بنابر روایت طبرى ، ثعلبى ، واحدى ، قرطبى ، ابوالسعود ، فخر رازى ، ابن کثیرشامى ، نیشابورى ، سیوطى و آلوسى در تفاسیر مشهور و معروفشان ، و بنابر روایت بلاذرى ، ابن قتیبه ، ابن زولاق ، ابن عساکر ، ابن اثیر ، ابن ابى الحدید ، ابن خلکان ، ابن حجر و ابن صباغ در کتابهاى بسیار مهم تاریخشان ، و بنابر روایت شافعى ، احمد حنبل ، ابن ماجه ، ترمذى ، نسائى ، دولابى ، محب الدین طبرى ، ذهبى ، متقى هندى ، ابن حمزه دمشقى و تاج الدین مناوى در کتابهاى حدیثشان و بنابر روایت قاضى ابوبکر باقلانى ، قاضى
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ فجر ( 89 ) : 17 ـ 20 .
2 ـ لیل ( 92 ) : 8 ـ 10 .
عبد الرحمن ایجى ، سید شریف جرجانى ، بیضاوى ، شمس الدین اصفهانى ، تفتازانى و قوشجى در کتابهاى استدلالى کلامشان(1) وقتى پیامبر بزرگ اسلام براى تداوم هدایت و حفظ وحى و استوارى دین ، و راهنمایى انسان به سوى سعادت دنیا و آخرت ، به امر خداوند حکیم پیشوایى معصوم و انسانى مصون از خطاى در فکر و عقیده و اخلاق و عمل همچون امیرالمومنین على بن ابى طالب (علیه السلام) را در روز هیجدهم ماه ذوالحجه در وادى غدیر خم ، به خلافت و ولایت و رهبرى امت پس از خود نصب نمود ، خداوند مساله ى اکمال دین و اتمام نعمت و رضایت به اسلام را که تا قیامت دین مردم باشد اعلام نمود : . . . الْیَوْمَ اَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَاَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الاِْسْلاَمَ دِیناً (2) .آرى پذیرش ولایت و حکومت و رهبرى على (علیه السلام) و اطاعت از آن حضرت در امور دنیا و دین و آخرت ، اکمال دین و اتمام نعمت است .
در رابطه با طهارت و پاکیزگى و پاکى و نورانیتى که از وضو حاصل مى شود از حضرت رضا (علیه السلام) روایت شده : به این خاطر به وضو دستور داده شده و ابتداى عبادت به آن است که عباد الهى وقتى در پیشگاه حضرت حق مى ایستند و با او راز و نیاز و مناجات مى نمایند پاک باشند ، و فرمانهاى او را به کار گیرند ، از آلودگیها و نجاسات برکنار بمانند ، علاوه بر این امور ، وضو باعث مى شود که آثار خواب و کسالت از وجود انسان زدوده شود ، و دل براى عبادت و قیام در حریم حضرت حق روشنایى و صفا یابد(3) .
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ الغدیر : 1 / 6 ـ 8 .
2 ـ مائده ( 5 ) : 3 .
3 ـ عن الفضل بن شاذان عن الرضا (علیه السلام) قال : انما امر بالوضوء وبدا به لان یکون العبد طاهراً اذا قام بین یدى الجبار عند مناجاته ایاه مطیعاً له فیما امره نقیا من الادناس و النجاسه مع ما فیه من ذهاب الکسل و طرد النعاس و تزکیه الفواد للقیام بین یدی الجبار...
عیون اخبار الرضا : 2 / 103 ، باب 34 ; علل الشرایع : 1 / 256 ، باب 182 ، حدیث 9 ; وسائل الشیعه : 1 / 367 ، باب 1 ، حدیث 968 .
آثار غسل و تیمم هم به همین صورت از عنوان کلى طهارت ، طهارتى که به امر خداوند صورت مى گیرد فهمیده مى شود . براین اساس ، وضو و غسل و تیمم ، سپس ورود به نماز و عبادت براى هرکس حاصل شود ، به فرموده ى قرآن مجید نعمت حق بر او تمام شده :در پایان آیه ى مربوط به طهارت و نماز مى خوانیم :. . . مَا یُرِیدُ اللّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُم مِنْ حَرَج وَلکِن یُرِیدُ لِیُطَهِّرَکُمْ وَلِیُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ (1) . خداوند با دستوراتش نمى خواهد تکلیف طاقت فرسایى بر دوش شما قرار دهد ، ولى مى خواهد با انجام گرفتن این دستورات براى شما پاکى معنوى و طهارت ظاهرى حاصل گردد ، و با این مسایل معنوى نعمتش را بر شما تمام نماید تا شکر او را بجاى آورید .
از آیات این بخش استفاده مى شود که اتمام نعمت حق به انسان در سایه ى انجام مسایل معنوى ،و به کار گرفتن دستورات ملکوتى ، و آراسته شدن به اعتقادات حقه و حسنات اخلاقى است .
