ناگفته هایی از کتاب یک نویسنده مسیحی درباره علی (ع)

جرج جرداق، به نظر من پیش از آنکه «مؤلف» باشد، یک «مکتشف» است که توانسته علی را از نو بشناسد و مفاهیمی را از بیانات امام کشف و نشر نماید که هرگز بر فکر ما و پیشینیان ما، نرسیده بود.
به گزارش شیعه آنلاین، کتاب «امام علی صدای عدالت انسانی» نویسنده ای مسیحی بنام «جرج سجعان جرداق» تألیف شده است. این کتاب به اذعان بسیاری از فعالان فرهنگی کشورمان، از کتب بی نظیر در مورد شخصیت أمیر مؤمنان علی (ع) به شمار می رود لذا با هدف بررسی جوانب مختلف آن با استاد "هادی خسروشاهی" به گفت و گو نشستیم.

ارزیابی شما از این کتاب چیست؟
کتاب «امام علی صدای عدالت انسانی» تألیف اندیشمند فرهیخته و مسیحی لبنانی «جرج سجعان جرداق» به نظر من کتاب بسیار پرمحتوا و ارزشمندی است و ارزیابی کلی من آنست که در این کتاب، نکته های بسیاری از حقایق پنهان مانده تاریخ صدر اسلام، و یا رهنمودهای والای امام علی (ع) در زمینه های گوناگون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و عقیدتی بررسی و تحریر شده و در اختیار عموم قرار گرفته و بدین ترتیب کتاب با ارزیابی و ارائه رهنمود و آموزه های امام علی (ع) می تواند انسان های عدالت خواه را، اعم از مسلمان و غیر مسلمان، رهنمون باشد.

این کتاب تا چه حد توانسته است بیانگر شخصیت حضرت علی باشد؟
کتاب بطور گسترده توانسته است ابعاد عالی شخصیت انسانی و وارسته امام علی (ع) را در میان رهبران برجسته جهان پیشین و امروز، معرفی نماید، چون متأسفانه در گذشته اغلب مؤلفان کتاب هایی که درباره امام علی (ع)، تألیف شده نتوانسته اند امام علی را آنطور که باید و شاید، بشناسند و بشناسانند.

علامه شیخ "محمدجواد مغنیه" عالم معروف لبنانی و صاحب تفسیر ارزشمند الکاشف و شرح نهج البلاغه و آثار علمی دیگر، مدتی به ایران و حوزه علمیه قم آمد و در دیداری به اینجانب گفت: بزرگان علمای شیعه و سنی کتاب های بسیاری درباره امام نوشته اند و مثلاً یکی از بزرگان کتابی در 32 جلد درباره حضرت علی تألیف نموده و یا علامه حلّی کتاب ـ الفین ـ را با نقل هزار دلیل عقلی و هزار دلیل نقلی، درباره اولویت امام بر خلافت و امامت، تألیف نموده ولی جرج جرداق در کتاب خود نه به آن 32 جلد کتاب و نه به دو هزار ادله شیخ حلی مراجعه کرده و نه به مطالب تکراری پرداخته، بلکه او فقط با عشق خاصی که به امام داشته، سعی کرده که علی را آن گونه که بوده بشناسد و به همگان بشناساند.

باز علامه مغنیه می گفت: جرج جرداق، به نظر من پیش از آنکه «مؤلف» باشد، یک «مکتشف» است که توانسته علی را از نو بشناسد و مفاهیمی را از بیانات امام کشف و نشر نماید که هرگز بر فکر ما و پیشینیان ما، نرسیده بود.

مسیحی بودن نویسنده این کتاب تا چه میزان در مطالب این اثر مؤثر بوده است؟
مسیحی بودن مؤلف، فکر نمی کنم که نقشی در احیاء اندیشه های امام داشته باشد. بلکه جرداق به عنوان یک عرب اندیشمند، پس از آشنائی با فلسفه ها و مکتب های گوناگون شرقی و غربی، به سراغ امام علی رفته و با افکار آن حضرت آشنا شده و پس از این شناخت، به عنوان یک انسان عدالت خواه، نه یک مسیحی، تحت تأثیر این اندیشه ها قرار گرفته و وارد میدان بررسی و تحلیل شده که به حق باید گفت در حد توان خود در این میدان، موفق بوده است. من دیدار مفصلی با جرج جرداق در سفرش به ایران داشتم و به عنوان مترجم کتابش از او پرسیدم که خودش درباره این کتاب چه فکر می کند؟ آیا خود را شارح اندیشه های امام می داند؟ در پاسخ گفت: من خود را کوچک تر از آن می دانم که شارح یا تبیین کننده اندیشه های امام باشم، بلکه من فقط به نشر مفاهیم اصلی متن کلمات و گفته های امام پرداخته ام. و به نقل و توضیح ظواهر یا پیوسته ها، مانند اغلب مؤلفان، نپرداخته ام.

به نظر جناب عالی چه چیز باعث تألیف این کتاب به دست یک مسیحی شده است؟
انگیزه بررسی اندیشه های امام علی(ع)، توسط یک مسیحی در واقع ناشی از این نکته است که انسان های عدالت خواه، دارای هر مذهبی که باشند، راه عدالت انسانی را در مکتب علی می یابند.

