این است که از افسار گسیختگی خود جلوگیری کند و بدون هیچ قید و شرطی سرگرم لذت‌های جسمی و شهوات بدنی نباشد. و خود را بزرگتر از آن بداند که زندگی مادی را هدف بپندارد. و سخن کوتاه اینکه از هر چیزی که او را از خداوند مشغول می‌دارد بپرهیزد. و این تقوایی که قرآن به اشاره می‌کند تنها از راه روزه و خودداری از شهوات بدست می‌آید. و این خودداری از شهوات عبارتست از خودداری از شهوت شکم از خوردن و آشامیدن و شهوت جنسی. و اگر مدتی از این سه چیز پرهیز کنند به تدریج نیروی خویشتن داری از گناهان در آنان قوت می‌یابد و نیز به تدریج بر اراده خود مسلط می‌شوند و آن وقت در برابر هر گناهی عنان اختیار از کف نمی‌دهند و در تقرب به خداوند متعال دچار سستی نمی‌گردند.»[۳] روزه در اسلام یکی از فروع عبادی بشمار می‌آید.
در نزد صوفیان روزه از روش‌های سلوک بوده‌است و برخی در غذاخوردن امساک می‌کردند و اغلب روزه می‌گرفتند.[۴]
در حدیثی از جعفر صادق علت تشریع روزه برابری میان فقرا و اغنیاست.[۵]
احکام روزه
- مبطلات
به گفتهٔ محقق حلی فقیه شیعه در کتاب «شرائع الاسلام»؛ علاوه بر خوردن و آشامیدن، آمیزش جنسی با زن نیز بنا بر نظر مشهور باطل‌کننده روزه‌است. اما در مورد آمیزش جنسی با پسر نابالغ و حیوانات (که البته حرام است) اختلاف نظر است. قاعده‌ای که برخی در این مورد پیشنهاد داده‌اند آن است که در هر آمیزشی که بر شخص غسل واجب شود روزه باطل می‌شود و هرگاه غسل واجب نگردد روزه صحیح است. استمناء، رسانیدن غبار به حلق به‌طور عمدی، جنب بودن در زمان طلوع فجر، دروغ‌بستن بر خدا وپيامبر` و امامان شیعه، فرو بردن تمام سر در آب بنا بر نظر مشهور (برخی آن را مکروه دانسته‌اند) و استفراغ عمدی از دیگر مبطلات روزه می‌باشند. در مورد انفیه و قرقره‌کردن در دهان و اماله نیز اختلاف نظر است که نظر درست‌تر کراهت انفیه و قرقره‌کردن دهان و تحریم اماله با مایعات و جایز بودن اماله با جامدات است.[۶][۷] شهید ثانی در شرح لمعه تماشای مناظر شهوت‌انگیز، کامجویی بدون آمیزش و تصورات شهوت‌انگیز، برای افرادی که معمولاً با چنین تصوراتی به انزال می‌رسند، و خروج بدون اختیار منی بر اثر تماشای زن غریبه یا پسر را هم همانند استمناء باطل‌گر روزه می‌داند.[۸]
- مکروهات
- ریختن دوا در چشم
- سرمه کشیدن
- انجام کارهایی که باعث ضعف می‌شود مانند حمام رفتن و خون گرفتن
- انفیه کشیدن
- بو کردن گیاهان معطر
- نشستن زن در آب
- استعمال شیاف
- ترکردن لباس بر بدن
- کشیدن دندان
- مسواک کردن
- بوسیدن همسر
[۹] طبق تمام مذاهب اسلامی نزدیکی عمدی با همسر هنگام روزه واجب، حرام است و روزه را باطل می‌کند و در شیعه، در همه روزه‌های واجب و در مذاهب عامه، در روزه ماه رمضان، کفاره نیز دارد.[۱۰]
روزه مستحب
روزه در سایر ماه‌ها غیر از ماه رمضان بجز روزهایی که روزه در آنها حرام به شمار می‌رود، مستحب است.[۱۱]
روزه حرام
در اسلام در چند مورد روزه گرفتن حرام است:
- روزه در روز عید فطر و عید قربان
- در روزی که انسان نمی‌داند آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، اگر به نیت اول ماه رمضان روزه بگیرد، این روزه حرام است.
- اگر کسی یقین یا گمان دارد روزه برایش مضر است، روزه بگیرد، روزه‌اش صحیح نیست.
- روزه سکوت[۱۲]
غیر از موارد بالا روزه‌های حرام دیگری نیز وجود دارند که در رساله‌ها یا کتب مفصله ذکر شده‌اند.[۱۳]
روزه مکروه
روزه روز عاشورا، و روزي كه انسان شك دارد روزه عرفه است يا عيد قربان، مكروه است.
بازکردن روزه
شکستن یا بازکردن روزه را افطار گویند.[۱۴]
در مراکش رسم است در وقت شرعی افطار و سحر در بوق می‌دمند.[۱۵]
روزه‌خواری عمدی کفاره تخییری دارد: آزادکردن برده، دو ماه روزه‌گرفتن یا سیرکردن شصت فقیر.[۱۶]
منابع
- ↑ رساله حسینی شیرازی صفحه ۳۲۲.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، «بقره»
- ↑ طباطبایی، محمد حسین. تفسیر المیزان. جلد دوم.
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، «تصوف (بخش اول)»
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، «برابری»
- ↑ شرائع الإسلام فی مسائل الحلال والحرام، الجزء الأول، للمحقق الحلی أبو القاسم نجم الدین جعفر بن الحسن، ص ۱۴۱
- ↑ المحقق الحلی، النافع فی مختصر الشرائع، قم: مؤسسه البعثه، الثانی، ۱۴۱۶ ه. ق، ص ۱۲۸-۱۳۰، ISBN 964-309-014-0
- ↑ شهید ثانی، زین‌العابدین بن علی. تحریر الروضة فی شرح اللمعة، تهران: سمت، چاپ هفتم، ۱۳۸۳، ص ۹۰، ISBN 964-459-693-5
- ↑ رساله مکارم شیرازی صفحه ۲۶۰
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، «باه»
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، «بدعت»
- ↑ روزه سکوت حرام است
- ↑ رساله حسینی شیرازی صفحه ۴۵۷
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، «افطار»
- ↑ دانشنامه جهان اسلام، «بوق»
