حضرت يوسف عليه السلام و زليخا هر دو عاشق بودند، اما معشوق يوسف با معشوق زليخا با هم تفاوت اصولى داشتند، لذا ساختمان عشق زليخا بعد از مدتى به خاطر بى ارزش بودن معشوقش فرو ريخت، ولى ساختمان عشق حضرت يوسف عليه السلام سر به عالم ملكوت كشيد و درسى براى زنان و مردان روزگار شد.

در اين زمينه لطائف، اشارات و حقايقى بيان شد. تحليل ديگرى درباره عشق يوسف و زليخا وجود دارد كه ريشه اين مطالب در كتاب خدا، قرآن مجيد و حكمت حكيمان است.

صاحب دلان، اهل خدا، سالكان و آنهايى كه در حدّ خود راه انسانيت را در كنار خدا طى كردند، بر اين اعتقادند كه در جهان هستى سه نوع خورشيد وجود دارد.

وقتى كلمه خورشيد به زبان كسى جارى مى شود، همه ذهن ها متوجه حرارت و روشنايى مى شود. البته هر موجودى كه در ارتباط با خورشيد است، به اندازه استعداد و ظرفيت خودش از نور و حرارت او استفاده مى كند و به اندازه اى كه نور و حرارت خورشيد را جذب كرده، كمالات در او ظهور مى كند.

البته اين كمالات، كمالات تكوينى است؛ يعنى نور و حرارت به موجود نيازمند مى رسد و او اين حرارت و نورى كه جذب مى كند، كمالاتى كه در او به صورت

استعداد نهاده شده، به ظهور مى رساند.

تشبيه حركت معنوى انسان به رشد نباتى

دانه زبر سياه و بسيار كوچكى را به خاك مى دهند. خاك اين دانه را قبول مى كند و با اراده پروردگار، اين دانه مى شكافد:

«إِنَّ اللَّهَ فالِقُ الْحَبِّ وَ النَّوى » 

اين كار را به خود نسبت مى دهد و مى فرمايد: من اين دانه را در تاريكى و غيب خاك و زير اين بار سنگين مى شكافم.

از يك طرف اين دانه ريشه خود را به آغوش زمين فرو مى برد تا اين فرزند از مادر تغذيه كند. از طرف ديگر، ساقه خاك را كنار مى زند و از اين قبر به صورت زنده بيرون مى آيد.

خدا در قرآن مجيد اين گياه را غير از اين كه زنده مى داند، با شعور نيز مى داند؛ يعنى وقتى كه از خاك بيرون مى آيد، غرق در شعور است؛ چون در حالِ تسبيح حركت خود را ادامه مى دهد:

«يُسَبِّحُ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ» «2»

اين خبر قرآن است. اما ما وقتى به دنيا مى آييم، چه مى كنيم؟

پيغمبر صلى الله عليه و آله مى فرمايند: گريه چهار ماه اول بچه «لا اله الا اللّه»، چهار ماه دوم، شهادت به رسالت و شهادت به ولايت و امامت عباد خاصّ پروردگار، يعنى ائمه طاهرين عليهم السلام و چهار ماه سوم دعا براى پدر و مادر است. هر چه به وجود مى آيد، با ارتباط با تسبيح خدا به وجود مى آيد. «1» وقتى دانه سر از خاك بيرون مى زند، ابتدا رخساره زردى دارد. اينجا ديگر با خورشيد سر و كار پيدا مى كند. در كلاس هاى دروس طبيعى اين را خوانديد كه گياه نور و حرارت خورشيد را جذب مى كند و يكى از كمال هاى او كه كلروفيل؛ يعنى سبزينه گياه است، از آن ظهور مى كند.

همين طور در اين هزينه كردن، به ساقه ها و برگ هاى آن اضافه مى شود و بعد از مدتى غنچه ها از آن ظهور مى كند و زيباترين گل با انواع رنگ ها را تحويل مى دهد.

كافى است مدتى جلوى نور و حرارت خورشيد را بگيرند. تمام موجودات زنده بيمار، زرد و خشك شده و در نهايت مى ميرند.