جرج جرداق به من می گفت: اگر در دنیای غرب شخصیتی مانند علی وجود داشت، سراسر دنیا را از مجسمه های او پر می کردند و خیابان های خود را با آن ها زینت می بخشیدند، ولی ما مردم عرب، با داشتن یک همچو گوهری در تاریخ خود، هنوز نتوانسته ایم، او را بشناسیم و از افکار او استفاده ببریم و به دنبال افسانه حقوق بشر دیگران هستیم در حالی که موادی برتر از مواد موجود در اعلامیه حقوق بشر غربی ها، در اندیشه های علی می درخشد.

البته باید اشاره کرد که جرج جرداق به امام علی(ع) بیشتر از زاویه یک شخصیت برجسته و والای «عربی» می نگرد و آن حضرت را به خاطر آنکه یک شخصیت عرب است، تجلیل می کند و این البته از نظر ما، با توجه به رهنمود و اندیشه های فراگیر امام، سازگار نیست، چون علی فقط به «عرب» و یا فقط به «مسلمان» نمی اندیشید، بلکه او درباره «انسان» فکر می کرد و معتقد بود که افراد بشر: اما اخ لک فی الدین او نظیر لک فی الخلق ـ انسان؛ یا برادر دینی تو است و یا مانند تو یک انسان.

مطالب این کتاب از چه منابعی گرفته شده است؟
در مسائل تاریخی، جرداق از کتب معتبر تاریخی قدیم و جدید بهره جسته تا بتواند فساد و تباهی بنی امیه و یا سلاطین مستبد و طغیانگر را نشان دهد، ولی منبع اصلی او در تألیف کتاب، متن «نهج البلاغه» است و مراجعه به متون تاریخی موجود در دنیای عرب و غرب، در مرحله دوم قرار دارند.. و بهرحال جرداق در تألیف کتاب ارزشمند خود، به همه متون معتبر در زمینه های تاریخی، اجتماعی، فلسفی، سیاسی و... مراجعه کرده از آن ها استفاده کرده است.

بی تردید بدون مراجعه به مثلاً تاریخ طبری، نمی توان حقایق تاریخی را ثبت کرد و یا بدون مطالعه آثار فلسفی سقراط نمی توان در مقایسة بین علی و سقراط، یک جلد کتاب مستقل تألیف کرد..

انعکاس جهانی این اثر را چگونه ارزیابی می کنید؟
انعکاس جهانی کتاب از همان آغاز نشر، بسیار برجسته و چشم گیر بود و شخصیت های معروفی از مراجع و علما و بزرگان مسیحی و مسلمان، فرهیختگان عرب و عجم، از کتاب او تجلیل و به طور مثبت استقبال کردند و تقریظ های بسیاری بر کتاب او نوشتند که جرداق در جلد آخر کتاب خود، تحت عنوان: درباره این کتاب گفته اند ـ قالوا فی هذا الکتاب ـ بخشی از آن ها نقل کرده است...

این کتاب از چه زاویه ای به بررسی شخصیت جهانی و عظمت افکار انسانی و چگونگی دیدگاه های امام علی(ع) درباره عدالت اجتماعی و اقتصادی پرداخته است؟
این کتاب از زاویه انسان و عدالت، به بررسی و نقل اندیشه های والای امام علی پرداخته و بسیاری از رهنمودهای امام را درباره عدالت اجتماعی و اقتصادی، آزادی های فکری و سیاسی، چگونگی اداره امور کشور، و اجرای عدالت در میان همگان، پرداخته است.

بی تردید مطالعه مجموعه پنج جلدی کتاب، که تلخیص محتوای آن در یک گفتگوی کوتاه مقدور و معقول نیست، می تواند این حقیقت را بر اهل خرد آشکار سازد.

آیا نقدی بر مطالب کتاب وجود دارد؟
تألیف این کتاب، از سوی یک مسیحی، هشداری برای بیدارسازی اندیشمندان دنیای اسلام است که حقایق رهنمودهای پیامبر اکرم و ائمه اطهار و بزرگان دین را، از نو بررسی کنند و مفاهیم اصلی و اصیل آن ها را از نو «کشف» و در اختیار عموم قرار دهند که بی تردید در صورت تحقق این آرزو، نسل جوان مسلمان در همه بلاد اسلامی و مردم عدالت خواه همه جهان، به اردوی حق خواهند پیوست. این هشدار، تکلیفی سنگین را بر عهده دانشمندان و فرهیختگان می گذارد که در بررسی رهنمودها، فقط به ظاهر نپردازند و بلکه با بینش روشن و دقیق، با توجه به زمان و مکان، آنچه را که به صلاح بشر و نجات انسان ها کمک می کند، عرضه بدارند که در واقع یک وظیفه حتمی برای کسانی است که صلاحیت این امر مهم را دارند.

... چسبیدن به ریشه یابی لغات! و یا موضوع وجه تسمیه نام های اماکن و اشخاص! و آویختن به تفأل بر کتاب خدا، به جای تدبر در آن و عمل به آموزش های آن... ره به جائی نمی برد و انسان و دنیای معاصر را هدایت نمی کند..